Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Filter
Milieu Sociaal Gezondheid Dierenwelzijn toon alles

Hoe werkt dat, zo'n tracé?

In een tracé volg je al scrollend de weg die een product aflegt, van de teelt tot afval. In de menubalk bovenaan klik je op de verschillende stadia in het tracé om meteen te springen naar het stadium waarin je interesse hebt. 

Linksboven staan de vier categorieën Milieu, Sociaal, Gezondheid en Dierenwelzijn. Je kunt de informatie filteren op die categorieën.

Tijdens het scrollen kom je de knop 'Laad meer info over ...'. Druk daarop om alle informatie binnen een stadium te laden.

Tussen de informatieblokjes kom je ook artikels tegen waarin onze journalisten dieper ingaan op een opmerkelijk aspect binnen het tracé van het product. 

Onderaan deze pagina kun je reacties plaatsen over de informatie die je hebt gelezen. Ook op de Community-pagina vind je mogelijkheden om je mening, aanvulling, of compliment te geven.

Veel plezier met dit tracé!

sluiten

Tracé van Palmolie

hoe werkt dit?
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn

Tracé van Palmolie

filter:

Intro

artikel

Van palm tot pindakaas, pizza en lipstick

Palmolie komt in de meeste gevallen uit Indonesië en wordt verwerkt in ontelbaar veel producten: meer dan de helft van de producten in de supermarkt bevat palmolie. Je leest er alles over in het Tracé van Palmolie. En dit overzichtje is de perfecte opwarmer. 

Melissa Vanderheyden

Journalist en ex-coördinator van Eos Tracé

Teelt

Een volwassen oliepalm met vruchten.

Tot dertig jaar oud

De oliepalm draagt zijn eerste vruchten als hij vier tot zes jaar oud is. De bomen worden tot dertig jaar oud en zijn tegen die tijd twaalf meter hoog. Wilde oliepalmen leven nog langer, maar voor de plantagehouder wordt de boom dan te hoog om de vruchten gemakkelijk te oogsten. Daarna hakt hij de palm om. Het hout kan hij zelf gebruiken of verkopen.

Een rode palmkever van het geslacht Elaiedobius.

Bestuiving door snuitkevers

Elke oliepalm heeft zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. Eerst komen de mannelijke tevoorschijn om stuifmeel te verspreiden. Daarna komen de vrouwelijke bloemen pas uit. Zo voorkomt de boom dat hij zichzelf bevrucht.

In Afrika zijn er twintig soorten snuitkevers die de oliepalm bestuiven, allen van het geslacht Elaiedobius. De bloemen van de oliepalm lokken de insecten met nectar. Op de mannelijke bloemen eten de snuitkevers ook de pollen. Als een snuitkever mannelijke pollen achterlaat op de vrouwelijke stamper, is de vrouwelijke bloem bevrucht. Vijf à zes maanden na de bloei zijn de palmvruchten rijp. 

De Afrikaanse palmsnuitkever. Bron: Ken Walker Museum Victoria

Kever bestuift beter dan mens

In Zuidoost-Azië voert één soort snuitkever het grootste deel van de bestuiving uit: de Afrikaanse palmsnuitkever (Elaiedobius kamerunicus). Die werd pas lang na de oliepalm vanuit Afrika naar Azië vervoerd, in de jaren 1980. Omdat de plantagehouder zijn palmen sindsdien niet meer met de hand moest bestuiven, steeg de olieopbrengst met 20 procent. Voor de handmatige bestuiving, verzamelden de werknemers op de plantage de pollen van de mannelijke planten en brachten ze die met behulp van kwasten of een speciaal apparaat aan op de vrouwelijke bloemen.

De palm draagt zijn vruchten in trossen van 10 tot 40 kilogram. De onrijpe vruchten zijn bijna zwart gekleurd, als ze rijpen worden ze rood-oranje. De plukker kapt de rijpe tros uit de boom met een bijl of een machete.

De plukker brengt de gekapte trossen naar de vrachtwagen. Die vervoert ze naar de persmolen in de fabriek.

Bron: Cold Spring Harbor Laboratory

Schil, pulp en pit

Een afzonderlijke vrucht heeft de afmetingen van een fors uitgevallen pruim. Een palmvrucht bevat 70 à 80 procent olie. De vrucht bestaat uit de schil (exocarp), het pulp (mesocarp) en de noot/pit. Zowel uit het pulp (palmolie) als uit de pit (palmpitolie) wordt olie geperst. Palmolie heeft een donkeroranje kleur. 

Een boer in Kameroen toont zijn laatste batch palmolie.

Palmolie en palmpitolie

Palmolie heeft een donkeroranje kleur. Palmpitolie lijkt niet op palmolie, het heeft meer weg van de lichtgekleurde, ondoorzichtige kokosolie.

Google het woord palmolie en je merkt al snel dat het product met alle zonden van Israël beladen is. Ontbossing, landroof, klimaatverandering. Dit filmpje biedt een snelle introductie tot de problematiek rond palmolie.

Blokken van veengrond.

Hoe ontstaat veen?

Veen ontstaat wanneer plantenresten zich gedurende duizenden jaren ophopen in stilstaand water en slechts gedeeltelijk vergaan. Omdat de ontbinding niet volledig is en er steeds meer dood plantenmateriaal bijkomt, onttrekt het veen CO2 aan de atmosfeer en slaat het op (het werd opgenomen door de planten, maar dus niet opnieuw afgegeven tijdens de ontbinding). De planten ontbinden niet omdat er geen zuurstof bij komt. De bacteriën die normaal gezien de planten verteren (composteren), kunnen onder die omstandigheden niet overleven.

Verwerking

De palmvruchten worden in trossen naar de verwerkingsfabriek gebracht. Binnen 24 tot 48 uur moeten de vruchten verwerkt worden, anders bederven ze. Daarom bevindt de fabriek zich zo dicht mogelijk bij de plantages.

Koken of stomen

De fabriek draait dag en nacht. De vruchten worden eerst gekookt of gestoomd bij 140°C. Dat heeft verschillende voordelen:

- de afzonderlijke vruchten zijn makkelijker van de tros te verwijderen;

- het vernietigt de natuurlijke enzymen in de plant die de olie afbreken;

- de cellen met olie verzwakken, zodat de olie later vlotter vrijkomt;

- de noot is makkelijker in z’n geheel uit de vrucht te verwijderen en de kern van de noot zit losser in de dop, waardoor de noot later beter gekraakt kan worden.

Pletten, persen, zuiveren en filteren

Vervolgens worden de vruchten geplet, opnieuw bij hoge temperaturen. De oliecellen worden nu volledig kapot gemaakt. Het pulp wordt door een geperforeerde cilinder geperst, zodat de olie door de gaatjes naar buiten komt. De stroperige olie is nog vermengd met water en allerlei plantenstructuren, waaronder vezels. Ze wordt gezuiverd en gefilterd. De olie heeft een donkerrode kleur, afkomstig van de pigmenten ‘carotenoïden’.

Uit het pulp dat overblijft, worden de noten gehaald. Die kunnen ter plaatse tot olie geperst worden, of gedroogd en verkocht aan een andere fabriek.

Tijdens de raffinage wordt de palmolie nog eens gezuiverd, ontkleurd en ontgeurd. De raffinaderijen zijn niet alleen te vinden in de landen waar de plantages staan, maar bijvoorbeeld ook in China, de VS en Europa.

Het handmatige productieproces van palmolie, zoals men het in Afrika toepast voor persoonlijk gebruik, is heel anders. In dit filmpje zie je hoe dat verloopt.

Transport

Een werknemer werkt in de buik van het schip waar hij zorgt dat alle palmolie uit de tank wordt gepompt.

Palmolie wordt meestal in een grote tank vervoerd. Om het goedje bij aankomst weer uit de tank de pompen, moet de temperatuur hoog genoeg zijn, anders wordt de olie minder vloeibaar. Palmolie stolt al bij 41-31°C, palmpitolie bij 24-19°C. 

Een werknemer klimt uit de buik van een palmolieschip.

Warm vervoerd

Tijdens het transport bedraagt de temperatuur ongeveer 30-35°C, de optimale temperatuur voor het pompen is 50°C. Naarmate het einde van de tocht nadert, verhoogt men de transporttemperatuur dagelijks met een aantal graden.

Consumptie

Palmolievrij

Vanwege het negatieve imago van palmolie, staat er op sommige verpakkingen vermeld dat het product “palmolievrij” is. Melissa Vanderheyden schreef een artikel over het vermijden van palmolie.

artikel

‘Palmolievrij’ is nonsens

Waaraan denk je als je ‘palmolie’ hoort? Grote kans dat het ‘ontbossing’, ‘landroof’ of ‘dwangarbeid’ is. Toch helpt het niet om palmolie uit je dieet te schrappen.

Melissa Vanderheyden

Journalist en ex-coördinator van Eos Tracé

Fabels over palmolie als superfood

De website www.palmoilhealth.org, die gelinkt is aan de MPOC, verspreidt dan weer de boodschap dat alle palmolie uit Maleisië duurzaam is. Een Amerikaanse tv-diëtiste getuigt er dat palmolie een zogenaamd superfood is. Dat de olie relatief veel verzadigde vetzuren bevat (verwijs naar deel ‘Veel verzadigd vet’), vermeldt ze niet.

Europese Commissie verbiedt palmolie als biobrandstof

Begin 2019 erkende de Europese Commissie palmolie als een schadelijke biobrandstof. In een nieuwe wet werd vastgelegd dat het gebruik van schadelijke biobrandstoffen zoals palmolie vanaf 2023 wordt afgebouwd. In 2030 moeten die brandstoffen volledig uit de Europese Unie verbannen zijn. Toch kregen sommige palmolieproducenten met een relatief kleine plantage een uitzonderingspositie, een maatregel die op veel kritiek van milieuorganisaties kon rekenen.

Afval