Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
Al vele generaties lang worden honden blootgesteld aan voedingsmiddelen bestemd voor mensen. Daardoor zijn hun genen en vertering anders dan die van wolven. Toen de levenswijze van de oermens veranderde van jager naar boer, wijzigde ook het eetpatroon van de eerste honden. Ze begonnen te leven van het afval van de mens, dat uit onder meer uit botten, organen en vleesrestjes bestond en later steeds meer uit resten van landbouwgewassen zoals graan en aardappels.
Granen zijn voor de hond en kat een voedzame maar niet noodzakelijke bron van koolhydraten en vezels. Ze halen van nature het meeste energie uit dierlijke bronnen.
In petfood wordt vooral korrelmaïs gebruikt. Daar zit net als in rogge, tarwe en rijst zetmeel in waar honden en katten deels energie uit halen, zolang de granen gekookt zijn. Hoe groter de korrels, hoe meer zetmeel. Een andere variëteit van maïs, kuilmaïs of voedermaïs, komt bij ons vaker voor en is meestal bestemd voor vee. Omdat bij kuilmaïs de hele plant in het voer vermalen zit, halen varkens en koeien hun energie meer uit de celwanden van de plant dan uit het zetmeel in de korrel. België teelt daarnaast in mindere mate ook suikermaïs, veel zoeter dan voedermaïs en daarom gekweekt voor menselijke consumptie, en siermaïs.
De scepsis rond ggo’s is niet helemaal ongegrond. Hoewel er met de technologie op zich niets mis is, tonen studies aan dat het oprukken van ggo’s wereldwijd zou samengaan met een stijging in het gebruik van chemische onkruidverdelgers zoals glyfosaat, al ligt dat niet aan de technologie op zich. Anderzijds hebben we ze hard nodig om genoeg voedsel te kunnen blijven produceren dat tegen een stootje kan. Als de teelt van belangrijke voedingsgewassen niet efficiënter wordt dan hebben we tegen 2030 volgens het World Resources Institute 32 miljoen vierkante kilometer nieuwe landbouwgrond nodig. Ruimte die er niet is, toch niet als we nog een stukje natuur willen zien. Volgens de laatste wetenschappelijke consensus is het ‘genetisch geknutsel’ niet onveiliger dan traditionele rasontwikkeling.
Hondenvoeding bestaat doorgaans tussen de twintig tot veertig procent uit eiwitbronnen. Kattenvoer is eiwitrijker, tussen de dertig tot veertig procent, omdat het spijsverteringssysteem van een kat – een meer klassieke carnivoor dan een hond – van nature meer energie uit eiwitten dan uit bijvoorbeeld koolhydraten haalt. Vaak gaat het om dierlijke eiwitten. Vlees maakt voeding smakelijk, goed verteerbaar en is ook een bron van essentiële vitamines en mineralen, zoals ijzer en vitamine B. Daarvoor hoeft er geen vers vlees in te zitten. De meeste fabrikanten gebruiken namelijk dierlijke bijproducten, dat is kort samengevat alles wat we van een geslacht dier zelf niet opeten.
Dierlijke bijproducten zijn een brede waaier aan ingrediënten van dierlijke oorsprong die omwille van hygiënische, culturele, economische of culinaire redenen bij ons niet gebruikt worden voor menselijke consumptie.
Niet alle dierlijke bijproducten zijn slachtafval. Ook de lijkjes uit dierenartsenpraktijken, de zoo, asielen en landbouwbedrijven of wol en leer bijvoorbeeld horen erbij, maar die zal je nooit in een hondenbrok vinden. Omdat ze niet eetbaar zijn, verboden zijn of omdat de sector zelf het niet tolereert.
Niet het 'afval' van slachtdieren is ongeschikt voor de mens. Soms worden organen door de slager verwerkt tot worst en paté bijvoorbeeld. Je mag in Europa ook geen bedorven vlees, vlees dat restjes hormonen of medicijnen bevat of de kadavers van zieke dieren in honden- en kattenvoer draaien.
Wat zit er dan wel zoal in? Meestal gaat het om varkenslongen, kippenhartjes of -nieren en af en toe rundermilt. Soms zit er ook spiervlees in of restjes konijn of wild.
In Europa is de dierlijke bijproductenstroom onderhevig aan strenge regelgeving. Dat heeft te maken met besmettelijke dierziekten, zoals BSE (Boviene Spongiforme Encefalopathie, beter bekend als de gekkekoeienziekte) of MKZ (mond-en-klauwzeer), die gevaarlijk kunnen zijn voor de gezondheid van zowel mens als dier als we ermee in contact komen. Dieren worden zowel voor als na het slachten gecontroleerd op symptomen van besmettelijke ziektes. Daarnaast voert de Belgische voedselwaakhond elk jaar systematische veterinaire controles uit in alle slachthuizen. Naar schatting wordt vijftien procent van de karkassen tijdens zo’n test (gedeeltelijk) in beslag genomen en afgekeurd voor menselijke consumptie, omdat het onhygiënisch is, anomalieën vertoont of besmet is met ziekteverwekkers.
Wanneer een test positief uitvalt – wanneer een dier niet door de test komt, dus – wordt het kadaver als categorie 1 of 2 materiaal verder behandeld. Die dieren mogen de grens niet over omdat ze een risico inhouden voor de gezondheid en moeten worden vernietigd. Ook bepaalde risicodelen van gezonde koeien, schapen en geiten, zoals het hoofd, de amandelen en het ruggenmerg, komen in deze categorie. Het afval gaat niet verloren. Er wordt onder meer biodiesel van gemaakt. Wanneer een dier wel door de test komt, wordt het geslacht en gesplitst in vlees, afsnijdbaar vet geschikt voor menselijke consumptie en categorie 3-materiaal. Enkel van deze categorie slachtafval mag petfood gemaakt worden. In dierenvoer zou je dus nooit een ziek dier, hormonen of een geitenkop mogen aantreffen.
In Amerika komen af toe erg onsmakelijke dingen aan het licht, zoals restjes van het fameuze euthanasiespuitje (sodium pentobarbital) in hondenvoer waarvan de voedselwaakhond niet kon uitsluiten of er nu wel of geen geëuthanaseerd hond in zat. De dosis is zo laag dat dieren die het aten er hoogstens duizelig van werden, maar door de hoge temperaturen tijdens het verwerkingsproces kon het DNA van het oorspronkelijke dier niet opgespoord worden.
De kans dat dit in Europa voorkomt is miniem. Zo mag slachtafval van kippen niet in kippenvoer verwerkt worden, door een wet tegen kannibalisme. In petfood mag het in principe wel, maar in de praktijk gebeurt het niet. Niet alleen Europese regels, maar ook de sector zelf controleren streng op kwaliteit. De Europese federatie van petfoodfabrikanten geeft aan dat al haar leden (bijna alle Europese fabrikanten, dus) enkel slachtafval gebruiken van dieren die we ook zelf eten: varkens, gevogelte, paarden, koeien, schapen, konijnen en wild.
Dierlijke bijproducten (slachtafval) worden in het slachthuis gereinigd en gaan daarna naar het verwerkingsbedrijf. De processen kunnen verschillen, maar over het algemeen gaat het er als volgt aan toe.
In het verwerkingsbedrijf worden grote of harde stukken eerst vermalen. Vervolgens worden de bijproducten - afhankelijk van het soort slachtafval - gekookt en/of gesteriliseerd, en/of gehydrolyseerd en gedroogd. Vaste producten zoals veren worden gehydrolyseerd, waardoor de structuur uit elkaar valt en de proteïnen (eiwitten) vrij komen. Uit bloed wordt het water onttrokken waardoor klonten gevormd worden. Gesmolten vet wordt gescheiden met een pers en centrifuge. De vaste fractie wordt uiteindelijk gedroogd en vermalen tot een poeder, zoals vlees-, bloed-, haar- en beendermeel: hoogwaardige melen die verwerkt kunnen worden in o.a. diervoeding.
Elke categorie afval heeft zijn specifieke voorschriften. Van in het slachthuis tot op het verwerkingsbedrijf worden ze strikt van elkaar gescheiden gehouden. Als ze per ongeluk met elkaar in contact komen, kan categorie 3-materiaal bijvoorbeeld meteen geherklasseerd worden tot risicomateriaal 1 of 2. Zo zijn fabrikanten ook zeker dat er geen besmet vlees in hun producten terechtkomt.
Als je een kaars brandt of je gezicht insmeert is de kans groot dat je het laatste (vet)restje van een koe aan het cremeren bent. Ook het voer voor je hond of kat bestaat tussen de vijf tot tien procent uit dierlijk vet, meestal uit een combinatie van dieren. Vet is een essentiële voedingsstof, maar zorgt er ook voor dat droge brokken in de juiste vorm blijven. Nederland produceert zelf jaarlijks ongeveer 200.000 ton dierlijk vet uit slachtafval. Daarnaast voeren België en Nederland veel ruwe vetten in uit andere Europese lidstaten die hier worden gesmolten, geraffineerd en gezuiverd tot allerlei eindproducten. Het smelten is een tweede renderingsproces en gebeurt bij een temperatuur tussen de 60 en 90 °C. De hoge temperatuur verwijdert restjes eiwitten en koolhydraten. Via raffinage wordt vet gesplitst in verzadigde en onverzadigde vetzuren en deels gezuiverd van slijm en as van het verbranden. Vet bestemd voor menselijke consumptie ondergaat achteraf nog een extra zuivering.
Bloed wordt al tijdens de slacht afgevangen, onstolbaar gemaakt en vervolgens gesplitst in plasma (het vloeibare gedeelte) en rode bloedcellen. Dat gebeurt via centrifuge; de cellen zakken naar de bodem. Het plasma wordt gevriesdroogd tot vlokken en dient als bindmiddel in hondenbrokken maar ook in sommige levensmiddelen. De rode bloedcellen worden gedroogd tot bloedmeel. Daarnaast bestaan er nog een hele reeks andere afgeleide producten van bloed. Nederland produceert jaarlijks zo’n 8.000 ton bloedmeel en 19.000 ton plasmapoeder. De helft daarvan komt in petfood terecht. Ze fungeren als emulgator maar zitten er soms ook in om een roodbruine kleur te geven en zijn een bron van vitamines en ijzer.
Natvoer, snacks en droge brokken bevatten ongeveer dezelfde basisgrondstoffen, nauwkeurig afgewogen om aan de voedingseisen van elk dier te voldoen. Het verschil zit hem in de verpakking en in het water dat er achteraf aan wordt toegevoegd of onttrokken.
Om natvoer te maken, wordt aan de grondstoffen zestig procent water toegevoegd. De dierlijke bijproducten zijn vaak (vooraf gepasteuriseerde) ingevroren organen of visresten die op het moment van productie ontdooid worden. Omdat natvoer minder lang bewaart, wordt het gekookt en steriel verpakt. Het bevat niet noodzakelijk minder voedingsstoffen omdat er meer water inzit, zolang je de dagelijkse dosis op de verpakking volgt. Je huisdier moet er doorgaans wel meer van eten. Anderzijds zorgt natte voeding ervoor dat je dier voldoende vocht binnenkrijgt. Dat is nodig voor de vertering en om de lichaamstemperatuur op peil te houden. Anders komen alle essentiële voedingstoffen die ze via voeding opnemen, niet terecht waar ze nodig zijn.
Aan droge brokken wordt via extrusie water onttrokken zodat het vochtgehalte lager ligt dan veertien procent. Droogvoer is dus een meer geconcentreerde vorm van voedsel. De droge mix grondstoffen wordt daarna verrijkt met vet en onder hoge druk gekookt tot een deegmassa. Die wordt door een vorm geperst tot poreuze brokjes die allemaal even groot zijn. Daarna worden de brokjes gedroogd en krijgen ze een coating van vitaminen en mineralen, vet, kleur- en smaakstoffen. Semi-natte voeding, zoals beloningssnoepjes, zit daar ergens tussenin, tussen de veertien en zestig procent water.
Dit filmpje van de Europese federatie van petfoodfabrikanten legt het verwerkingsproces stap voor stap uit.
Maïs en granen moeten voor transport droog bewaard worden om schimmelgroei te voorkomen. Soms gebeurt dat niet en groeien er schimmels in, die mycotoxines (gifstoffen) kunnen produceren. De meeste overleven de hitte in de verwerkingsovens niet. Sommige stoffen wel, zoals aflatoxine. Het voedselagentschap zorgt ervoor dat die niet op producten in de winkelrekken terechtkomen, maar petfood wordt vaak over het hoofd gezien. In 2019 testen 98 procent van de maïsstalen die de Amerikaanse voedselwaakhond onderzocht positief op mycotoxines. Intussen is wetenschappelijk bewezen dat dagelijkse kleine dosissen aflatoxine bij zowel honden als katten de lever en nieren beschadigen en zelfs kanker in de hand werken.
In Europa is er de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in kwaliteits- en veiligheidscontroles vanuit de sector zelf, waardoor de kans klein is dat die schadelijke schimmelstoffen onopgemerkt op producten in de winkel terechtkomen. Grondstoffen waar een risico op zit, worden gesignaleerd en de meeste fabrikanten werken nauw samen. Het voedselagentschap in ons land haalde voorlopig dan ook nog geen honden- of kattenvoer omwille van die reden uit de rekken.
Niet alleen de verwerking, maar ook het transport van dierlijke bijproducten is in Europa omwille van het besmettingsgevaar aan strenge regels gebonden, de zogenaamde feed ban. Om ontvangers van dierlijk eiwit te beschermen moet er een waarschuwing op het transportdocument staan. Bijproducten die van buiten de Europese Unie komen, moeten minstens vergezeld worden van een gezondheidscertificaat van een dierenarts.
Dierenvoeding en dierlijke bijproducten maakten in 2019 tien procent van alle Traces-zendingen uit. Meer dan de helft van alle landen in de wereld doet via dit controlesysteem met Europa handel in alles wat met dieren te maken heeft. Vanuit België vertrekken vandaag vijf keer meer dierlijke eiwitten bestemd voor diervoeding naar andere lidstaten dan tien jaar geleden. De dierlijke grondstoffen in honden- en kattenvoeding die bij ons op de markt komt, zijn minstens twee keer door de Traces-inspectie gegaan, voor de export van bijproducten en later voor de import van afgewerkte producten. Soms zit er nog een extra stap tussen, wanneer slachtafval in een derde land tot halffabricaat wordt verwerkt.
Een huiskat (van 4 kg) krijgt naar schatting jaarlijks 98 kilogram voer. Een middelgrote hond (15 kg) krijgt met 211 kilogram meer dan het dubbele. Een grotere hond vreet meer. Die berekening is gebaseerd op een evenwichtig dieet van hoofdzakelijk droge brokken afgewisseld met af en toe wat blikvoer. Een dier dat enkel natvoer krijgt, moet om aan genoeg voedingsstoffen te geraken vijf keer zoveel eten, omdat er meer water in zit.
Honden hebben ongeveer 37 en katten 40 verschillende voedingsstoffen nodig. Eiwitten, vetten, en koolhydraten leveren energie en bouwstenen. Daarnaast zijn ook vitamines en mineralen, net als bij ons, van vitaal belang. Hoeveel je huisdier precies nodig heeft, hangt af van het ras, hoeveel beweging het dier krijgt en de leeftijd. Huisdieren met chronische aandoeningen of allergieën hebben bijvoorbeeld baat bij andere samenstellingen dan gezonde dieren.
De laatste vijftig jaar is hier heel wat onderzoek naar gevoerd, zowel vanuit de sector zelf als via onafhankelijke instituten. Niet alleen de technologie, maar ook de kennis over de nutritionele behoeftes van katten en honden en hun gezondheid is sterk geëvolueerd. Dierenartsen erkennen dat onze huisdieren in het algemeen langer leven dan vroeger en minder vaak last hebben van ziektes die aan voeding gerelateerd zijn, mede dankzij beter aangepaste en uitgebalanceerde voeding op maat. Anderzijds brengen nieuwe trends en nieuwe ziektes ook uitdagingen met zich mee waardoor het onderzoek nooit stilstaat.
Voer voor puppy’s en voor bejaarde honden. Voor gesteriliseerde katten, voor zetelhangers of voor dieren die net een heel energiek leven leiden. Krijg je al keuzestress bij het zoeken naar de voeding van uw beste vriend? Dan ben je vast gebaat bij deze consumentenhandleiding voor onze viervoetige kompanen.
Eiwitten zijn belangrijk voor de opbouw en het herstel van weefsels zoals spieren, pezen, haar en bloed. Ze regelen mee de werking van organen en het immuunsysteem. Een tekort ondermijnt de conditie en weerstand van het dier en kan bij pups en kittens tot onherstelbare weefselschade of groeiproblemen leiden.
Aminozuren zijn de bouwstenen van een eiwit. Er bestaan honderden verschillende soorten. Die heeft je dier niet allemaal nodig. Hun lichaam maakt er een aantal zelf aan, maar tien aminozuren zijn essentieel en die kunnen ze enkel uit voeding halen. Een kat heeft daarnaast nog een elfde aminozuur nodig, taurine. Voor een gebalanceerd dieet telt niet alleen de juiste hoeveelheid eiwitten (inclusief de juiste verhoudingen van aminozuren), maar ook de verteerbaarheid. Een minder goed verteerbaar eiwit of een teveel plast een dier weer uit.
De voedingsrichtlijn van de Europese federatie voor petfoodfabrikanten, gebaseerd op de laatste onderzoeken, beveelt voor een volwassen middelgrote hond een minimum van achttien gram eiwitten aan per honderd gram droge stof (vooraleer water en smaakstoffen toegevoegd worden). Katten en kittens hebben meer eiwitten nodig, tussen de 25 tot 33 gram per honderd gram, ongeveer zoveel als jonge pups in de groeifase (jonger dan veertien weken). Een andere belangrijke voedingsbijbel voor huisdieren, van de National Research Council (NRC) komt ongeveer op dezelfde cijfers uit. Die richtlijnen zijn vooral bedoeld voor fabrikanten, vanuit een kwaliteitscontrole en zijn ook wettelijk vastgelegd.
Deze richtlijnen hanteren minimum- of maximumhoeveelheden. Het ideale evenwicht of dieet is voor elk dier anders. Fabrikanten zijn daarom verplicht om de dagelijks aanbevolen portie op de verpakking te zetten, al dan niet samen met extra informatie over de categorie waarvoor ze het best geschikt zijn (o.a. leeftijd, gewicht, activiteit). Daar is veel onderzoek aan voorafgegaan om ervoor te zorgen dat je dier van alle voedingstoffen voldoende binnen krijgt.
Hoewel ze tot allebei tot de orde van de roofdieren behoren, zijn honden semi-carnivoren en katten carnivoren. Hun voeding is dan ook anders omdat ze andere nutritionele behoeftes hebben. Zo hebben zowel kittens als een volwassen poezen meer eiwitten nodig dan een hond omdat hun metabolisme eiwitten sneller afbreekt. Anders dan bij honden blijft het kattenlichaam eiwitten afbreken, ook als het er te weinig binnenkrijgt.
Bovendien hebben katten veel kortere darmen. Onze darmen zijn gemiddeld zo’n zes keer zo lang als ons lichaam, bij katten slecht drie keer. Daarom kunnen katten plantaardige eiwitten en vezels nog minder goed verteren dan een hond. Bij honden is het spijsverteringssysteem uitgerust met enzymen die ook plantaardig materiaal aankunnen, al verteren ze dierlijke eiwitten van nature beter.
Daarnaast zijn katten extra gevoelig voor een tekort aan de aminozuren taurine en arginine, bepaalde vetzuren en vitamines A en vitamine B3 (niacine). Honden hebben die meestal ook nodig, maar zijn in staat om een tekort op een andere manier te compenseren.
Honden kunnen net als wolven lang vasten. Dat bewees een Schotse collie in 1912 al, een van de vele macabere experimenten op honden. Na 117 dagen vasten woog hij minder dan de helft, maar bleef hij overeind staan. Dat had hij te danken aan een superkracht die honden van de wolf hebben geërfd: een ingebouwd overlevingsmechanisme om met eiwittekorten om te gaan. Bij tekorten stopt het lichaam met het afbreken van eiwitten. Bij overvloed gaat het systeem in overdrive zodat er meer in de reserves komt voor later. Zo kan een wolf makkelijk weken zonder prooi leven en zijn dieet aanvullen met grassen of knollen.
Het aminozuur taurine is van vitaal belang omdat het vrijwel overal in het lichaam van het dier levensbelangrijk werk verricht, van de ogen tot het hart en de geslachtsorganen. Een hond kan voldoende taurine uit aminozuren uit plantaardige eiwitten produceren, maar een kat haalt het enkel uit vlees. Van een taurinetekort kan een kat blind worden of hartproblemen krijgen, want het hart is immers ook spierweefsel. Zolang de dagelijkse aanbeveling gevolgd wordt, is de kans vrijwel onbestaand dat een huiskat die gestandaardiseerde voeding krijgt daaraan een tekort oploopt. Van hevig bewerkt vlees, zeker de dierlijke bijproducten in petfood die op hoge temperaturen worden gekookt, is bekend dat er minder taurine in zit. Dat lossen fabrikanten op door er achteraf synthetische taurine aan toe te voegen.
Taurine werd vroeger gemaakt van ossengal, vandaar de naam (taurus of ‘stier’ in het Latijn). Vandaag wordt synthetische taurine in China gemaakt van chemische stofjes waar geen dier aan te pas komt. Ze zijn ook geschikt voor je kat, en dus ook in vegetarische of veganistische voeding.
Petfood valt onder dezelfde wetgeving als dierenvoeding in het algemeen. De regels zijn anders dan die voor levensmiddelen maar dezelfde als bij visvoer of krachtvoer voor vee. Zo moeten fabrikanten verplicht op het etiket de ingrediënten, de additieven en de dagelijks aanbevolen hoeveelheid voedingsstoffen vermelden. Die regels zijn er enerzijds om kwaliteit te garanderen en de gezondheid van je huisdier te beschermen en anderzijds om besmettingsgevaar via de dierlijke ingrediënten tegen te gaan.
Omdat er geen aparte regels voor petfood zijn, staan tussen de ingrediëntenlijst soms dingen die niet altijd even begrijpelijk zijn. Dat komt omdat het om wettelijke termen gaat die meer gericht zijn op dierenvoeding in het algemeen. Sommige fabrikanten voegen een gedetailleerd overzicht toe dat meer lijkt op de ingrediëntenlijst in levensmiddelen, maar dat is niet verplicht. Dat maakt het niet altijd eenvoudig om uit te vissen wat er precies in zit. Soms staat er bijvoorbeeld bijproducten van dieren met tussen haakjes meer info (bv. 4% kip, of op basis van kip) en verder niets meer. Dat is niet omdat de fabrikant informatie achterhoudt, maar omdat er strenge regels gelden op het gebruik van bepaalde termen. Hij mag dus niet zomaar wat vermelden. Als er kip op staat, betekent dit dat er een minimum percentage van deze eiwitbron in het voer moet aanwezig zijn. Als er minder inzit, dan mag een fabrikant wel andere dingen vermelden, zoals ‘kippensmaak’.
Dit handige overzicht verheldert de meest voorkomende terminologie.
Barf of rauwe diepvriesbrokken zijn een nieuwe rage onder baasjes. Ze bevatten meer vlees, maar je dier of het klimaat hebben die extra’s niet nodig. Het slachtafval waar Barf van wordt gemaakt, is bovendien niet gepasteuriseerd en bevat geen bewaarmiddelen waardoor het een broeihaard is van bacteriën. In zeven tot acht op de tien staalnames van populaire BARF-merken in Zwitserse en Nederlandse winkels vonden onderzoekers meer darmbacteriën dan wettelijk toegelaten op levensmiddelen, waaronder salmonella en Escherichia coli (de darmbacterie). Dat huisdieren er een voedselvergiftiging aan overhouden en via hun poep ook baasjes kunnen besmetten, is niet de grootste zorg. E. coli is resistent tegen colistine, één van onze laatste redmiddelen tegen multiresistente bacteriën.
Zwangere vrouwen moeten extra opletten met Barf voor de kat. Nederlandse onderzoekers vonden in 6 procent van de 35 Barf-merken in Nederlandse winkels toxoplasmaparasieten (Toxoplasma gondii). Via uitwerpselen kan een kat toxoplasmose overdragen, een klierziekte die vrij vaak voorkomt en vooral voor zwangere vrouwen een risico vormt. Ongeveer 80 procent van de Belgische vrouwen is er immuun tegen. De risicogroep kan tijdens de tweede helft van de zwangerschap de ziekte op de foetus overdragen, waardoor het kindje blind of met een mentale achterstand geboren wordt. Dit geldt ook als je kat buiten loopt en muisjes vangt. Muizen zijn immers de belangrijkste bron van besmetting. Best de kattenbak aan een ander overlaten dus als je zwanger bent. Knuffelen vormt geen risico, zolang je goed je handen ontsmet.
Vetten geven net zoals eiwitten energie maar zijn minder belastend voor de organen van je huisdier. Ze zijn onmisbaar voor de werking van nieren en geslachtsorganen, zorgen voor een glanzende vacht en houden hun lichaamsenergie op peil. Het geeft ook een lekkere smaak en textuur. Ook hier is de kwaliteit van de bouwstenen, de vetzuren, belangrijker dan de hoeveelheid. Linolzuur, arachidonzuur en linoleenzuur zijn de belangrijkste essentiële omega 3-vetzuren. Ze zitten vooral in vlees, lijnzaadolie en visolie. Daarnaast moeten vetten ook lecithine bevatten, een soort glijmiddel dat de aminozuren helpt om door de bloedsomloop te reizen.
In tegenstelling tot de mens doet vet de aders van je huisdier niet dichtslibben waardoor er minder risico is op hartfalen. Er treedt meestal pas een probleem op als dieren daarnaast ook tafelrestjes krijgen. Dan is het dieet niet meer uitgebalanceerd en kunnen ze last krijgen van huidirritaties, overgewicht of verteringsproblemen. Dieren die weinig bewegen of al overgewicht of diabetes hebben hebben soms wel baat bij een vetarm dieet. Voor jonge pups en kittens of politie- en jachthonden is een vetrijk dieet net beter. Het geeft hen meer energie.
Hoewel resultaten van verschillende onderzoeken uiteenlopen, is naar schatting minstens 1 op 5 honden obees. Bij katten komt het naar schatting vaker voor. Tot 60% van de katten in westerse landen lijdt aan overgewicht en 1 op 4 is obees. Voor België en Vlaanderen bestaan geen aparte cijfers. Net zoals bij mensen, hebben obese katten een hoger risico op type 2 diabetes. Daarnaast kunnen ze er blaas- en huidproblemen van krijgen of beginnen manken. Ook kan een te dikke kat zich niet meer wassen, omdat ze niet meer aan bepaalde plekken kan, waardoor de vacht er onverzorgd uitziet.
Zwaarlijvigheid bij viervoeters meet je niet met een body mass index (BMI), maar met een body condition score (BSC). Daarvoor geeft de arts alle plaatsen waar vet zich ophoopt een score en berekent daar het gemiddelde van om uit te komen op een getal tussen 1 en 9. Vier en vijf is normaal, minder is te mager, zes of zeven overgewicht en acht en negen betekenen dat je dier obees is. Over de oorzaken zijn wetenschappers het niet eens. Vaak ligt het meer aan een gebrek aan beweging in combinatie met aan tafel meeschuiven, naast genetische afwijkingen bij bepaalde rassen. Een dier dat voldoende beweegt en de juiste portie standaard voer dat aangepast is aan zijn individuele situatie, krijgt er meestal geen last van. Zo hebben gesteriliseerde katten minder calorieën nodig dan katers die buiten lopen.
Foodpuzzels zijn een leuke manier om overgewicht te voorkomen. Het dier moet met zijn pootje brokjes uit speelgoed puzzelen. Ze bewegen er meer van en gaan er trager door eten, waardoor sneller een verzadigd gevoel optreedt.
Dat een huisdier obesitas heeft, zegt vaak meer over de relatie met de eigenaar dan over het dier zelf. Deborah Linder, hoofd van de obesitaskliniek voor dieren aan de Tufts Universiteit, legt uit hoe psychologisch inzicht onze huisdieren gezonder kan maken.
Hoewel ze het lekker vinden, maakt koemelk katten soms ziek. Als kittens maken ze na geboorte het enzym lactase aan in de dunne darm. Die breekt het melksuiker lactose in de moedermelk af. Naarmate ze ouder worden maken ze die minder aan. Zes gram lactose per dag - ongeveer een half kopje melk (130 ml) - verdraagt ze nog, maar van meer dan 10 gram per dag krijgt een kat diarree. Koemelk is voor kittens ook niet geschikt omdat er niet genoeg eiwitten en vetten in zitten om te groeien. Daar bestaat speciaal melkpoeder voor. Door de band genomen, worden zoogdieren minder tolerant voor lactose bij het opgroeien. Bij de mens heeft een deel van de bevolking zich aangepast aan een dieet met zuivel.
Koolhydraten zitten vooral in maïs, granen, rijst, aardappels en bonen. Ze zijn geen essentiële voedingsstof maar worden aan standaard voer toegevoegd omdat dit nodig is voor het productieproces. Vegetarische voeding bevat het meeste koolhydraten omdat het tekort aan dierlijke eiwitten gecompenseerd moet worden. Honden verteren ze beter dan een kat, maar ze zijn voor beiden niet ongezond. Ze krijgen er hoogstens flatulentie van. Omdat hun darmkanaal korter is dan dat van ons, kunnen honden en katten enkel voorbehandelde granen verteren. Dat gebeurt in commerciële voeding via extrusie of koken.
Een experimentele studie die het voedingspatroon van een wilde kat met de voorkeuren van een huiskat vergeleek, ontdekte dat katten als ze zelf hun dieet mogen samenstellen zo dicht mogelijk tegen het dieet van wilde katten aanleunen. Dat betekent: rijk aan eiwitten en vetten, arm aan koolhydraten. Dat is ook de gezondste optie. Uit de studie bleek dat katten die een eiwitrijk dieet verkozen twee keer zoveel energie opnamen en zich ook energieker gedroegen dan de liefhebbers van een koolhydraatrijk dieet (meer dan 300 calorieën per dag uit zetmeel). Smaak en gewoonte kunnen hen van hun instinct doen afwijken. Als er een visgeurtje aan zit bijvoorbeeld, of als ze lang droogvoer kregen en dus veel koolhydraten gewend zijn.
Eerdere studies bij honden tonen aan dat hun voorkeurdieet hoofdzakelijk uit vetten bestaat, net zoals dat van de wolf. Waar mogelijk halen ze dertig procent van de energie uit eiwit, 63 procent uit vet en zeven procent uit koolhydraten. Dat is wel opvallend, want de meeste hondenbrokjes bestaan grotendeels uit koolhydraten, de voedingsstof die honden het minst nodig hebben.
In 2007 stierven in Amerika plots duizenden katten en honden aan een mysterieuze nierziekte. De schuldige: frauduleus zetmeelpoeder uit China dat verrijkt was met melamine om het proteïnegehalte op te krikken, net zoals de melaminecrisis met Chinees babypoeder een jaar later. In combinatie met cyaanuurzuur, een gif dat in sommige herbiciden zit, vormt melamine kristallen in de nieren (nierstenen). Een volwassene moet er een hoop van eten om ziek te worden, maar dieren en zuigelingen zijn kleiner en dus gevoeliger. Hoewel de controle is verstrengd, komt de petfoodindustrie vooral in Amerika met dit soort dingen weg. De chihuahua in de koolmijn, noemt de Amerikaanse journaliste Marion Nestle de sector. Haar boek ‘Pet food Politics’ vertrekt vanuit dit verhaal om het falende voedselveiligheidsbeleid als gevolg van globalisering in kaart te brengen.
Net zoals hun wilde neven wijken honden en poezen af en toe van hun vleesrijk dieet af om frambozen en bosbessen of kruiden, grassen, granen en zelfs zand of klei te eten. Dat doen ze om spijsverteringsproblemen te verlichten, maar ook om vitamines en mineralen binnen te krijgen die niet alleen in vlees zitten. Van deze zeven mineralen hebben ze het meeste nodig: calcium, fosfor, magnesium, natrium, chloride, kalium en zwavel. Daarnaast zijn ook acht micromineralen of sporenelementen van vitaal belang: ijzer, zink, koper, chroom, jodium, selenium, mangaan en fluor. Ze regelen levensbelangrijke lichaamsfuncties, van botten en tanden tot het zenuwstelsel en het bloed.
Ondanks Europese regels en kwaliteitscontrole slaan sommige fabrikanten af en toe de bal mis. Het zijn meestal geen levensgevaarlijke flaters, maar op termijn kunnen zowel tekorten als een overdaad aan mineralen gezondheidsproblemen geven. Uit een Brits onderzoek bleek bijvoorbeeld dat in blikvoer vaak te weinig koper zit en te veel selenium. Ook te veel calcium, te weinig fosfor of te veel zout komt vaak voor. Mogelijke gevolgen daarvan zijn een verminderde eetlust en een doffe vacht, in extreme gevallen botafwijkingen en bloedarmoede. Dat kan vermeden worden door af en toe tussen droogvoer en natvoer en van merk te wisselen.
Huisdieren hebben net als de mens natrium nodig voor de bloeddruk, de vochtbalans en spier- en zenuwcellen. Fabrikanten houden zich aan de voedingsrichtlijnen. Zelfs al eten ze er wat meer van dan op de verpakking wordt aangeraden, dan nog is niet bewezen dat ze er een hogere bloeddruk van krijgen. Het teveel aan natrium wordt via urine afgedreven. Honden met een nier- of hartaandoening kunnen er wel gevoelig aan zijn. Met zoute levensmiddelen, zoals chips, moet je wel oppassen. Die bevatten veel meer natrium dan goed is voor het dier. Zelfs één theelepeltje zout kan schade aan de lever en nieren veroorzaken.
Ook chocolade, druiven, rozijnen, alcohol, ajuin en look zijn giftig als ze er ineens veel van binnenkrijgen. Suiker wordt niet aangeraden, maar is niet per se giftig. De zoetstof xylitol in light producten is wel giftig. Het kan de bloedsuikerspiegel in de war sturen en het dier in een insulinecoma brengen.
Dertien vitamines zijn van vitaal belang voor beide dieren, waaronder vitamine A, B12, D, E en K. Omdat vitaminen net als mineralen door de hoge temperaturen tijdens het verwerkingsproces verloren gaan, moeten fabrikanten er achteraf meestal een synthetische mix aan toevoegen. Die worden op dezelfde manier gemaakt als synthetische vitaminesupplementen of additieven in levensmiddelen. Je geeft best geen supplementen uit je eigen apotheek aan je dier omdat de dosis voor honden en katten veel kleiner is. Sommige vitamines hebben dieren in tegenstelling tot mensen niet nodig, maar zitten in het voer als bewaarmiddel. Zoals ascorbinezuur, de synthetische variant van vitamine C die in broccoli en fruit zit.
Vitamine D houdt de calcium- en fosforverhouding in balans en de botten gezond. De zon is een belangrijke bron, net als voor de mens, maar dieren halen het ook uit hun voeding. Het komt in de natuur enkel voor in dierlijke producten, vooral in eieren, vette vis, rood vlees en orgaanvlees. Baasjes die hun dier vegetarische voeding geven zonder supplementen of slecht afgewogen zelfbereide maaltijden, moeten opletten voor tekorten. Een overdosis vitamine D komt veel vaker voor. Omdat het vitamine vetoplosbaar is, kan het lichaam het teveel niet via de urine afvoeren. Het zorgt voor opgehoopt gif in de lever en niertjes wat het dier fataal kan zijn. Zeker bij synthetische vitamine D is dat een probleem.
Wie zelf kookt voor haar huisdier, weet in ieder geval wat erin zit. Maar wat je zelf doet, doe je niet altijd beter. Je moet immers al behoorlijk wat van voedingsleer afweten en de nutritionele behoeftes van je huisdier bijzonder goed kennen om zeker te zijn dat je zelf gemaakte portie liefde geen omgekeerd effect heeft. Zo toont een recent onderzoek van 200 online recepten aan dat 95 procent bij minstens een essentieel nutriënt de plank compleet mis slaat. Meestal gaat het om een gebrek aan zink, koper, omega-3 vetzuren en calcium. Ook bij ons merken dierenartsen en dierenziekenhuizen dat er steeds meer vraag naar is naar advies en gebalanceerde recepten die baasjes zelf kunnen koken. De laatste jaren heeft de sector zich hier ook sterk in gespecialiseerd.
Wereldwijd zijn ongeveer een procent van de honden en katten veganist, in lijn met veganisme onder mensen. Een derde van de baasjes overweegt het, maar twijfelt of het gezond is voor hun dier. Technisch kan het, maar evident is het niet. Essentiële voedingsstoffen als L-carnitine, vitamine B12, taurine en vitamine D zitten enkel in dierlijke producten. Voor katten is het nog lastiger. Ze hebben meer eiwitten nodig en verteren plantaardige vezels minder goed. Daarnaast trekken ze het niet zonder taurine en missen ze het mechanisme van honden en mensen dat vitamine A – als er geen vlees is – uit betacaroteen (in wortels) kan omzetten. Tekorten kunnen je dier onder meer met spijsverterings- en vruchtbaarheidsproblemen, cardiomyopathie (de zwellende hartziekte) en gezichts- of gehoorverlies opzadelen. Met synthetische supplementen kan je dit wel oplossen, maar de vraag is of dat dan zoveel gezonder en duurzamer is dan dierlijke bijproducten.
Dierenartsen raden het in ieder geval af voor kittens, pups en oudere dieren. Jonge katten zijn een uitdaging op eigen risico, vaak lusten ze het niet. Jonge honden zijn de meest geschikte proefrat, maar je consulteert best een specialist voor je eraan begint want elk dier is anders. Dat geldt trouwens voor de meeste diëten die afwijken van de standaard.
Een hond kan in principe veganistisch leven. Dat bewijst Bramble, de Britse border collie die op rijst, linzen en biologische groentjes 25 jaar oud werd. Zweedse onderzoekers vonden daar recent een verklaring voor door het DNA van honden met dat van de wolf te vergelijken. Daaruit bleek dat honden extra glutenverterende enzymen hebben. Dankzij het enzym amylase zijn ze bijvoorbeeld vijf keer beter dan wolven in het verteren van granen, bonen en aardappelen. De onderzoekers vermoeden dat het genoom van de hond is geëvolueerd om het voedsel dat op de boerderij voorhanden was te verteren. Daarnaast heeft een hond ook het enzym maltase, dat meer verwant is met de enzymen in de maag van herbivoren als koeien dan met de enzymen bij carnivoren.
