Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Filter
Milieu Sociaal Gezondheid Dierenwelzijn toon alles

Hoe werkt dat, zo'n tracé?

In een tracé volg je al scrollend de weg die een product aflegt, van de teelt tot afval. In de menubalk bovenaan klik je op de verschillende stadia in het tracé om meteen te springen naar het stadium waarin je interesse hebt. 

Linksboven staan de vier categorieën Milieu, Sociaal, Gezondheid en Dierenwelzijn. Je kunt de informatie filteren op die categorieën.

Tijdens het scrollen kom je de knop 'Laad meer info over ...'. Druk daarop om alle informatie binnen een stadium te laden.

Tussen de informatieblokjes kom je ook artikels tegen waarin onze journalisten dieper ingaan op een opmerkelijk aspect binnen het tracé van het product. 

Onderaan deze pagina kun je reacties plaatsen over de informatie die je hebt gelezen. Ook op de Community-pagina vind je mogelijkheden om je mening, aanvulling, of compliment te geven.

Veel plezier met dit tracé!

sluiten

Tracé van Koffie

hoe werkt dit?
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn

Tracé van Koffie

filter: Milieu

Intro

Teelt

Een koffieplantage met arabica koffiebessen in Colombia.
Milieu

De koffiestruik

De struiken waaraan de koffieboon groeit, gedijen het best bij een hoge luchtvochtigheid en een constante temperatuur van minimaal 20°C. De koffieplanten doen er drie tot vijf jaar over om tot volledige wasdom te komen, maar worden met gemak zeventig jaar oud. 

Als de struiken in de vrije natuur groeien, worden ze tot wel tien meter hoog. Op plantages worden de planten afgetopt op een hoogte van drie meter. Dat maakt de oogst er immers een stuk makkelijker op. 


Een koffieplant in Costa Rica die is aangetast door koffieroest.
Milieu

Klimaatverandering

Koffieplanten zijn gevoelig voor temperatuurschommelingen. Een stijging van gemiddeld 1°C kan al een verlies van 25 procent van de productie betekenen. Een studie uit 2017 schat dat tegen 2050 het totale gebied dat geschikt is voor koffie, verkleint met 73 tot 88 procent. 

Bovendien doen schimmelziektes zoals koffieroest het ook beter bij warmere temperaturen. Als die ziekte toeslaat, zit er niets anders op voor koffieboeren dan nieuwe struiken te planten. Aangezien het vijf jaar vergt voordat de plantjes volwassen zijn en bessen werpen, betekent dat geen opbrengsten gedurende die periode.

artikel

Milieu

In beeld: Roestende koffie

Voor het vierde opeenvolgende jaar valt de koffieoogst in Nicaragua tegen. Voornaamste oorzaak van de ellende is de schimmel koffieroest.

Teake Zuidema

Journalist en fotograaf
In Brazilië maakt steeds meer regenwoud plaats voor koffieplantages.
Milieu

Ontbossing in de koffieteelt

Brazilië is verantwoordelijk voor 32 procent van de wereldproductie van koffiebonen. De opbrengst van arabica koffiebonen is kleiner dan die van robusta koffiebonen. In Brazilië wordt er steeds meer natuurlijk bosgebied ontgonnen om plaats te ruimen voor nieuwe koffieplantages. 

Ook in Vietnam werden in het laagland al vele bomen gekapt om plaats te ruimen voor de aanleg van koffieplantages. 

In Ethiopië stelt men vast dat er ook ontbossing plaatsvindt, maar in de gebieden waar koffie groeit, is het minder erg dan in andere landbouwgebieden. Door het kappen van de bossen verdwijnt het leefgebied van vele dieren- en plantensoorten. Daardoor is koffie, net als vele andere tropische exportgewassen, mee verantwoordelijk voor het dalen van de biodiversiteit.

artikel

Milieu

Klimaatverandering dreigt koffieteelt droog te zetten

Koffie vraagt heel wat meer water dan wat er in je kopje gaat. De plant is nogal dorstig van aard. Dat is op zich niet zo'n probleem, aangezien koffie geteeld wordt in regio's met erg veel neerslag. Maar de verandering van het klimaat dreigt roet in het eten te gooien.

Toon Lambrechts

Journalist - Heeft een sterke interesse in het raakpunt tussen wetenschap en ecologie.
Vrouwen in India protesteren tegen het gebruik van endosulfan bij de productie van koffie.
Milieu

Illegale bestrijdingsmiddelen

Van nature groeien koffiestruiken in de schaduw, maar de opbrengst is zeven keer zo groot wanneer de struiken, dicht op elkaar, op een akker in de volle zon geplant worden.

Op zulke kunstmatige akkers leven al gauw geen andere planten of dieren meer en raakt het natuurlijke evenwicht verstoord. Daardoor zijn er weinig tot geen natuurlijke vijanden van schadelijke insecten en schimmels (zoals koffieroest) die zich tegoed doen aan de groene bladeren van de koffiestruiken. De klimaatverandering zorgt er evenwel voor dat bepaalde ziektes de plantages makkelijker kunnen teisteren. Daarom gebruiken de arme boeren in ontwikkelingslanden vaak illegale bestrijdingsmiddelen die schimmels doden, maar ook schadelijke gevolgen hebben voor mens en milieu. 

Ontwikkelingslanden springen vaak wat losser om met het gebruik van chemische producten omdat de overheden de koffieboeren niet controleren. Gif vernietigt het onkruid en wordt royaal tussen de koffiestruiken aangebracht. Bestrijdingsmiddelen worden op koffiestruiken gespoten om insecten en schimmels die de plantages bedreigen, te doden.

Mensen protesteren in India tegen het overheidsbeleid en willen dat het gebruik van endosulfan wordt verboden. De giftige insecticide heeft er onder landbouwers al veel slachtoffers gemaakt.
Milieu

Endosulfan

Endosulfan is een insecticide dat op de koffieplantages vaak gebruikt werd om de gewassen te beschermen tegen insecten, zoals de beruchte koffiebesboorder. De Wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties (WHO) bestempelt het zenuwgif als gematigd gevaarlijk. De Amerikaanse instantie voor milieubescherming duidde het product zelfs als zeer gevaarlijk, omwille van risico's voor de gezondheid en het milieu. 

Voor het milieu heeft endosulfan grote gevolgen. De giftige stof belandt door irrigatie en erosie in nabijgelegen rivieren en vervuilt het water. De stof lost bijna niet op in water, maar hecht zich vast aan bodemdeeltjes. De stof is giftig voor zowel waterorganismen als de lever en hersenen van vissen. Ook zoogdieren en de mens zijn gevoelig voor endosulfan. Een hoge dosis kan zelfs dodelijke zijn. 

Omdat endosulfan zo gevaarlijk is, hebben de meeste landen het gif gebannen. Brazilië gebruikt het niet meer sinds 2013 en Vietnam sinds 2006. Omdat de koffieteelt zo lang afhankelijk was van endosulfan om de koffiebesboorder te verdelgen, is het geen gemakkelijke aanpassing voor de boeren. In sommige landen, zoals Ethiopië, gebruiken de koffietelers nog steeds endosulfan. 

Bodemerosie bij een koffieplantage op Hawai na een plotselinge overstroming. Credit: Scot Nelson
Milieu

Bodemerosie bij koffieplantages

Erosie komt vaak voor bij koffieplantages. Door de monocultuur en het overmatige gebruik van pesticiden sterven alle andere gewassen in de buurt van koffieplantages. Het water wordt niet langer door de bodem geabsorbeerd doordat de ondergroei (mossen en varens) vernietigd werd en de grond enkel door koffiestruiken bedekt wordt. Het water dat niet door de planten opgenomen kan worden, spoelt – vervuild door pesticiden – naar nabijgelegen rivieren.

Verwerking

Een boer in Kenia haalt koffiebonen uit de bessen via de natte methode.
Milieu

Na het oogsten worden de koffiebonen via een droge of natte methode uit de bessen gehaald. Handgeplukte kwaliteitsbonen worden omwille van hun milde smaak meestal volgens de natte methode verwerkt.

Koffiebonen die van hun kaf zijn gescheiden.
Milieu

De natte methode

De rijpe koffiebessen worden gekneusd waardoor het vruchtvlees van de bes grotendeels van de koffieboon wordt gescheiden. Er blijft een slijmachtige substantie achter. Dat laagje wordt met behulp van fermentatie verwijderd. 

Fermentatie is het proces waarbij de gisten, bacteriën en enzymen die van nature op de bes voorkomen gedurende drie dagen de slijmlaag afbreken en verwijderen. Het verwijderen van de slijmlaag geeft de koffiebonen een frissere en mildere smaak.

Het pulp dat overblijft na het droge proces.
Milieu

De droge methode

Bij het droge proces worden de rijpe exemplaren meteen op grote droogvloeren gelegd. Na ongeveer drie weken kan de buitenste schil via een pelmachine verwijderd worden. In die tijd zijn de verschillende smaakstoffen van de slijmlaag wel al in de bonen getrokken. Daardoor hebben de koffiebonen die verwerkt werden volgens de droge methode een vollere smaak. 

Zowel bij het natte als het droge proces blijft pulp als restproduct over. Dat wordt gebruikt als veevoer, maar ook vaak in rivieren gedumpt.

Een werknemer wast koffiebonen bij een koffieplantage in Nicaragua.
Milieu

Waterverbruik

Tijdens het productieproces van één enkele kop koffie wordt zomaar eventjes 176 liter water verbruikt. Een kopje thee vergt daarentegen ‘slechts’ 100 liter water.

Koffieplanten hebben veel water nodig omdat ze makkelijk vocht verdampen. Zeker wanneer de plantjes in de volle zon groeien. Verder wordt er tijdens het verwerkingsproces van de koffiebonen ook water verbruikt. De koffiebonen worden van de bessen gescheiden door ze te spoelen en in een waterbak te leggen. Alleen dan komen de rotte bessen bovendrijven. Koffiebonen worden vervolgens nog eens gewassen. 

Een werknemer neemt een monster van de koffiebonen tijdens het brandproces in een Keniaanse fabriek.
Milieu

Bonen branden

Nadat koffiebonen uit de bessen werden gehaald, worden ze als groene bonen vervoerd of eerst gebrand en daarna vervoerd. Zo’n 90 procent van de geïmporteerde koffiebonen is nog groen bij vervoer en wordt in Europa gebrand

Voordat een verzameling bonen gebrand wordt, worden ze gemengd. De goede eigenschappen van de robustabonen moeten de goede eigenschappen van de arabicabonen aanvullen. De duurste mengelingen bestaan vooral uit arabicabonen. De goedkopere blends bevatten vooral veel robusta’s. De wereldwijde verhouding van robusta- en arabicabonen is 36 procent ten opzichte van 64 procent. 

Wanneer de koffiemengelingen zijn samengesteld, gaan de bonen naar ronddraaiende trommels. De bonen warmen daarin op tot 150 °C. Daarna loopt de temperatuur op van 225°C tot 370 °C.

De mate van branden bepaalt de smaak van de koffie.

Koffiebonen worden al ronddraaiend gebrand, zodat het gelijkmatig gebeurt.
Milieu

Licht, medium of vol branden

Licht of bleek: koffiebonen met een zeer milde smaak werden op een lage temperatuur (225 °C) gebrand.

Medium of mild: Op een temperatuur van ongeveer 300 °C branden zorgt voor koffiebonen met een iets sterkere smaak. Belgische en Nederlandse koffie werd meestal medium gebrand.

Vol: Koffiebonen die op de hoogste temperatuur worden gebrand (370 °C), hebben een uitgesproken bittere smaak.

Het brandproces duurt niet langer dan 10 minuten. Daarna worden de bonen ofwel meteen luchtdicht verpakt ofwel eerst gemalen en daarna verpakt. 

Een installatie in een fabriek in Wallonië maakt oploskoffie van ingedikte koffie.
Milieu

Koffiesiroop en oploskoffie

Na het malen, kan de koffie tot koffiesiroop ingedikt worden. Zulke koffiesiroop wordt in koffieautomaten van bekende merken zoals Douwe Egberts gebruikt om op een snelle en efficiënte manier koffie te zetten. De ingedikte koffie kan verder nog naar een vriesdroger gaan. Daar wordt vocht onttrokken. Het resultaat is instant koffiepoeder of oploskoffie.

Milieu

Duurzame ontwikkelingen in de Belgische koffiesector

In 2011 evalueerde Beyers Koffie België voor het eerst de CO2-voetafdruk. Daaruit bleek dat het gasverbruik, nodig voor het branden van koffie, verantwoordelijk is voor 77 procent van hun CO2-uitstoot. In 2014 besloten ze die uitstoot te compenseren met Gold Standard klimaatprojecten in het Zuiden. Voorbeelden van zulke projecten zijn het aanplanten van bomen of het verbeteren van de houtoventjes in Oeganda.

Java Coffee Company bespaart tot vijf procent energie door de machines te isoleren. Bovendien zorgen frequentiegestuurde installaties dat het energieverbruik continu aan de noodzaak wordt aangepast. Daar kan tot 10 procent aan energie mee worden uitgespaard.

De Douwe Egberts-fabriek in Utrecht.
Milieu

Verbranding van koffiedik

Koffiedik ontstaat bij de productie van koffiesiroop voor automaten en instantkoffie. Het is een restproduct dat geperst en verstookt kan worden om er zo stroom mee te produceren. Drie kilogram koffiedik komt neer op een kubieke meter aardgas.

Douwe Egberts maakt gebruik van zulke koffiedikketels en produceert op jaarbasis 63.000 ton stoom met ongeveer 12.000 ton koffiedik. Op die manier sparen ze jaarlijks 3,5 miljoen kubieke meter aardgas uit. Dat is goed voor het energieverbruik van 2.000 huishoudens en de CO2-uitstoot wordt met 10.000 ton per jaar beperkt. Op die manier verbeterde de koffiebranderij van Douwe Egberts de energie-efficiëntie op drie jaar tijd met 25 procent. 

Transport

Zakken met koffiebonen worden gelost van een container.
Milieu

Transportwijze

Meestal worden schepen ingezet voor het vervoer van goederen over langere afstanden. Enkel tijdsgevoelige goederen met een hoge waarde worden per vliegtuig vervoerd. Koffiebonen belanden dus in een container op een vrachtschip en komen zo naar Europa

De impact van vrachtschepen op het milieu is gemiddeld 30 procent kleiner per kilometer dan die van vliegtuigen

Consumptie

Afval

Milieu

Filterkoffie

Gebruikte papieren koffiefilters horen thuis bij het GFT-afval. Dat betekent dat het organisch materiaal later wordt ingezameld en verwerkt tot nieuwe grondstoffen zoals compost.

Koffiecapsules die gerecycleerd worden.
Milieu

Koffiecapsules

Nespresso is een tak van de Nestlé groep. Het idee rondom koffiecapsules ontstond in 1970 en zes jaar later werd het systeem gepatenteerd. Pas in 1986 kwamen de eerste apparaten op de markt. De koffie is bekend en razend populair, onder andere dankzij George Clooney en het zinnetje ‘what else’.

Capsules:
Koffiecapsules zijn populair en maken maar liefst één derde uit van de volledige West-Europese koffiemarkt. De koffie wordt dankzij de capsules zuurstofvrij verpakt waardoor het aroma langer vers blijft. Ze zijn echter niet erg duurzaam. Sommige capsules bestaan uit 6 gram koffie en 3 gram verpakking. Ze worden slechts eenmalig gebruikt en belanden daarna in de vuilnisbak of in een recycleerzak.

Aluminium koffiecups zijn herbruikbaar op voorwaarde dat klanten gebruikte capsules in zulke recycleerzakken verzamelen die Nespresso gratis uitdeelt, in plaats van ze in de vuilnisbak te gooien. Aluminium recycleren vergt 95 procent minder energie dan het ontginnen van nieuw aluminium. De CO2-uitstoot is 60 tot 80 procent kleiner. Al zou iedereen zijn koffiecups voorbeeldig sorteren, is het scheiden van de drie afvalstromen koffie, aluminium en plastic energieverslindend. Tenslotte geeft Nespresso geen cijfers vrij over de inzameling en recyclage van koffiecups.

artikel

Milieu

Van prut tot paddenstoel - een tweede leven voor koffiegruis

Koffiegruis, het goedje dat overblijft als je koffie hebt gezet, is een ideale grondstof voor nieuwe toepassingen. Je kan er zelf paddenstoelen mee kweken of je handen ermee scrubben. Bedrijven maken er textiel en meubilair van.

Merel Deelder

Journalist - Gespecialiseerd in het ethisch perspectief van milieu, voeding en veeteelt.
Koffiepads kunnen bij het GFT-afval en daarom milieuvriendelijker dan cups.
Milieu

Koffiecapsules of toch maar iets anders?

Nadat het patent van de koffiecups werd opgeheven, bracht onder andere Douwe Egberts zijn eigen variant van de koffiecup op de markt. Die capsules zijn gemaakt van een doorzichtige kunststof of plastic. Zulke cups worden net zoals de aluminium exemplaren van Nespresso eenmalig gebruikt, maar belanden bij het restafval en worden niet gerecycleerd. Daardoor hebben zulke capsules de grootste milieu-impact. 

Als tweede op het lijstje staat een biologisch afbreekbare plastic capsule die opnieuw eenmalig wordt gebruikt en dan bij het GFT-afval wordt gesorteerd. Omdat de productiekosten groter zijn dan bij het recyclageproces van aluminium, is de aluminium capsule beter, als ze tenminste uit gerecycleerd materiaal bestaat. 

Nog beter zijn koffiepads die bij het GFT-afval thuishoren en herbruikbare capsules zoals de Waycap die je zelf vult met duurzame koffie. 

Het meest milieuvriendelijke is afstappen van de koffiecapsules. Een koffiepot met koffiebonen en een authentieke filter is nog steeds de meest milieuvriendelijke optie. Op voorwaarde dat de hele pot koffie wordt opgedronken natuurlijk. 

Een supermarktschap met verschillende koffieverpakkingen.
Milieu

De juiste verpakking

Consumenten kunnen uitkijken naar duurzame verpakkingen zoals extra grote doses om zo de milieu-impact van verpakkingskosten te verkleinen. Bij grotere verpakkingen werd in verhouding minder materiaal gebruikt waardoor het milieuvriendelijker is. Dat is op voorwaarde dat het voedsel niet slecht wordt.

Gemalen koffie gebruik je best binnen een maand en pure koffiebonen blijven ongeveer drie maanden goed. Koop dus steeds op maat want voedsel weggooien is nadeliger voor het milieu dan kleine verpakkingen.

Kleding gemaakt met garen van S.Café.
Milieu

Recycleerprojecten met koffiegruis

‘Koffiegruis is het nieuwe zwarte goud’, kopten de kranten in 2009 al. Uit het afval van jouw kop koffie kan je tenslotte 99,8 procent bruikbaar afval halen. Van het koffiedik en de pulp kan bijvoorbeeld kleding gemaakt worden die geurloos en beter voor het milieu is dan synthetische vezels zoals fleece en polyester.

Kleding: S.Café in Taiwan is het merk dat voor het eerst gebruik maakte van koffiegruis of koffiedik om duurzame kledij te ontwikkelen. Het idee ontstond doordat koffie vervelende geurtjes verbergt. Het resultaat is koffiekleding die je droog en warm houdt.

Bekende sportmerken waaronder Asics, New Balance en Timberland zijn partners van S.Café en gebruiken de stoffen met koffiedik voor hun kleding. 

Paddenstoelen: Koffiedik bevat veel eiwitten, is rijk aan suikers en heeft een hoog vochtgehalte. Dat maakt het de ideale voedingsbodem voor oesterzwammen. Door koffiedik op te halen bij enkele restaurants startte GRO Mushroom een lucratief zaakje. Ze kweken zwammen en ruilen die bij horecazaken in voor nieuw koffiedik. Met een restproduct maken ze voeding met een hoge voedingswaarde.

Caffungi bracht dan weer een originele doe-het-zelf-box op de markt waarmee je zelf oesterzwammen kan kweken. De box bestaat uit een laagje koffiedik en een spray om de oesterzwammen te doen groeien. Het is de bedoeling dat je de oesterzwammen vochtig houdt
waarna ze al snel groeien. Het is een simpele en gezonde manier om zelf je eten te verbouwen.

Het kunstmatig nabootsen van de ideale omstandigheden voor paddenstoelen (donker en vochtig), vergt heel wat energie. Daarom ijveren de bedenkers van Caffungi voor creatieve oplossingen en geven ze verlaten garages, kelders en kerken een tweede leven.

Meubels: Re-worked, een Brits bedrijf, verwerkt plastiekafval, koffiegruis en olie onder hoge temperatuur en maakt zo sterk, waterbestendig en duurzaam materiaal dat je kan vergelijken met hout. Zo kan koffiegruis relatief makkelijk tot meubilair verwerkt worden

Milieu

Voor hetzelfde geld van Radio 2 somde een aantal huis-, tuin- en keukentoepassingen op voor koffiegruis.