Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Filter
Milieu Sociaal Gezondheid Dierenwelzijn toon alles

Hoe werkt dat, zo'n tracé?

In een tracé volg je al scrollend de weg die een product aflegt, van de teelt tot afval. In de menubalk bovenaan klik je op de verschillende stadia in het tracé om meteen te springen naar het stadium waarin je interesse hebt. 

Linksboven staan de vier categorieën Milieu, Sociaal, Gezondheid en Dierenwelzijn. Je kunt de informatie filteren op die categorieën.

Tijdens het scrollen kom je de knop 'Laad meer info over ...'. Druk daarop om alle informatie binnen een stadium te laden.

Tussen de informatieblokjes kom je ook artikels tegen waarin onze journalisten dieper ingaan op een opmerkelijk aspect binnen het tracé van het product. 

Onderaan deze pagina kun je reacties plaatsen over de informatie die je hebt gelezen. Ook op de Community-pagina vind je mogelijkheden om je mening, aanvulling, of compliment te geven.

Veel plezier met dit tracé!

sluiten

Tracé van Kool

hoe werkt dit?
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn

Tracé van Kool

filter: Milieu

Intro

Teelt

Een Libanese boer inspecteert zijn bloemkoolteelt.
Milieu

Terug naar de bron

De zoektocht naar de domesticatiegeschiedenis van kool is meer dan een academische oefening. Het veredelen van gewassen richtte zich lange tijd op het verkrijgen van een betere opbrengst. Dat gebeurde stap voor stap door het selecteren van gewenste kenmerken, en vandaag met behulp van een waaier aan genetische technieken. Het veranderde klimaat plaatst de landbouw voor nieuwe uitdagingen, zoals hittestress, droogte en verzilting. De genetische variatie binnen moderne rassen is echter niet bijster groot. Daarom dat genetische eigenschappen van koolrassen uit landen met een warmer en droger klimaat zoals als Turkije, Libanon of Syrië van belang zijn voor de zoektocht naar koolrassen die beter met droge en hete zomers om kunnen.

Milieu

Crispr

Het inkruisen van zulke weerbaarheidsgenen die een soort beter bestand maken tegen hitte, droogte of verzilting is niet eenvoudig. Daarom dat wetenschappers een ander pad verkennen, namelijk de novo domesticatie. Dat houdt in dat men vanuit de oorspronkelijke plant vertrekt, en dat wilde ras aanpast om een cultuurvariant te verkrijgen die weerbaar is tegen klimaatstress en tegelijk een goede opbrengst oplevert.

In theorie is herdomesticatie verrassend eenvoudig. Men begint met het aanpassen van enkele genen in de wilde plant, om die dan te kruisen met bestaande cultuurvarianten. De komst van crispr, de genetische technologie gebaseerd op het bacteriële verdedigingsmechanisme tegen virussen, heeft een dergelijke genetische oefening vergemakkelijkt, al staat Europa commerciële toepassingen ervan niet toe. Herdomesticatie verkeert ook nog in een experimenteel stadium, werkbare rassen voor de landbouw zijn er nog niet.

Milieu

Dorstige bladeren

De teelt van bloemkool vraagt veel water. Dat komt omdat het gewas zware, dikke bladeren heeft die veel water bevatten in hun weefsel, water dat makkelijk verdampt uit de bladeren op droge en hete dagen. Als de plant langere periodes minder water krijgt, onttrekken de bladeren vocht uit de kool zelf. De kool stopt met groeien en verkleurt bruin, en is dus verloren voor de teler.

Dergelijke periodes van langdurige water- en hittestress komen vaker voor, als gevolg van een veranderend klimaat, zowel bij ons als in het zuiden van Europa waar gedurende de winterperiode onze bloemkolen vandaan komen. In de zomer van 2022 bijvoorbeeld ging een groot deel van de oogst verloren door een gebrek aan water. De ongewoon lange periode zonder neerslag maakte dat het boeren in sommige regio's niet meer toegestaan was om water op te pompen uit waterlopen. Een groot verlies voor de telers, die toch al weinig verdienen aan de teelt van kolen. Er wordt gezocht naar variëteiten die beter om droogtestress om kunnen, maar die staan voorlopig nog niet op punt.

Milieu

Een moeilijk gewas

Net als de meeste groenten in vollegrondteelt houdt bloemkool van een rijke bodem met behoorlijk wat stikstofverbindingen. Onderzoek laat echter zien dat de meeste groenten het met minder stikstof kunnen doen. Alleen bloemkool is een probleemgroente. Deels omdat de planten in een lage dichtheid groeien, wat maakt dat tussen de rijen stikstof in mindere mate opgenomen wordt. Maar ook omdat er na de oogst heel wat organisch restmateriaal zoals bladeren, stronken en wortels op de akker achterblijven. Telers ploegen die gewasresten onder, wat de vruchtbaarheid en de de structuur van de bodem ten goede komt, maar wel opnieuw stikstof in de grond brengt.

Men onderzoekt een aantal pisten om de specifieke problemen met de stikstofdepositie van de bloemkoolteelt aan te pakken. Het veredelen van variëteiten die minder stikstof vragen is een optie. Een meer gerichte manier van bemesten die de voedingstoffen dicht bij de wortels van de plant brengt, en minder in de tussenstroken kan ook helpen. Een andere mogelijkheid is het inzaaien van een laag gewas tussen de kolen dat stikstof opneemt waar de bloemkool niet bij kan. Of het verwijderen van het restmateriaal na de oogst. Geen enkele van deze pistes staat echter volledig op punt. Bovendien vragen deze praktijken extra inspanningen en geld van de telers die dat vaak niet kunnen opbrengen. De winstmarges in de bloemkolenteelt zijn erg miniem. Het gebeurt nu al dat boeren de kolen niet oogsten omdat het economisch gewoon niet rendabel is. De ruimte voor extra inspanningen is dus beperkt.

Verwerking

Transport

Milieu

Impact van transport

Bloemkool is een belangrijk gewas voor de Belgische tuinbouwbedrijven. Op een areaal van zo'n 5500 hectare produceren telers een volume van 120 000 ton. Het grootste deel ervan is bestemd voor de verwerkende industrie. De export van bloemkool klokte in 2020 af op 13 689 ton. Tegelijkertijd importeerde België 31 157 ton. Een deel van die import is bestemd voor de versmarkt in de wintermaanden, en komt vooral uit Spanje. Maar het grootste deel van de import is afkomst uit de buurlanden Nederland en Duitsland, en gaat naar bedrijven die diepgevroren groenten produceren. De vraag naar bloemkool vanuit de diepvriessector is immers groter dan het aanbod van Belgische telers.

Het berekenen van de impact van transport is een lastige klus. Wetenschappelijke studies tonen erg uiteenlopende resultaten. Veel hangt af van wat mee in rekening wordt genomen. Sommige studies schatten de ecologische impact van transport eerder laag in. Ze beperken zich tot het tellen van zogenoemde voedselkilometers, de afstand die een product aflegt van producent tot op ons bord. Zo bekeken valt het nog wel mee met de impact van transport.

Dat klopt niet, stellen andere wetenschappers. Een recente studie definieerde transport veel ruimer, en nam ook andere factoren mee in rekening, zoals het transport van ingrediënten of meststoffen. Hun analyse stelde transport in de ruime zin verantwoordelijk voor maar liefst twintig procent van alle CO2-uitstoot binnen de voedselketen.

Ook consumenten verspillen veel voedsel.
Milieu

Minder voedselverspilling

Verse bloemkool is een stevig gewas, dat geen extra koeling vraagt. Dat ligt anders voor het transport van diepgevroren groenten. Gekoeld transport over de weg vraagt tot zes keer meer energie. Bovendien gaat een kwart van de export van diepgevroren groenten naar landen buiten de EU, met de Verenigde Staten als belangrijkste importeur. Diepgevroren producten vervoeren over dergelijke afstanden laat een grote CO2-afdruk na.

Toch zijn diepgevroren groenten niet per se minder ecologisch dan verse producten. Transport is immers niet de enige factor die meespeelt. Diepgevroren groenten zijn per definitie langer te bewaren, en makkelijker te doseren. Dat is handig voor consumenten, want huishoudens worden steeds kleiner. Het leidt tot minder voedselverspilling. Voedsel dat in de vuilbak belandt heeft ook een grote ecologische impact, want alle energie en grondstoffen nodig voor de productie ervan gaan volledig verloren. Zo bekeken ligt de ecologische voetafdruk van diepvriesgroenten volgens sommige studies zelfs lager dan die van verse groenten, ondanks de hoge energievraag van gekoeld transport.

Consumptie

Afval

Milieu

Bladeren

Bloemkool en andere kolen zijn stevige groenten die wel tegen een stootje kunnen en dus onverpakt in de winkelrekken liggen. Meestal zit er rond bloemkool een kroon van bladeren, ook die zijn eetbaar. De smaak lijkt op die van boerenkool, alleen is de structuur wat taaier. In de oven of in de wok komen ze het best tot hun recht. Een kleine kanttekening: volgens de wet gelden koolbladeren momenteel niet als voedsel. Dat betekent dat ze in tegenstelling tot de bloemkool zelf niet systematisch getest worden op residuen van pesticiden. De bioveiligheidswetgeving is enkel van toepassing op op de kool. Dat betekent niet dat er per se meer residuen in de bladeren zitten, maar ze vallen buiten de testen.

Er loopt onderzoek om de reststroom van bloemkoolbladeren beter te benutten. Ze bevatten immer rubisco (ribulose-1,5-bifosfaat carboxylase oxygenase), een eiwit dat een rol speelt in de opbouw van biomassa bij fotosynthese. Rubisco heeft potentieel als plantaardig eiwit in voeding.

Milieu

Bloemkoolrijst

De sector van diepgevroren groenten is een belangrijke afnemer van bloemkool in België. Bij de verwerking gebruikt men enkel de kool zelf, de stam of het hart blijft onbenut. Ook blijft er heel wat gruis over na het versnijden van bloemkool in roosjes. De harten en het gruis zijn omvangrijke reststromen. Kunnen we daar nog iets mee? Bloemkoolmelk, bloemkoolpesto, bindmiddel voor sauzen en bloemkoolrijst behoren tot de mogelijkheden. Bloemkoolrijst ligt ondertussen al in de winkel. Het benutten van die reststromen maakt dat een kwart meer biomassa van de bloemkool op ons bord belandt.

Milieu

Bloemkool op maat

Een derde van alle voedsel gaat ergens in de keten verloren. Veel van die verspilling gebeurt bij consumenten thuis. Om dat te voorkomen, zoeken veredelaars naar groenten met een kleiner formaat. Steeds meer mensen wonen alleen of in kleine gezinnen. Dan is een hele bloemkool wat veel om op te eten en belandt een deel vaak in de vuilbak. Daarom ontwikkelde men een variëteit met meerdere kleine kolen op steeltjes. Een soort bloemkool op maat, waarbij ook de steel eetbaar is. Ook broccoli bestaat ondertussen in een verkleind formaat. Beide mini-kolen liggen ondertussen al in de winkelrekken, de bloemkool onder de naam 'Bloemini'.