Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Filter
Milieu Sociaal Gezondheid Dierenwelzijn toon alles

Hoe werkt dat, zo'n tracé?

In een tracé volg je al scrollend de weg die een product aflegt, van de teelt tot afval. In de menubalk bovenaan klik je op de verschillende stadia in het tracé om meteen te springen naar het stadium waarin je interesse hebt. 

Linksboven staan de vier categorieën Milieu, Sociaal, Gezondheid en Dierenwelzijn. Je kunt de informatie filteren op die categorieën.

Tijdens het scrollen kom je de knop 'Laad meer info over ...'. Druk daarop om alle informatie binnen een stadium te laden.

Tussen de informatieblokjes kom je ook artikels tegen waarin onze journalisten dieper ingaan op een opmerkelijk aspect binnen het tracé van het product. 

Onderaan deze pagina kun je reacties plaatsen over de informatie die je hebt gelezen. Ook op de Community-pagina vind je mogelijkheden om je mening, aanvulling, of compliment te geven.

Veel plezier met dit tracé!

sluiten

Tracé van Koemelk

hoe werkt dit?
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn

Tracé van Koemelk

filter: Gezondheid

Intro

Teelt

Gezondheid

Gevaarlijke mest

De gassen die ontstaan bij het ophopen van mest nemen niet alleen voedingsstoffen mee, ze kunnen ook gevaarlijk zijn. Waterstofsulfide, koolstofdioxide, ammoniak, methaan en blauwzuurgas komen vrij. Deze
gassen zijn explosief of bedwelmend voor mens en dier. De boer moet steeds voorzichtig te werk gaan en zorgen voor voldoende ventilatie bij het openen van een opslagruimte voor mest.

Gezondheid

Mestgassen

Verwerking

Gezondheid

Inspectie

Bij elke melkophaling controleert Integrale Kwaliteitszorg Melk (IKM) een staal. Punten van inspectie zijn: het kiemgetal, het celgetal, de afwezigheid van residu’s van antibiotica of van ontsmettingsmiddelen, het vriespunt en de zichtbare zuiverheid. Wie niet voldoet aan de kwaliteitseisen krijgt strafpunten en een lagere prijs voor zijn melk.

Gezondheid

Het kiemgetal

Het kiemgetal geeft weer hoeveel bacteriën in de melk zitten. Goede hygiëne en koeling zorgen voor een laag kiemgetal.

Gezondheid

Het celgetal

Het celgetal vertelt hoe gezond de uier van de koe is. Het wordt gemeten als het aantal cellen per milliliter melk. De cellen zijn voornamelijk witte bloedcellen en enkele huidcellen. Een koe met een ontstoken melkklier maakt meer witte bloedcellen aan, die in de melk terechtkomen. Gezonde koeien geven melk met gemiddeld 50.000 en maximum 100.000 cellen per liter.

Gezondheid

Antibioticaresiduen

De Europese Commissie bepaalt de toegestane hoeveelheid antibiotica in de melk. Voor ampicilline bijvoorbeeld is dat 4 microgram per kilogram melk. Ter vergelijking: patiënten die ampicilline moeten nemen, krijgen dosissen voorgeschreven van 1 tot 4 gram per dag, een duizend keer sterkere dosis.

Gezondheid

Het vriespunt

Het vriespunt van de melk wordt gecontroleerd omdat het stijgt als er water wordt toegevoegd aan de melk. Dat kan komen door een slordige reiniging van de melkinstallatie, waardoor er spoelwater in de melk terechtkomt.

Gezondheid

Zichtbare zuiverheid

De controleur filtert de melk om de zichtbare zuiverheid te bepalen. Een vuil filterwatje duidt op een vuile uier.

Gezondheid

Alle melk moet voldoen aan strikte Europese voorwaarden, maar AA-melk doet er nog een schepje bovenop. AA-melk volgt nog strengere regels over de gezondheid van de koeien, de melkinstallatie en de kwaliteit. Ze wordt ook extra gecontroleerd op coli-achtige bacteriën (voornamelijk Escherichia coli en Enterobacter aerogenes), die de aanwezigheid van ziekteverwekkers verraden. De ophaaldienst moet AA-melk maximum om de 48 uur komen ophalen, bij gewone melk is dat om de 72 uur.

Gezondheid

Ondoorzichtige melkverpakking

Melk is heel gevoelig voor licht en zuurstof, die zorgen voor oxidatie. Bij de oxidatie breken vitamine C en B2 af, verandert de smaak en is de melk minder lang houdbaar. Daarom zit melk meestal in een ondoorzichtige verpakking.

Transport

Gezondheid

Regels van het melktransport

De ophaaldienst (Rijdende Melkontvangst of RMO) moet uiterlijk om de 72 uur bij de melkveehouderij langsgaan. Bij AA-melk is dat elke 48 uur. De melk mag bij het ophalen niet warmer zijn dan 10°C, in de praktijk is de melk meestal koeler dan 4°C. De ophaaldienst pompt de melk uit de koeltanks over naar zijn tankwagen. Die is niet gekoeld, maar wel goed geïsoleerd. De melk wordt naar de zuivelfabriek gebracht, waar ze wordt overgepompt naar gekoelde tanks.

Consumptie

Credit: Nevo-online.rivm.nl
Gezondheid

Kies mager of halfvol

Melk is een goede bron van eiwitten, calcium en de vitamines B2 en B12. Het vet in melk bevat veel verzadigde vetzuren. Die vergroten het risico op hart- en vaatziekten. Daarom zijn halfvolle of magere melk doorgaans betere opties dan volle melk. Voor kinderen die jonger zijn dan 4 jaar, wordt volle melk wel aangeraden. 

De tabel vergelijkt de gemiddelde voedingswaarde van een glas halfvolle koemelk met die van sojadrink.

De Voedingsdriehoek. Credit: Vlaams Instituut Gezond Leven
Gezondheid

De Voedingsdriehoek

Zuivel kan volgens de theorie van de voedingsdriehoek deel uitmaken van een gezond en volwaardig dieet. Dit is een wetenschappelijk onderbouwd, realistisch en duurzaam voedingsmodel dat rekening houdt met onze eetcultuur en door het Vlaams Instituut Gezond Leven en de Hoge Gezondheidsraad wordt gedragen. 

De drie basisprincipes die je van de theorie moet onthouden:

  1. Minder verwerkte voeding: melk, yoghurt en kaas behoren in de voedingsdriehoek tot de lichtgroene zone. Halfvolle melk en melkproducten zonder toegevoegde suiker en magere kaas (tot 20 gram vet per 100 gram kaas) krijgen de voorkeur omdat ze minder verwerkt zijn. 
  2. In verhouding meer plantaardige dan dierlijke producten (wat minder vlees, vis en eieren en vaker groenten en fruit)
  3. Kleinere porties eten

Op 1 oktober 2019 bracht de Hoge Gezondheidsraad (HGR) nieuwe voedingsrichtlijnen over hoeveel je dagelijks van elk product nodig hebt uit die in lijn liggen met de adviezen van de voedingsdriehoek. Volwassenen wordt aangeraden om dagelijks tussen 250 en 500 milliliter melk of melkproducten, zoals yoghurt, karnemelk en kaas, te gebruiken.

De wetenschap is het niet eens over hoeveel zuivel we nu precies nodig hebben. Volgens onderzoekers aan de Harvard Medical School houden de huidige voedingsrichtlijnen te weinig rekening met recente wetenschappelijke inzichten die op de gevaren van te veel zuivel of de voordelen van alternatieven wijzen. De voedingsdriehoek is ontworpen om tekorten te vermijden, terwijl vandaag overconsumptie het grootste probleem is voor onze gezondheid. Bovendien is het model uitgewerkt met steun van het Amerikaanse Landbouwdepartement, waarin de zuivelindustrie belangen heeft.

Gezondheid

Plantaardige alternatieven

Als je vanwege je gezondheid, het milieu of het dierenwelzijn kiest voor een plantaardige variant, hoef je geen eiwitten tekort te komen. Sojadrink bevat evenveel eiwitten als halfvolle koemelk. Je moet wel opletten dat je nog voldoende calcium en vitamines B2 en B12 binnen krijgt. Andere plantaardige alternatieven zijn bijvoorbeeld amandelmelk, rijstmelk en havermelk, maar ze dragen niet allemaal evenveel bij qua voedingswaarde.

Hier vind je alle informatie voor een vergelijkende studie.

Bron: Foodism
Gezondheid

Veganisten eten geen dierlijke producten: dus geen vlees en vis maar ook geen eieren, melk en melkproducten. Sommigen weigeren ook honing, voedingsproducten waarin (sporen van) dierlijke producten zijn verwerkt (bv. gelatine, capsules, fermenten) en lederwaren.

Gezondheid

1 procent is veganist

Ongeveer 170.000 Nederlanders (1 procent van de bevolking) noemt zichzelf veganist, blijkt uit een rondvraag van NUpanel in 2018. Twintig jaar geleden waren dat er maar 16.000. Het dierenwelzijn is de grootste reden, gevolgd door het klimaat en de eigen gezondheid. In Vlaanderen is 1 procent veganist, 3 procent vegetariër en 8 procent flexitariër, zo schat de belangenorganisatie Eva vzw. In steden als Antwerpen en Gent ligt dat aandeel nog hoger. 4 procent van de Brusselaars is veganist en 7 procent vegetariër.

Een veganistische voeding betekent niet altijd dat je voedingsstoffen tekort komt, zolang het uitgebalanceerd is, je 30 procent meer eiwitten (uit bijvoorbeeld spirulina, noten, peulvruchten, bonen en soja) inneemt en voldoende varieert. Vitamine B12 zit niet in plantaardige alternatieven voor vlees en zuivel. Zonder supplementen bestaat een verhoogd risico op voedingstekorten. Een veganistische levensstijl vraagt dan ook de nodige aandacht en kennis van voeding.

Prins Harry en echtgenote Meghan Markle willen hun koninklijke spruit veganistisch opvoeden, maar de wetenschap is het niet eens of dit wel zo'n goed idee is. (Credit: Jinen Shah)
Gezondheid

Hoe gezond is een kind veganistisch opvoeden?

De Franstalige Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België vindt het gevaarlijk en ethisch onverantwoord om je kind als veganist op te voeden, omdat de kans op tekorten aan eiwitten en verschillende vitaminen (B12 en D) en mineralen (ijzer, jodium en zink) te groot is. 

De Italiaanse Vereniging voor Menselijke Voeding en de Amerikaanse Voedingsacademie kwamen recent met een iets genuanceerder advies. Een vegetarisch of veganistisch dieet is gezond zonder dat je iets tekort komt, zolang het uitgebalanceerd is, ook bij kinderen en adolescenten. Het Voedingscentrum in Nederland sluit zich hierbij aan. 

Vlaanderen volgt Duitsland en Oostenrijk. Zowel Kind en Gezin, de Hoge Gezondheidsraad als het Instituut voor Gezond Leven raden veganisme af voor kinderen, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Het wettelijk verbieden, zoals de Franstalige Academie voorstelt, vinden ze dan weer een brug te ver.

Gezondheid

Biomelk is (een beetje) gezonder

Volgens een recente wetenschappelijke studie van verschillende Europese universiteiten is melk van biologische koeien gezonder dan die van de doorsnee melkkoe. Biologische koeien mogen vaker op de wei grazen en krijgen in de stal biologisch voer. Daardoor zaten er 7 procent meer meervoudig onverzadigde vetzuren en 56 procent meer omega-3 vetzuren in de melk van de onderzochte koeien. Meervoudig onverzadigde vetten en meer specifiek omega 3-vetzuren beschermen tegen hart- en vaatziekten. Het gehalte aan verzadigde vetten, die slecht zijn voor de gezondheid, is in beide soorten melk even groot.

Vertaald naar de dagelijkse voeding is het resultaat niet zo spectaculair. Terwijl gewone volle melk 11 procent van de aanbevolen hoeveelheid omega-3 aanlevert, bevat biomelk 16 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Daarbij komt dat volle melk veel verzadigde vetten bevat. Halfvolle of magere melk is dus gezonder, maar bevat wel minder omega 3-vetzuren.

We eten meer kaas dan is aanbevolen. Credit: Wikimedia Commons
Gezondheid

Te veel kaas

De gemiddelde Belg overschrijdt met gemak de aanbevolen maximale hoeveelheid kaas. Die ligt op 20 gram per dag, terwijl de consumptie in 2018 32 gram per dag bedroeg. Samen met de 122 milliliter melk, 28 milliliter yoghurt en 42 gram andere zuivelproducten  raken we met een totaal dagverbruik van 224 liter zuivel niet aan de dagelijkse richtlijn (minimum 250 ml en maximum 500 ml). Belgen kiezen blijkbaar ook meer dan vroeger voor streekproducten. Zo aten we in 2018 gemiddeld 17 procent meer Belgische kazen dan Franse, die nog steeds op nummer 1 staan.

Terra cotaa beeldje van een man die kaas schraapt gevonden in Griekenland, 600 jaar voor onze jaartelling. (Credit: Belgaimage)
Gezondheid

3200 jaar belegen kaas

Kaas bevat minder lactose dan melk. Dat wisten de oude Egyptenaren al. In de graftombe van Pthames, een hoger officier uit het oude Egypte, vonden archeologen recent de overblijfselen van 3200 jaar oud proteïneweefsel uit wat vermoedelijk ooit een stuk geiten- of schapenkaas was. De kaas was blijkbaar belangrijk genoeg om het met een belangrijk man op zijn reis naar het hiernamaals mee te sturen. 

Uit analyse van scherven van oude aardepotten die in de buurt werden opgegraven, blijkt dat de Egyptenaren kaas maakten net als we vandaag doen. Door fermentatie breekt lactosesuiker af, waardoor kaas makkelijker verteerbaar is en langer bewaart. Dat was nodig omdat de oude Egyptenaren minder tolerant waren voor lactose dan Egyptenaren nu. Eerder werden in Griekenland, Polen en nabij Stonehenge al opgravingen gemaakt die bewijzen dat we al sinds de neolithische tijd kaas maken. Dit soort ontdekkingen leert ons dat kaas een belangrijke rol heeft gespeeld in de evolutie van ons eetpatroon en spijsverteringssysteem.

Credit: Cheng Feng
Gezondheid

Vier Chinese zuivelorganisaties grepen de COVID-epidemie aan om reclame te maken voor melk. Daarvoor kregen ze hulp van de overheid. Het uitgangspunt van hun campagne is dat meer melk drinken de weerstand tegen het coronavirus verbetert door het eiwit lactoferrine en andere antistoffen in melk. 

Gezondheid

Beschermt melk tegen coronavirus?

Er is geen bewijs dat de antistofjes in melk je tegen het coronavirus beschermen. Ze worden grotendeels afgebroken door het pasteuriseren van melk. Rauwe melk drinken is ook geen oplossing omdat je het risico loopt om meer bacteriën binnen te krijgen zoals salmonella, listeria en E.coli. Dat rauwe melk je wel tegen corona beschermt is ook niet bewezen. 

De werking van het immunsysteem is niet afhankelijk van een bepaalde voedingsstof. Door gezond en gevarieerd te eten, inclusief minimum 250 ml melkproducten per dag zoals de richtlijn luidt, krijg je voldoende stoffen binnen die je afweer nodig heeft. De officiële Chinese richtlijn voor zuivel ligt op 300 ml per dag, een hoeveelheid waar de meeste Chinezen amper aan toekomen. In die zin is de Chinese campagne dus niet zo'n slecht idee.

Gezondheid

Lactose-intolerantie

Wie lactose-intolerant is, kan het enzym lactase niet aanmaken. Dat enzym breekt het melksuiker lactose af. Lactase is belangrijk voor zuigelingen, omdat melk hun voornaamste bron van voedsel is. Lactose komt voor in moedermelk en in alle standaard kunstvoedingen.

Bij zowat alle zoogdieren maakt het lichaam minder lactase aan bij het opgroeien. Oorspronkelijk was dat bij de mens ook zo. Sommige mensen blijven ook als ze volwassen zijn lactase produceren, als resultaat van een aanpassing in het DNA. Die aanpassing evolueerde samen met het houden van melkvee, tussen 2188 en 20.650 jaar geleden. Omdat melkvee niet overal even populair was, verschilt de tolerantie voor lactose wereldwijd (zie kaart). Mensen die de aanpassing niet hebben, zijn op volwassen leeftijd lactose-intolerant. Melk veroorzaakt bij hen buikkrampen, winderigheid en diarree. Zo'n 65% van de wereldbevolking is in meer of mindere mate lactose-intolerant. 

Bij de verwerking van melk wordt vaak een deel van de lactose afgebroken. Hoeveel lactose een melkproduct bevat, verschilt van product tot product. Bij het maken van harde kaas, zoals Gouda of Edammer, wordt alle lactose afgebroken. Die kazen veroorzaken geen reactie.

Een baby met de huidaandoening eczeem als gevolg van een koemelkallergie.
Gezondheid

Melkallergie vooral bij kinderen

Patiënten met een koemelkallergie kunnen niet tegen de melkeiwitten caseïne en wei. Die maken respectievelijk ongeveer 80 procent en 20 procent van de melkeiwitten uit. Hun immuunsysteem ziet de melkeiwitten als een bedreiging en reageert met een afweerreactie. De allergie komt vooral voor bij baby’s en jonge kinderen. Wereldwijd heeft 2 tot 3 procent van de kinderen jonger dan drie jaar er last van. Ongeveer 80 procent is er voor het zesde levensjaar weer vanaf. De symptomen gaan van huidaandoeningen tot een moeilijke ademhaling, dalende bloeddruk en draaierigheid. In het ergste geval kan de reactie dodelijk zijn, maar dat komt zeer zelden voor. Niet iedereen is even gevoelig voor de melkeiwitten. Sommige mensen met een allergie verdragen gekookt voedsel dat melk bevat, omdat de melkeiwitten afbreken tijdens het opwarmen.

Niet alleen zuivelproducten bevatten calcium, ook verschillende plantaardige producten scoren niet slecht.
Gezondheid

Calcium en sterke botten

Wie niet graag melk drinkt, kan zijn voorraad calcium deels uit kaas halen. Die bevat ook veel meer calcium: Emmentaler levert 1.020 milligram per 100 gram, dezelfde hoeveelheid melk bevat 123 milligram. Ook plantaardige varianten zoals zeewier (883 milligram per 100 gram), tuinkers (250 milligram), boerenkool (210 milligram), spinazie (120 milligram) en broccoli (100 milligram) doen het niet slecht. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid is 1.000 milligram. 

Het lichaam heeft calcium nodig om botweefsel aan te maken en te onderhouden, maar ook voor de stolling van het bloed, het overbrengen van signalen tussen de zenuwcellen en om het hartritme te regelen. Onderzoek wijst evenwel uit dat melk ons niet beschermt tegen botbreuken. Een studie uit 2015 volgde meer dan 100.000 mensen op, gedurende twintig jaar. Uit de studie bleek dat mensen die dagelijks drie of meer glazen melk drinken geen kleinere kans hebben om iets te breken. 

Calcium is slechts een van de factoren die helpen om osteoporose of botontkalking te voorkomen. De preventie is tweeledig: zorg dat je stevige botten ontwikkelt in de eerste dertig jaren van je leven en probeer daarna de afbraak te beperken. Dertig jaar is immers een keerpunt voor de botten. Voor die leeftijd is er meer opbouw van botweefsel dan afbraak, daarna keert het om. Calcium op zich is niet genoeg om stevige botten te maken, ook vitamine D en K heb je nodig. De botten hebben genoeg druk nodig om een hoge dichtheid te krijgen en dus sterk te worden. Vandaar dat lichaamsbeweging ook heel belangrijk is.

Conclusie is dat je flink wat calcium nodig hebt, maar dat ook andere factoren een belangrijke rol spelen bij het maken en behouden van sterke botten. Dat een hoge calciuminname niet helpt voor de preventie van botbreuken zou kunnen betekenen dat de huidige aanbevolen dagelijkse hoeveelheid te hoog ligt. In landen als Japan en Peru is de dagelijkse opname van calcium gemiddeld 300 milligram per dag en ook daar komen botbreuken relatief weinig voor.

Gezondheid

A2-melk: gezonder?

Al gehoord van A2-melk? In België is het geen grote hype, maar in Nederland, Australië, Nieuw-Zeeland, China, de VS en Groot-Brittannië wordt A2-melk gepromoot als gezonder dan gewone melk. Dat zou komen doordat bepaalde eiwitten in de melk, meerbepaald bèta-caseïnes, beter verteerd zouden worden. Bèta-caseïnes vertegenwoordigen 30% van alle eiwitten in melk. Gewone melk kan twee varianten van het eiwit bevatten: A1- en A2-bèta-caseïne. A2-melk bevat uitsluitend A2-bèta-caseïne. Het verschil tussen de varianten zit hem in de aminozuren (de bouwstenen waaruit eiwitten opgebouwd zijn). Slechts één enkel aminozuur maakt het verschil. Op de 67e plaats van een A1-eiwit zit het aminozuur histidine, bij A2 is dat proline. Door dat verschil kan het dat tijdens de vertering van A1-bèta-caseïne het eiwit BCM-7 vrijkomt. Volgens sommigen zou BCM-7 zorgen voor o.a. diabetes en hartziekten.

Een review die de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) uitvoerde in 2008, besloot dat er geen bewijs is dat BCM-7 nadelige gezondheidseffecten heeft. In 2017 legden wetenschappers opnieuw alle studies samen die het effect van A1- versus A2-melk bespreken. Zij schrijven dat ‘uit dierproeven duidelijk blijkt dat A1 BCM-7 langzamer verteerd wordt en ontstekingen kan stimuleren’. De resultaten van experimenten met proefpersonen wijzen hetzelfde uit, al zijn de resultaten voorlopig nog niet 100% zeker (bv. omdat de experimenten nog niet herhaald zijn). 

Afval