Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
De gespecialiseerde melkveebedrijven staan met een verbruik van 8,0 miljoen m3 water in voor ongeveer 14,4 procent van het totale watergebruik in de Vlaamse land- en tuinbouw. Water is zowel nodig als drinkwater als voor het onderhoud van de stallen. Het grootste waterverbruik ligt echter bij de teelt van de voedergewassen. Voor dierlijke producten in het algemeen is 98 procent van de watervoetafdruk gerelateerd aan het telen van voedergewassen.
Om een liter melk te produceren, heb je 1022 liter water nodig. Dat is een gemiddelde voor de hele wereld, het waterverbruik varieert in de praktijk. Het Verenigd Koninkrijk heeft de kleinste watervoetafdruk: 512 liter water. Spanje doet het het slechtst, met 1772 liter water per liter melk. Voor België ligt de watervoetafdruk rond de 700 liter. Ter vergelijking: een liter sojadrink vergt 279 liter water. Daar zit het waterverbruik voor de productie van de verpakking nog niet bij, die bedraagt ongeveer 28 liter per liter koe- of sojadrink. Ook producten op basis van melk scoren hoog. Voor een kilogram kaas is ongeveer 5000 liter water nodig, voor een potje yoghurt van 125 g 132 liter.
Het totale waterverbruik van een voedingsproduct is de som van de blauwe, de groene en de grijze watervoetafdruk.
Groen water is het regenwater dat op de velden valt. Dat is niet zo kostbaar en daarvan gebruikt een gewas het meeste.
Blauw water is afkomstig van kunstmatige bevloeiing. Het kan geput worden uit rivieren, meren, grondwater of opgeslagen regenwater. Omdat blauw water ook gebruikt kan worden als drinkwater en in de industrie, of belangrijk kan zijn voor natuurlijke ecosystemen, is het wel kostbaar. Het gebruik van blauw water leidt vaak tot het overmatig onttrekken van water aan stroomgebieden. Dat leidt tot het verdrogen van de plaatselijke natuur.
Grijs water zegt iets over de mate waarin het water vervuild is na gebruik. Het is de hoeveelheid water die achteraf nodig is om de concentratie van vervuilende stoffen zodanig te verdunnen dat de vervuiling teruggebracht kan worden tot water aan de kwaliteitsnormen voldoet.
Van de 1.022 liter die gemiddeld nodig is voor de productie van een liter melk, bestaat ongeveer 84 procent uit groen water, 9 procent uit blauw water en 7 procent uit grijs water.
In de melkveehouderij gaat het grootste deel van de energie naar de melkmachine of -robot (43 procent) en de melkkoeltank (31 procent). Het reinigen van de koeltank en de melkmachine of -robot kost met 26 procent van het totale budget ook veel energie. De rest gaat onder andere naar de verlichting (10 procent) en de motoren en pompen (3 procent). De productie van honderd liter melk vergt ongeveer 6,02 kWh van de melkveehouderij. Dat komt overeen met de hoeveelheid energie die een zuinige koelkast op elf dagen tijd verbruikt.
Gespecialiseerde melkveebedrijven in Vlaanderen verbruikten in 2018 samen gemiddeld 1.709 terajoule tot 2.537 terajoule elektriciteit, dat is bijna de helft meer dan in 2011. Die stijging is te verklaren door het feit dat de productie in die periode fors toenam (zie eerder) en boeren dus meer energie nodig hebben om de boel draaiende te houden.
De (niet onbelangrijke) positieve noot? Meer dan negentig procent van die energie komt uit hernieuwbare bronnen. Terwijl aangekochte elektriciteit (stookolie) met twintig procent terugviel in vergelijking met 2011 verdriedubbelde het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen, van 9% naar 37% voor biogas en 0% naar 3% wat aardgas betreft. Een derde van alle energie wordt door Vlaamse melkveebedrijven zelf opgewekt. Dat is een gevolg van strengere milieunormen en heeft een grote (financiële) inspanning van boeren gevraagd.
In totaal eet een koe gemiddeld 55 kilogram voeder per dag en drinkt ze vijftig tot honderd liter water. Ter vergelijking: bij een douchebeurt verbruik je ongeveer 62 liter. Een groot deel van het water dat de koe drinkt gaat naar haar melk.
Het voeder bestaat voor ongeveer vijf kilogram uit krachtvoeder en voor vijftig kilogram uit ruwvoeder. De term ruwvoeder verwijst naar vezelrijke gewassen die de boer zelf kan telen. De koe krijgt het ruwvoeder onbewerkt (of na een kleine bewerking) voorgeschoteld. Er is evenwel een verschil tussen het ruwvoeder in de zomer en dat in de winter. In de zomer gaan de meeste koeien de wei op en eten ze vers gras. In de stal krijgen ze ingekuilde maïs en ingekuild gras. Voor het inkuilen wordt de maïs geoogst en in zijn geheel – kolf, bladeren en stengel – gehakseld. Vervolgens wordt de maïs gedroogd, op een hoop geharkt en stevig aangedrukt. Bij het aandrukken wordt de lucht weggeperst, zodat de maïs beter bewaard blijft. De melkzuurbacteriën, die van nature aanwezig zijn, zorgen voor fermentatie. Het gras doorloopt dezelfde procedure. Een ingekuild gewas kan maandenlang bewaard worden. In de winter eet de koe naast kuilmaïs en -gras ook bieten(pulp) en bierdraf (kaf gerstekorrel, onopgeloste eiwitten en moutkiemen).
Krachtvoeder voor melkkoeien bevat onder meer tarwe, maïs, sojaschroot, koolzaadschroot en bietenpulp. Er kunnen ook allerlei restproducten van de voedingsindustrie in verwerkt zijn zoals aardappelschillen, appelschillen en restproducten van de bio-ethanolindustrie. Sommige krachtvoeders bevatten zelfs toegevoegde vitaminen en mineralen.
Een biologisch melkveebedrijf is verplicht de koeien biologisch geteeld voeder te geven. Minstens 60 procent van het voer moet het bedrijf zelf kweken, of kopen bij een biologisch bedrijf uit de regio.
Tussen de 12 en 57 procent van het krachtvoeder bestaat uit sojaschroot. Dat is een belangrijke bron van plantaardige eiwitten. De hoogste percentages komen voor in eiwitcorrectors; voeders met een hoog eiwitgehalte. Dat soort voeder wordt gebruikt als aanvulling op andere voeding, die minder eiwitten bevat.
Soja is vooral afkomstig uit Brazilië, Argentinië en de Verenigde Staten. De teelt gaat gepaard met de ontbossing van het Amazonewoud, sociaal-economische wantoestanden en overmatig gebruik van pesticiden. Ook voor de duurzame productie van vlees is de soja een pijnpunt.
Om het sojaprobleem aan te pakken, werken de Vlaamse overheid en de veevoederindustrie samen aan het Actieplan Alternatieve Eiwitbronnen (AAE). Mogelijke oplossingen zijn lokaal geteelde soja en andere eiwitrijke gewassen zoals klaver, erwt, veldboon en lupine. Andere eiwitbronnen zijn restproducten van de voedingsindustrie, die nu nog als afval gelden. Met lokaal geteelde gewassen beperk je ook de CO2-uitstoot die gepaard gaat met transport.
Soja is niet het enige controversiële bestanddeel van het runderrantsoen. Vee consumeert meer dan een derde van het graan dat wereldwijd geteeld wordt. Maar liefst 40 procent daarvan gaat naar herkauwers, voornamelijk runderen. Dat is jammer, want dat graan zou ook door mensen gegeten kunnen worden. Duurzamer is om runderen te voeden met gewassen die onverteerbaar zijn voor mensen en gekweekt worden op plaatsen waar onze voedingsgewassen slecht groeien. Graan is vooral een belangrijk onderdeel van het rantsoen van vleeskoeien. Voor melkkoeien is graan van minder groot belang.
Door te bouwen op water gebruikt het Rotterdamse drijvende melkveebedrijf 900 m2 ruimte die anders onbenut blijft, net terwijl landbouwgrond zo duur en schaars is in Nederland. De Floating Farm is uitgerust met de nieuwste technische snufjes die de broeikasuitstoot beperkt houden.
Mest en urine worden er gescheiden opgevangen en met speciale robots afgeschraapt en verwerkt tot kunstmestconcentraat voor de productie van voer, zoals gras, klaver en luzerne, geteeld onder ledlampen. Mestoverschot wordt aan lokale winkels en urban farms verkocht. Niet alle Rotterdammers zijn fan maar het concept kreeg wereldwijd belangstelling, vooral in Singapore waar landbouwgrond nog schaarser en duurder is dan in Nederland.
De boerderij werkt volgens een circulair model. Een groot deel van het dieet van de koeien bestaat uit organisch restafval uit de stad, zoals bierbostel van Rotterdamse brouwerijen, aardappelschraapsel van lokale telers, zemelen van Schiedamse molens en gras van sportvelden uit de buurt. Water en energie zijn gerecycleerd, zelfvoorzienend en duurzaam. Water wordt via ingenieuze zuiveringsinstallaties opvangen en afvalwater wordt gerecycleerd. Energie komt uit zonnepanelen, windmolens en een eigen biogasproductie uit koeienmest.
Koeien zijn, net als andere warmbloedigen, geen zuinige dieren. Meer dan de helft van het voedsel dat ze eten, gaat verloren in de vorm van lichaamswarmte.Van wat overblijft, zet de koe twee derde om in mest en methaan. Slechts een derde gaat naar vlees of melk. Een manier om de verspilling te beperken, is door het beter benutten van mest. (zie verder)
Volgens de Wereldvoedselorganisatie FAO stoot de veehouderij wereldwijd 14,5 procent van alle broeikasgassen uit. Broeikasgassen zijn mee verantwoordelijk voor de klimaatveranderingen. Methaangas (44%) is de grootste bron, de rest bestaat uit lachgas (29%) en CO2 (27%). Als je kijkt naar de uitstoot binnen de veehouderij, is melkvee verantwoordelijk voor 21 procent van de uitstoot en rundvlees voor 41 procent. Koeien zorgen voor meer uitstoot dan varkens (9%) en gevogelte (8%).
Het aandeel van de verschillende sectoren in de broeikasgasemissie verschilt per regio. Voor Vlaanderen is het aandeel van de veehouderij in de totale broeikasgasemissies 4 procent. Sinds 2000 heeft de sector een reductie van 9 procent gerealiseerd in de totale broeikasgasemissies, en zelfs 26 procent in de CO2-uitstoot alleen al van melk.
Voor de productie van een kilogram halfvolle UHT-melk, worden tussen de 1,03 en 1,36 kilogram CO2-equivalenten uitgestoten. Per kilogram rundvlees is de uitstoot 22,2 tot 25,4 kilogram CO2-equivalenten. Om te compenseren voor de broeikasuitstoot van een liter melk moet je ongeveer 8 tot 11 km afleggen met de fiets in plaats van met de auto. Voor een portie rundvlees (honderd gram) is dat 17 tot 21 kilometer.
Jaarlijks drinkt de gemiddelde Vlaming 44,5 liter melk. Wie daarvoor wil compenseren moet in goede conditie zijn en ongeveer 526 kilometer fietsen!
In een van de vier koeienmagen zit een soort bacteriën, methanogene Archaea, die cellulose afbreekt. Cellulose is de stof waaruit de wanden van plantaardige cellen zijn opgebouwd. Dankzij die bacteriën kunnen koeien wat mensen niet kunnen: gras verteren. De bacteriën produceren methaan (CH4), een gas dat zijn weg naar buiten vindt via de ademhaling of koeienboertjes.
Methaan wordt ook geproduceerd wanneer microben mest afbreken in afwezigheid van zuurstof. Dat proces vindt plaats in opgehoopte mest.
In totaal is ongeveer 70 procent van de methaanuitstoot van de veeteelt afkomstig van verteringsprocessen en zo’n 30 procent afkomstig van mestopslag.
Methaan is bepaald geen onschuldig gas: het veroorzaakt een broeikaseffect dat 28 keer groter is dan dat van CO2. Dat komt omdat methaan de warmte van de aarde beter vasthoudt. Vergelijk het gerust met hoe een trui je beter warm houdt dan een T-shirt. De vee-industrie veroorzaakt een vierde van de totale menselijke uitstoot van het broeikasgas methaan.
Ongeveer 40 procent van de methaangasuitstoot in de Vlaamse veeteelt is afkomstig van de voeding die koeien krijgen. Met een aangepast dieet produceert de koe minder methaan. Vezels stimuleren de methaanproductie, maar het omgekeerde geldt voor zetmeel. Vezels in het voer zijn voornamelijk afkomstig van het ruwvoer – denk maar aan kuilgras, gras dat gedroogd en licht gefermenteerd is – terwijl de koe extra zetmeel kan binnenkrijgen via het krachtvoeder.
Ook bepaalde vetzuren, plantenextracten en probiotica zouden de methaangasproductie kunnen verminderen. Experimenten op kunstmatige koeienpensen wezen uit dat het rode zeewier Asparagopsis taxiformis de uitstoot van methaan misschien drastisch kan terugschroeven. Bij kunstpensen waaraan de onderzoekers meer dan 2 procent van het zeewier toevoegden, registreerden ze een vermindering van meer dan 90 procent. Experimenten met kunstmatige koeienpensen leveren helaas vaak spectaculairdere resultaten op dan proeven met echte koeien.
Koeien fokken om voer efficiënter om te zetten in melk helpt ook, omdat de hoeveelheid methaan hetzelfde blijft, terwijl de koe meer melk produceert.
Op de Dairy Farm in Leeuwarden testen onderzoekers aan de Universiteit van Wageningen zeewier op echte koeien. Naast methaanproductie worden ook melkgift (de hoeveelheid melk die een koe geeft), gezondheid en voedselopname bijgehouden. De koeien krijgen ongeveer tien weken de tijd om zeewier te eten. Door te letten op meerdere aspecten kunnen betere conclusies worden getrokken dan eerdere testen met echte dieren die bovendien voor de praktijk relevant zijn. De eindresultaten van het onderzoek worden najaar 2020 bekend gemaakt.
Onderzoekers van het ILVO hebben recent een aangepast rantsoen voor melkkoeien uitgewerkt dat de uitstoot van methaangas per liter koemelk met 13 procent vermindert en de totale ecologische voetafdruk met een derde verkleint. Daarbij wordt de klassieke fractie sojaschroot vervangen door lokale reststromen uit de voedingssector: bierdraf (een restroom uit brouwerijen) en koolzaadschroot (olieverwerkende industrie).
Precies de combinatie van deze twee nevenstromen is belangrijk, zo blijkt uit de resultaten. Door deze nevenstromen te gebruiken, hoeven er ook geen andere grondstoffen, zoals extra soja, in het rantsoen ingemengd te worden. Dat vermindert de uitstoot van broeikasgassen, wat een belangrijke klimaatwinst oplevert. Koeien vinden het bierproduct blijkbaar ook lekker. Bovendien is het goed voor hun spijsvertering die daardoor vertraagt.
Tijdens de vertering maakt de koe ook de stof ureum aan, die wordt uitgescheiden via de urine. In de uitwerpselen van de koe zit het enzym urease. Als de urine en de uitwerpselen met elkaar in contact komen, zet het urease de ureum om in ammoniak. Dat is een chemische verbinding van stikstof (N) en waterstof (H): NH3.
Uit het laatste luchtrapport blijkt dat Vlaanderen in 2017 ongeveer 43.000 ton ammoniak uitstootte, waarvan 95 procent afkomstig was van de landbouw. De veeteelt was verantwoordelijk voor 85 procent van de landbouwuitstoot. Runderen zijn samen met melk- en vleeskoeien verantwoordelijk voor 38 procent van de ammoniakuitstoot van de vee-industrie.
De boer kan zijn ammoniakuitstoot tot de helft per koe beperken door zijn koeien voer te geven dat 2 procent minder eiwitten bevat, zonder dat dit ten koste gaat van de groei van de koe. Als de koe meer eiwitten eet dan nodig, leidt dat immers tot een verhoogde ammoniakproductie. Ammoniak kan ook vrijkomen als de landbouwer zijn akkers bemest. Uit onderzoek blijkt dat verdunde mest – een deel water, twee delen mest – minder ammoniak vrijgeeft.
Mede dankzij dit soort inspanningen is de uitstoot van ammoniak in Vlaanderen tussen 2000 en 2017 bijna met een derde gedaald. Sinds 2017 lijkt de uitstoot te stagneren. In werkelijkheid blijft de uitstoot wel gestaag afnemen. De manier van meten is aangepast. Anderzijds is de daling minder snel dan in de vorige periode omdat de veestapel in Vlaanderen sindsdien fors is uitgebreid. Toch ziet het er naar uit dat Vlaanderen de Europese doelstelling zal halen om tegen 2030 de uitstoot te beperken tot maximaal 38300 ton ammoniak (13% minder dan in 2005), omdat de sector grote inspanningen blijft leveren.
Een deel van de ammoniak wordt gasvormig, afhankelijk van onder andere de temperatuur van de mest. Dat gas kan nabij de stallen weer neerslaan op de bodem en in het water terechtkomen. Ammoniak wordt door oxidatie in de lucht of bodem omgezet naar salpeterzuur, wat kan leiden tot verzuring. Dat is schadelijk voor bos- en natuurgebieden. Daarnaast leidt het ammoniak tot de vermesting van de bodem en het water: een teveel aan voedingsstoffen. Dat verstoort het evenwicht van het ecosysteem en kan bijvoorbeeld in water tot algenbloei en vissterfte leiden.
Om boeren te helpen hun ammoniakemissies onder de kritieke grenswaarden te houden en natuurgebieden in Vlaanderen te beschermen, stelde de Vlaamse overheid in 2015 een lijst op van erkende en efficiënte maatregelen die jaarlijks wordt aangevuld. Meer informatie over die maatregelen kan je terugvinden op de website van het ILVO over PAS.
Op zeven plaatsen in Vlaanderen overschreed de concentratie van ammoniak in de bodem en het water de kritieke grens, zo blijkt uit de laatste metingen in 2018. Die grens is niet wettelijk bindend maar een aanbeveling en bepaalt wat de natuur maximaal kan absorberen voor er onomkeerbare schade optreedt aan het ecosysteem. De regio's Noord Antwerpen, West-Vlaanderen en Noord-Oost Limburg hadden de hoogste concentraties, telkens gebieden waar veel melkveebedrijven zijn. Vooral bosgebebieden komen daardoor in gevaar.
Lachgas (N2O) komt vrij uit de mest van koeien en uit de bemesting voor gewassen. De veeteelt produceert minder lachgas dan methaan, maar lachgas veroorzaakt een krachtiger broeikaseffect. Een kilogram lachgas heeft in de atmosfeer het effect van 298 kilogram CO2.
Samen maken methaan en lachgas 89 procent van de landbouwuitstoot van broeikasgassen in Vlaanderen uit. De rest is CO2 die vrijkomt bij het gebruik van fossiele brandstoffen, voor bijvoorbeeld transport.
Koeien produceren tot wel 60 liter mest per dag, een hoeveelheid die in een middelgrote trekrugzak past. Met een productie van respectievelijk 4,5 liter en 133 gram steken varkens en kippen daar maar magertjes bij af. Te veel mest zorgt voor te veel voedingsstoffen zoals fosfaat en stikstof (bijvoorbeeld in de vorm van ammoniak) in de bodem en het water, wat slecht is voor het milieu. In het water kan het bijvoorbeeld een algenplaag veroorzaken. Daarom zijn landbouwbedrijven beperkt in de hoeveelheid mest die ze mogen gebruiken. Enkele van de maatregelen zijn dat ze jaarlijks per hectare maximum 170 kilogram dierlijke stikstof (N) uit mest aan de bodem mogen toedienen en in totaal maximum 310 kilogram stikstof van verschillende bronnen mogen gebruiken.
Samen met een grote veestapel zorgt de productie van kunstmest voor een mestoverschot. Kunstmest wordt vaak gebruikt omdat het voorlopig meer doelgericht en dus efficiënter kan worden ingezet, maar heeft een grote koolstofvoetafdruk. Minder kunstmest en efficiënter gebruik van de dierlijke mest kan een deel van het probleem oplossen. In 2015 was ongeveer 69 procent van het stikstof en 96 procent van het fosfor voor de bemesting afkomstig uit dierlijke mest. Een biologisch melkveebedrijf mag geen kunstmest gebruiken om voedergewassen te telen.
Met de juiste aanpak is mest geen vervelende afvalstof, maar een nuttige grondstof. Een kilogram koemest levert ongeveer 1,5 gram fosfaat en 4 gram stikstof. Runderen staan in voor 50 procent van de stikstofproductie door vee in Vlaanderen en 46 procent van de fosfaatproductie. Planten hebben onder andere stikstof en fosfor nodig om te kunnen groeien, dus het is belangrijk dat we die kostbare voedingsstoffen uit de mest niet verloren laten gaan. Als er bijvoorbeeld lachgas (N2O) en ammoniak (NH3) vrijkomt uit de mest, betekent dat een verlies van stikstof (N).
Het grootste deel van de mest wordt onbewerkt gebruikt op de akkers. Zo’n 5 procent is bewerkt: bijvoorbeeld vergist, gecomposteerd of gemengd met andere soorten mest. Mest kan gecomposteerd of gefermenteerd worden om meer nutriënten te behouden en minder broeikasgassen uit te stoten. Bij beide processen wordt de mest afgebroken door micro-organismen. Het verschil is dat composteren regelmatige verluchting vraagt, terwijl fermentatie zonder zuurstof gebeurt.
Rundermest die gecomposteerd wordt, stoot volgens metingen in de zomer 90 procent minder methaan (CH3) uit dan onbewerkte mest. In de winter daarentegen nam de uitstoot toe met 30 procent.
De uitstoot van lachgas (N2O) is anders voor stalmest dan voor mengmest. Stalmest bevat ook stro en heeft een gehalte aan droge stof dat hoger ligt dan 20 procent. Mengmest is vloeibaarder, met minder dan 20 procent droge stof. Onderzoekers vermoeden dat mengmest die gecomposteerd wordt, meer lachgas uitstoot. Metingen van gecomposteerde stalmest tonen aan dat de lachgasuitstoot daalt met 35 procent in de zomer en met 40 procent in de winter.
Uitstoot van ammoniak neemt toe bij het composteren van stalmest: met 170 procent in de winter en met 24 procent in de zomer.
Gefermenteerde mest behoudt meer voedingsstoffen dan gecomposteerde mest. Bij het composteren gaat 20 tot 60 procent organische stof (koolstof) verloren, en 33 tot 45 procent stikstof. Bij het fermenteren is dat 10 tot 20 procent organische stof en 6 tot 10 procent stikstof.
Met een pocketvergister kan een melkveehouder zelf energie opwekken uit de mest van zijn koeien. Dat maakt hem afhankelijk van de prijzen op de energiemarkt. De energie wordt in een vergistingsinstallatie ook continu geproduceerd, wat een duidelijk voordeel is ten opzichte van andere hernieuwbare energiebronnen, als zonnepanelen en windmolens. Vergisting van mest levert bovendien ook voordelen op milieutechnisch vlak: emissies van methaan uit mestopslag verminderen en de impact van oogstresten op de omgeving wordt geminimaliseerd. In Vlaanderen wordt pocketvergisting dan ook als klimaatmaatregel beschouwd.
In de vergister wordt de mest omgezet door bacteriën tot biogas. Biogas bestaat voornamelijk uit methaan (50-75%) en koolstofdioxide (25-50%). In 2019 gebruikten 92 Belgische boeren pocketvergisterinstallaties op rundermest. Hiervan draait de helft op meer dan 50 procent van de capaciteit. Ongeveer 20 procent van de installaties draait op 15 à 30 procent van de capaciteit en 30 procent ligt volledig stil. Zoals bij innovaties wel vaker gebeurt, kampten een aantal van de eerste installaties met kinderziekten. Vooral technische tekortkomingen (constructie en biologie) van de eerste installaties en een gebrekkig management zijn de boosdoener. Sinds enkele jaren draaien er elk jaar meer pocketvergisters op bijna 100 procent van de capaciteit, dankzij sensibiliseringscampagnes en informatiesessies van de overheid.
Het biogas wordt vervolgens verbrand in een motor die een generator aandrijft, die de energie omzet in elektriciteit en warmte. De warmte kan bijvoorbeeld gebruikt worden om de mest in de reactor op temperatuur te houden, of om spoelwater voor de melkinstallaties op te warmen. Wat na de vergisting overblijft, heet digestaat en dat kan dan weer als meststof gebruikt worden.
Gras neemt zoals alle planten via fotosynthese CO2 op uit de atmosfeer die zich ophoopt in stengel, wortel en blad. Als dit plantenmateriaal in de bodem achterblijft (zoals bij wortelresten) of via dierlijke mest terug naar de bodem wordt gebracht, breken de bodemorganismen dit af en een deel wordt vastgelegd als stabiele organische koolstof in de landbouwbodem. Als je één ton stabiele koolstof in de bodem opslaat, haal je bijna 4 ton CO2 uit de lucht.
Zo kan grasland jaarlijks 0,5 tot 1 ton koolstof per ha in de bodem houden. Als dat grasland wordt omgeploegd tot akker of bouwgrond komt er dubbel zoveel koolstof per ha vrij in de atmosfeer. Daarom is het belangrijk dat we de weidegrond als weide behouden. Helaas gaat er in Vlaanderen jaarlijks tot 1 % van het grasareaal in rook op door uitbreiding van industrie of bebouwing. Volgens een studie van de universiteit van Wageningen blijft op intensief uitgebaat grasland 20% van de oorspronkelijke biodiversiteit behouden, waar dit voor akkerland slechts 5 tot 10% is.
Het voordeel van glas is dat het gespoeld en opnieuw gebruikt kan worden. Dat maakt de glazen flessen evenwel nog niet per se de meest ecologische oplossing. Hoe zwaarder de verpakking, hoe meer energie het immers kost om die verpakking te vervoeren.
Zowel plastic melkflessen als drankkartons moet je bij het PMD sorteren. In sorteercentra wordt de inhoud van de PMD-zak opnieuw gesorteerd.
Het sorteercentrum scheidt drankkartons handmatig of automatisch van de rest. Daarna worden ze, net als oud papier, ondergedompeld in water. Dat weekt de kartonvezels los van het plastic en aluminium. Het karton wordt gerecycleerd in onder andere toiletpapier, keukenrol, kartonnen dozen en papieren zakken. Zowel het plastic als het aluminium kan gebruikt worden door de cementindustrie. Die verbrandt het plastic als energiebron en gebruikt het aluminium als bindmiddel in de cement. Het aluminium kan ook gerecycleerd worden als grondstof voor aluminium verpakkingen.
Plastic melkflessen worden ook handmatig of automatisch gesorteerd. In het sorteercentrum worden de plastic melkflessen vermalen en vervolgens vermalen tot schilfers. Die worden gesmolten en dienen als grondstof voor nieuwe producten. Melkflessen bestaan uit het plastic ‘hoge densiteit polyethyleen’ (HDPE). Dat kan verwerkt worden tot opbergbakken, bidons, buizen en pallets.
Niet alle soorten plastic kunnen al gerecycleerd worden. Yoghurtpotjes en botervlootjes bijvoorbeeld niet, omdat ze gemaakt zijn van een ander soort plastic. Daarom horen ze niet thuis in de PMD-zak, maar bij de restafval. Het is tijd- en energierovend om de foute verpakkingen uit het PMD-afval te sorteren. Vandaar dat correct sorteren zo belangrijk is. Twijfelaars vinden hier de sorteerregels.
Wetenschappers zijn op zoek naar afvalvrije alternatieven voor verpakkingsmateriaal. Een mogelijke grondstof is melk. Dat bevat caseïne, een eiwit dat gebruikt kan worden als basis voor de verpakking. Een verpakking op basis van caseïne is stevig en doorzichtig, net als plastic, maar bio-afbreekbaar en eetbaar. Het materiaal is ook vijfhonderd keer beter in het weghouden van zuurstof en houdt zo het eten langer vers. De onderzoekers voorspellen dat het verpakkingsmateriaal over drie jaar in de winkels ligt.
De Nederlandse zuivelindustrie en supermarkten deden dit jaar samen een campagne om zuivelverspilling tegen te gaan. De campagne bestaat uit een filmpje waarin getoond wordt hoe je een brik yoghurt kan vouwen om de laatste restjes eruit te persen. De truc is om de zijkanten naar binnen te duwen en de verpakking dan dubbel te plooien. In een pak dat niet goed uitgeperst wordt, blijft tot 10 procent van de yoghurt achter.
