Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
Steeds meer stadsbewoners willen hun eigen groenten, fruit en kruiden telen. Eigen kweek heeft de naam gezonder te zijn, maar zeker in de stad is het, met alle lucht- en bodemvervuiling, nog maar zeer de vraag of dat daadwerkelijk het geval is.
Wetenschappers van de Technische Universität Berlin analyseerden gewassen uit moestuinen in het centrum van de Duitse hoofdstad. Ze maten daarin de concentraties van de metalen cadmium, chroom, lood, zink, nikkel en koper. De groenten uit tuintjes die het dichtst bij drukke autowegen lagen, bevatten de hoogste concentraties. Ook verschilde de mate van vervuiling naargelang het metaal en het gewas. Het ergste voorbeeld dat ze vonden, waren tomaten die elf keer zoveel cadmium en bijna vijf keer zoveel nikkel bevatten als supermarkttomaten.
De onderzoekers waarschuwen dat stadsgroenten een belangrijke bron kunnen vormen voor de opname van zware metalen, met alle gezondheidsrisico’s van dien. Wees voorzichtig bij het kiezen van plaatsen om eigen groenten te telen, waarschuwen ze. Kies plaatsen die ver liggen van verkeersaders. Best hebben ze ook een barrière die vervuiling (zoals uitlaatgassen) tegenhoudt.
In België voerden Universiteit Gent, en ook Test-Aankoop, onderzoek uit naar bodemvervuiling van volkstuintjes. Besluit was dat best een bodemanalyse wordt uitgevoerd voor een moestuin aan te leggen, vooral om zeker te zijn dat er geen historische bodemvervuiling is. Ook is het nodig de groenten zeer goed te wassen. Als dat gebeurt, zou het veilig zijn tomaten en andere groenten uit eigen tuin te eten.
Als je ongezond tuinieren wil voorkomen, dan kun je terecht op Gezond uit eigen grond, een website van de Vlaamse overheid. Je kunt er een vragenlijst invullen die je helpt beslissen of je grond ongezonde groenten zou kunnen opleveren. Het is mogelijk dat na de test het advies volgt om de grond door een erkend laboratorium te laten onderzoeken. De testresultaten zijn nadien in te geven in een labo-tool op de website. Die tool geeft vervolgens een gedetailleerd advies.
De tomaat bevat relatief veel essentiële voedingsstoffen voor weinig calorieën. Ze bevat 95 procent water, 4 procent koolhydraten, 1 procent vet en 1 procent eiwitten. Voorts tellen tomaten 18 kilocalorieën per 100 gram. Wat vitamines betreft, levert de tomaat vooral veel vitamine C: 17 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Qua mineralen bevat de tomaat vooral aardig wat kalium en mangaan.
Als tomaten verwerkt worden, tot bijvoorbeeld ketchup of soep, stijgt de hoeveelheid lycopeen die opneembaar is door ons lichaam. Onder invloed van de verhitting worden de celwanden in de tomaat namelijk afgebroken waardoor meer lycopeen vrijkomt. Daarnaast wordt lycopeen onder invloed van hitte ook omgezet in een meer biologisch beschikbare vorm. Dat betekent dat ons lichaam er meer van opneemt. De toevoeging van een beetje vet aan de tomatenbereiding zorgt voor een nóg betere opname, want lycopeen is vetoplosbaar.
Lycopeen is lange tijd in verband gebracht met een verlaagd risico op verschillende kankers. Vooral prostaatkanker werd in dat verband vermeld. Maar er rijzen steeds meer twijfels. Meer nog: een te hoge opname van lycopeen, bijvoorbeeld via voedingssupplementen, werkt de absorptie van bètacaroteen tegen. Bètacaroteen wordt in ons lichaam omgezet in vitamine A.
Tomaten beschermen de huid tegen zonnebrand. Dat ontdekten wetenschappers tijdens een experiment waarbij proefpersonen dagelijks veertig gram tomatenpuree aten. De onderzoekers testten regelmatig of de huid verbrandde bij het licht van een soort mini-zonnebank, die ongeveer dezelfde golflengtes uitstraalde als de echte zon. Na vier weken was er geen verschil tussen de proefpersonen die tomatenpuree aten en een groep die geen extra tomaten kreeg. Het verschil werd merkbaar na tien weken. Toen kleurde de huid van de tomatenpuree-groep 40% minder rood dan die van de andere groep.
Tomaten bevatten polyfenolen. Die worden in verband gebracht met een lagere kans op hart- en vaatziekten en kanker. Een bewijs daarvoor is er echter niet. Onderzoek laat vermoeden dat biologische tomaten meer polyfenolen bevatten dan gangbaar geteelde.
In het Verenigd Koninkrijk zijn genen van de plant 'Leeuwenbek' in tomaten gebracht. Muizen met aanleg voor kanker blijken langer te leven als ze die tomaten eten. Dat zou liggen aan de anthocyanen. Door de genetische modificatie bevatten de tomaten meer van dat antioxidant.
Maar die tomaten in de EU telen en verwerken ligt moeilijk: de Europese wetgeving is heel streng wat betreft genetisch gemodificeerde organismen (ggo's). Daarom krijgt een groot deel van het onderzoek een vervolg in Canada, dat wat dat betreft een soepelere wetgeving heeft.
Sap uit zo'n tomaten wordt verscheept naar het Verenigd Koninkrijk, waar onderzoek moet uitwijzen of ook mensen er langer gezond door blijven. De wetenschappers vermoeden dat de paarse tomaten, en producten daarmee gemaakt, op korte termijn in de winkelschappen in Noord-Amerika kunnen liggen. In de ggo-afkerige EU, daarentegen, zijn ze niet snel te verwachten.
Andere onderzoekers creëerden in de VS tomaten met hogere concentratie van een andere categorie antioxidantia, namelijk flavonolen, door er genen van de ui aan toe te voegen. En nog een ander team wetenschappers, uit Israël, de VS en Japan, brachten een gen uit basilicum in tomaten, waarna ze lekkerder bleken te smaken.
In de Benelux is onder meer Michel Haring (Universiteit van Amsterdam) bezig met het genetisch wijzigen van tomaten. Zo hebben hij en enkele van zijn medewerkers geurstoffen ontdekt waar rovende insecten dol op zijn. Vervolgens kijken ze of ze daar met genetische modificatie iets aan kunnen veranderen. Dat leidt tot nieuwe ideeën om tomaten op klassieke wijze te veredelen, zodat dat ze zich beter kunnen verdedigen.
In de EU is onderzoek met genetisch gemodificeerde tomaten toegestaan. Maar zo'n tomaten op de Europese markt brengen, is momenteel niet toegelaten. Voor zover bekend hebben enkel inwoners van de VS al de kans gehad gentechtomaten te eten. Zo is daar al in 1994 een type gentechtomaat goedgekeurd dat door genetische wijziging langer vers blijft. Het is niet uit te sluiten dat inwoners van landen die minder open communiceren, bijvoorbeeld China, intussen eveneens gentechtomaten eten.
Tomaten behoren, net als aubergines en aardappelen, tot de familie van de nachtschadeachtigen. De planten van deze familie bevatten glycoalkaloïden, stoffen die in grote hoeveelheden giftig zijn voor de mens. Ze kunnen koorts, buikpijn, diarree, overgeven, slaperigheid, lusteloosheid, zwakheid en depressie veroorzaken.
Bij tomaten gaat het over de glycoalkaloïde tomatine. Dat komt vooral voor in de groene delen van de plant: stam, bladeren en onrijpe tomaten. Eet dus liefst enkel tomaten als ze rijp en rood zijn. Ze koken of bakken brengt geen soelaas: glycoalkaloïden worden door verhitting niet afgebroken. Maar vrees niet, de kans op vergiftiging met tomatine is heel klein. Getuige daarvan zijn enkele variëteiten met zeer hoge tomatinegehaltes, die mensen toch niet ziek maken. Ook bestaan er populaire bereidingen met onrijpe tomaten; zo worden ze soms gebakken. Daarvan is voor zover bekend nog nooit iemand gestorven. Wel zou er al minstens één dode zijn gevallen bij het drinken van thee met tomatenbladeren.
Wanneer de dagen in het najaar korter worden, rijpen de tomaten steeds moeizamer. Om de productiesnelheid in de serres toch op peil te houden, wordt ethefon op de tomaten gespoten. Dat wordt opgenomen door de plant en geleidelijk omgezet naar ethyleen, een natuurlijk plantenhormoon dat de rijping van tomaten stimuleert. Onduidelijkheid over een mogelijk negatief effect van de consumptie van tomaten met ethefon op de gezondheid heeft geleid tot discussie over het gebruik ervan. Daardoor is er meer vraag naar ethefon-vrije tomaten. Het valt te verwachten dat deze druk van de handel alleen maar zal toenemen.
Ethyleengas in de serre verspreiden, kan na nog wat onderzoek een mogelijk residuloos alternatief blijken. Naast het gebruik van ethyleengas kan ook de productie gestimuleerd worden van ethyleen van de plant zelf. Het kan namelijk worden opgewekt door de plant onder stress te brengen. Zo zal een plant bij bijvoorbeeld zuurstof- of zoutstress stoffen aanmaken die de productie van zo'n ethyleen activeren. Uit onderzoek zal moeten blijken of deze stress een voldoende groot effect kan teweegbrengen om de ethyleenproductie door de tomatenplant zelf te activeren.
Tomaten bewaren kan door ze koel te houden, bij 15 °C. Maar is het ook een optie om ze te verhitten en vervolgens af te vullen in bokalen?
Welnu, als voedingsmiddelen onvoldoende worden verhit, is er een kans dat de bacterie Clostridium botulinum erin groeit. Die maakt er dan de gifstof botuline aan. Dat is een uitzonderlijk giftige stof: een honderd miljardste van een gram is voldoende om een volwassene te doden. In het industriële circuit worden de blikken daarom verschillende minuten op hoge temperatuur (121 °C) verhit. Het is evenwel quasi onmogelijk voor mensen thuis om dat voor mekaar te krijgen.
Nu hebben zure voedingsmiddelen wat dat betreft een streepje voor. En laat tomaten nu net één van die zure voedingsmiddelen zijn. De Clostridium botulinum bacterie kan daarin namelijk niet groeien. Koken, heet afvullen en hermetisch afsluiten is daarvoor voldoende.
Voor andere groenten, zoals prei, snijbonen, erwten is deze procedure levensgevaarlijk. Tenzij ze zijn aangezuurd met azijn.
Er is steeds meer interesse voor het probleem van ‘plastic lekkage’: micro- en grotere plastics, onder meer afkomstig van tomatenverpakkingen, die in het milieu terechtkomen. Ze komen ook steeds meer terecht in je eten en drinken, en bevinden zich zelfs in de lucht die je inademt. Welke impact dat eventueel heeft op je gezondheid, is nog niet duidelijk.
