Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Milieu

Wat is de impact van het klimaat op onze voeding? 12 voorbeelden van over de hele wereld

Als de aarde nog een beetje opwarmt, kunnen we in de Vlaamse Ardennen grand cru’s produceren. In Bordeaux dreigt het daarvoor te warm te worden. Al profiteren de Franse wijnboeren tegenwoordig van de hogere temperaturen: ze maken minder, maar betere wijn. Zo zijn er verschillende voorbeelden van winnaars en verliezers van de klimaatverandering.

Vincent Fobelets

Bio-ingenieur van opleiding, is journalist en werkt ook als consultant in duurzaam ondernemen.

Keniaanse maisboeren schakelen over op avocado’s

De invoer van avocado’s uit Kenia naar Europa groeit jaarlijks met 10 procent. Dat is zowel een reactie op de toenemende populariteit van de groene vrucht als op de klimaatverandering. Samen met de virusziekte MNL bedreigen veranderende weerpatronen het bestaan van de Keniaanse maisboeren. Zij zien hun oogsten wegkwijnen en velen stappen over naar de meer lucratieve avocadoteelt. Hoewel de Rift Valley en centrale regio vochtig genoeg zijn voor de groei van avocado’s, blijft het oppassen voor droogtestress en extreme temperaturen.

Chinees zeewier vermindert methaanuitstoot van koeien

Terwijl de meeste gewassen de klimaatverandering versterken, kan zeewier net een verlichtende rol spelen. De teelt van zeewier haalt de CO2-concentraties naar beneden en remt op die plekken oceaanverzuring af. In de Chinese Gele Zee zorgen meer dan 500 vierkante kilometer zeewierboerderijen voor betere leefomstandigheden voor oesters en andere schelpdieren. Bovendien zijn de mogelijke toepassingen van zeewier veelbelovend. Experimenten met kunstmatige koeienpensen wezen uit dat we de methaanuitstoot van koeien met meer dan 90 procent kunnen terugschroeven als we een bepaald roodwier aan veevoeder toevoegen.

Thailand verspreidt zaden van robuuste rijst

Volgens een rapport van de Asian Development Bank ondervinden Vietnam, Thailand en Indonesië de grootste effecten van de klimaatverandering in Azië. De bank voorspelt een daling tot de helft van de rijstopbrengst tegen 2100 als aanpassingen en technologische verbeteringen uitblijven. De Thaise regering verspreidt daarom nieuwe, robuuste zaden. 

Boeren die geen toegang hebben tot deze zaden zoeken andere oplossingen. Ze passen bijvoorbeeld hun teeltkalenders aan of diversifiëren met tilapiavis, komkommer en lente-uien. 

Ook interventies om de impact van de rijstteelt op het klimaat te verminderen zijn in opmars. De overstroomde rijstvelden stoten immers grote hoeveelheden methaangas uit door de fermentatie van organisch materiaal.

Franse tarweoogst slinkt

De effecten van de klimaatverandering op de graanoogsten in Europa verschillen sterk. De zuidelijke regio’s trekken meestal aan het kortste eind. Een recente studie in Environmental Research Letters voorspelt dat de warmere zomers de oogst van wintertarwe in Frankrijk tegen het einde van de eeuw met 7 tot 21 procent doen dalen. De Noord-Amerikaanse ozonvervuiling die Europa via de wind bereikt, veroorzaakt hier een jaarlijks verlies van 0,8 procent of 1,2 miljoen ton tarwe. Ozon beschadigt plantencellen en remt de groei van planten af. Gelukkig compenseren technologische verbeteringen de meeste negatieve effecten van de klimaatverandering.

Ivoriaanse chocolade moet duurzaam worden

Ivoorkust is de grootste producent van cacaobonen, met een marktaandeel van 32 procent. Volgens studies van het International Center for Tropical Agriculture neemt de productie van cacaobonen in de regio drastisch af door stijgende temperaturen en verminderde regenval. Dat zet de Ivoriaanse boeren ertoe aan nog meer bos te ruimen voor cacaoplantages. Een vicieuze cirkel, want boskap maakt de regio droger en warmer. 

Onderzoek naar verbeterde cacaozaden is nodig. Ook consumenten kunnen ingrijpen door chocolade met keurmerken te kopen, bijvoorbeeld UTZ of Fairtrade. Deze verbieden het kappen van regenwoud en strijden voor hogere inkomens voor de boeren. Dat is belangrijk omdat boeren dan kunnen investeren in betere en duurzame teeltmethodes die opgewassen zijn tegen een veranderend klimaat.

En wijnboer ploegt zijn wijngaard om in de buurt van Bordeaux.

Te warm voor Franse wijn

Op het eerste gezicht varen de Franse wijnboeren wel bij de klimaatverandering. De opbrengst daalt, maar de warmere en drogere zomers verhogen de kwaliteit van de wijn. De wijnboeren oogsten hun druiven gemiddeld twee weken vroeger in vergelijking met enkele decennia geleden. Dat zorgt voor een betere balans tussen zuren en suikers. Toch waarschuwen wetenschappers van Harvard en de NASA voor een kantelpunt als de temperaturen blijven stijgen. De streek rond Bordeaux, Frankrijks belangrijkste wijnregio, kan tegen het einde van de eeuw al te warm worden voor de productie van kwaliteitswijn.

Zuidelijke insecten bedreigen Belgische koeien

Stijgende temperaturen in Europa zorgen ervoor dat koeien minder melk produceren. Hun melk bevat bovendien minder eiwitten en vetten. De warmte maakt het vee ook vatbaarder voor ziektes en fysieke problemen. Dat veroorzaakt onrust bij de boeren, zeker aangezien het leefgebied van ziektedragende insecten naar het noorden opschuift. Bovendien bemoeilijkt de klimaatverandering de aanvoer van kwaliteitsvol en betaalbaar veevoeder doordat de opbrengst van graangewassen achteruitgaat. Toch komt onze geïndustrialiseerde veehouderij er beter vanaf dan zuidelijker gelegen graaslandsystemen, zoals die in Brazilië. Warmte- en droogtestress wegen daar veel zwaarder door.

Peulvruchten halen stikstof uit Canadese lucht

Peulvruchten als kidneybonen, linzen of kikkererwten zijn vrij goed bestand tegen de klimaatopwarming. Naast een hoge tolerantie voor droogte leent hun brede genetische diversiteit zich uitstekend tot de selectie van klimaatresistente variëteiten. Ze kunnen ook stikstof uit de lucht in de bodem fixeren. Daardoor hebben ze minder meststoffen nodig dan andere gewassen. Europa importeert veel peulvruchten uit Canada. Volgens het vakblad Nature komt dat land als een van de weinige winnaars uit de klimaatverandering. Het warmere weer maakt er significante delen van de oppervlakte geschikt voor landbouw. De boeren kunnen er ook meer soorten gewassen gaan verbouwen.

Mais laat temperatuur dalen in de VS

De gemiddelde jaarlijkse temperatuur in de Corn Belt in de Amerikaanse Midwest neemt toe. Maar in de zomer, als de maisplanten het kwetsbaarst zijn, stellen klimatologen net een dalende trend vast. Volgens een recente studie in het vakblad Geophysical Research Letters is dit afwijkende microklimaat te wijten aan minder intensieve landbouw. 

Toenemende irrigatie en fotosynthese van maisplanten veroorzaken meer waterdamp in de lucht, wat een afkoelend effect heeft. Dat is een goede zaak voor de lokale boeren, die hun gemiddelde opbrengsten zien toenemen. De stijgende opbrengst maakt de invloedrijke maislobby sceptisch tegenover de klimaatopwarming en haar negatieve gevolgen. Als de aarde evenwel blijft opwarmen, wordt het uiteindelijk ook in de Corn Belt warmer. Als dat het geval is, kan de maislobby zich volgens het International Food Policy Research Institute (IFPRI) een slapende reus tonen. Bij een dringende vraag kan hij ontwaken en in de VS klimaatmaatregelen afdwingen.

Bananen uit Ecuador dreigen ziek te worden

Een op de vier bananen in de Europese winkelrekken komt uit Ecuador. Ze behoren tot het Cavendish-ras en zijn nagenoeg allemaal genetisch identiek. Dat maakt hen bijzonder kwetsbaar voor ziektes. In de jaren 1950 was één ziekte voldoende om de Gros Michel-banaan uit te roeien. Deze geschiedenisles is relevanter dan ooit. Het stijgende kwik maakt meer regio’s in Ecuador geschikt voor bananenteelt. Volgens de onderzoeksorganisatie Biodiversity International kunnen ziektes zich hierdoor gemakkelijker verspreiden. Dit versterkt de nood aan nieuwe bananenvariëteiten voor de wereldhandel. Daarnaast kunnen de toenemende regenval en smeltende Andes-gletsjers problemen veroorzaken, bijvoorbeeld overstromingen en verstoorde waterbeheersystemen.

Een bij op een koffieplant in bloei.

Bijen verlaten Braziliaanse koffie

Het gebied dat geschikt is voor de teelt van koffie verkleint in Latijns-Amerika met 73 tot 88 procent tegen 2050. Dat staat in een recente studie van het vaktijdschrift PNAS. Dat heeft grote gevolgen voor Brazilië, onze belangrijkste leverancier van koffiebonen. De onderzoekers bestudeerden de impact van de klimaatverandering op zowel de koffieplanten als op hun natuurlijke bestuivers. De afnemende bijenpopulaties hebben een belangrijke impact op de productie en kwaliteit van koffiebessen. Bijen die in regio’s aan de grens van hun warmtetolerantie leven, zullen die regio’s verlaten. Dat betekent daar het einde van de koffieplanten. Daarnaast kunnen ziektes als koffieroest de plantages gemakkelijker teisteren. Arme koffieboeren grijpen daardoor vaker naar illegale bestrijdingsmiddelen, met schadelijke gevolgen voor mens en milieu.

Een vrachtwagen vol zalmen die zijn gestorven door de algenbloei.

Algen decimeren Chileense zalm

Chili is na Noorwegen de tweede grootste producent van Atlantische kweekzalm. In de zomer van 2016 kreeg de Chileense visserijsector een harde klap toen in twee weken ruim 40.000 ton zalm stierf na een verstikkende algenbloei. Dat is het equivalent van twee jaar visproductie. De economische verliezen liepen op tot ruim 80 miljoen dollar. Volgens een studie uit 2018 van het vakblad Scientific Reports was de extreme algenbloei duidelijk beïnvloed door de klimaatverandering. Het water warmt op en de oceaan circuleert trager.

Bronvermelding