Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
Rijst is het meest geconsumeerde voedsel ter wereld, en zo een van de grote drie basisvoedsels. Vooral in Azië en Afrika wordt het graan geteeld, maar ook in de Verenigde Staten en Europa is er productie. Rijst wordt vooral als witte rijst geconsumeerd, hoewel bruine rijst die nog niet van vliesjes is ontdaan, veel voedzamer is. De belangrijkste punten uit het Tracé van Rijst lees je in dit artikel.
De rijstplant (Oryza) is een monocotyl (eenzaadlobbige), een eenjarig gras dat tot twee meter hoog wordt met stevige stengels en overhangende, samengestelde aren. Het meest verwant is de plant met de bamboe, die eenzelfde wortelvorming aan zijn onderste knopen vertoont. Er zijn een dertigtal soorten rijst gedefinieerd binnen het geslacht Oryza, waarvan er twee gecultiveerd worden.
De Oryza sativa, of Aziatische rijst, vindt zijn oorsprong op het Aziatische vasteland, en werd tussen de acht- à tienduizend jaar geleden gedomesticeerd uit wilde rijstsoorten. Er zijn restanten van rijst gevonden in Neolithische resten (tiende millennium voor Christus) van de Han Dynastie in China. Archeologen hebben de oorsprong van de natte rijstteelt terug weten te brengen tot Coaxieshan in China, waar men rijstvelden uit 4000 à 3000 voor Christus heeft teruggevonden. De oudste nog bestaande rijstterrassen ter wereld bevinden zich in het Filippijnse Banaue, en dateren uit het begin van onze jaartelling. Via de Mekongdelta is de plant vervolgens verspreid tot in China en de Indusvallei.
De Oryza glaberrima, beter bekend als Afrikaanse rijst, ontstond aan de bovenloop van de Niger, in Mali en Guinea. Die rijst wist zich veel minder te verspreiden.
Rijst wordt vaak onderverdeeld in vier categorieën: indica, japonica, aromatische rijst en kleefrijst. Sommige classificaties voegen daar nog javanica aan toe. Zoals de namen al doen vermoeden geven ze vooral aan welke variëteiten geschikt zijn voor welke klimatologische omstandigheden. Japonica zal beter gedijen in koudere omstandigheden, terwijl indica liever heet en droog weer heeft en javanica het beste groeit in hete vochtige landen. De vorm van de korrel is vaak een indicatie van het verschil. Japanse rijst heeft een korte korrel en Thaise rijst is dan weer iets langer. Ook op culinair vlak hebben ze elk hun eigen karakteristieken, zoals bijvoorbeeld de kleverigheid en geur/smaak.
Het merendeel van de rijst wordt in Azië geteeld. China is met 28 procent van de jaarlijkse wereldproductie de grootste producent, gevolgd door India (22 procent) en Indonesië (11 procent).
De Aziatische rijst vraagt een irrigatieteelt, en is gevoelig voor allerlei bedreigingen. In perfecte omstandigheden genereert die Aziatische rijst evenwel een grote opbrengst. Bij het telen wordt doorgaans uitgezaaid op een kiembed, zodat men slechts een kleine oppervlakte dient te bewateren. Als die kiemen enkele weken oud zijn, worden ze uitgeplant in het veld op de ideale plantafstand. Op plaatsen waar er voor dat uitplanten niet genoeg mankracht aanwezig is, wordt rechtstreeks in het veld uitgezaaid. Dat heeft echter nadelen. Waar men op een kiembed dertig kilogram zaaizaad per hectare nodig heeft, wordt dat in het veld honderd tot 120 kilogram, aangezien er rekening moet worden gehouden met verlies aan ratten, vogels en schimmels. Er is dan ook meer nood aan onkruidbestrijding, en dus pesticidegebruik. De gemiddelde veldopbrengst lag in 2018 rond de 4,61 ton per hectare, maar dat cijfer verbergt erg uiteenlopende opbrengsten.
In koudere zones wordt de rijst te kiemen gelegd in een kleine serre, waarna ze tweemaal wordt uitgeplant: eerst in veld met een warmer microklimaat, daarna in het definitieve veld. In warme, tropische zones teelt men het hele jaar door, en kan een veld tot drie oogsten per jaar opbrengen.
De Afrikaanse bergrijst wordt meteen ter plekke ingezaaid. Bij het oogsten worden de stengels niet verwijderd, maar afgesneden, zodat ze in het volgende regenseizoen opnieuw kunnen opschieten. Doordat de halmen voorovervallen wanneer de helmen vol zijn, ligt de opbrengst van deze soort een pak lager.
Ook in Europa, meer bepaald rond de Po-rivier in Italië en het zuiden van Spanje, rond de Guadalquivir, wordt al sinds de vijftiende eeuw oryza sativa geteeld. Frankrijk kent eveneens een kleine productie. Rijst belandde waarschijnlijk via de Aziatische veroveringen van Alexander de Grote in Europa.
Wereldwijd eet men 147 gram rijst (ongekookt) per persoon per dag. In Nederland is dat gemiddeld slechts elf gram per dag. Bij de Belgische bevolking (3-64 jaar) consumeert 87,5% minstens één maal per week aardappelen, 48% eet minstens één maal per week witte rijst en 11% eet minstens één maal per week bruine rijst.
Rijst wordt hoofdzakelijk gekookt, gestoomd of gebakken gegeten, maar kan ook voor afgeleide producten zoals rijstmeel gebruikt worden. Sake is een distillaat van rijst, waarvoor doorgaans specifieke rijstvariëteiten worden gebruikt die elk hun eigen smaak aan de drank geven.
