Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
In 1961 werd er wereldwijd 1,2 miljoen ton droge cacaobonen geproduceerd. Dat steeg tot 4,5 miljoen ton in 2014, met een jaarlijkse productiestijging van 5,5 procent. Over dezelfde periode steeg het totale oppervlak aan cacaoplantages van 4,4 miljoen hectare naar 10,4 miljoen hectare. De plantages brachten ook meer op per eenheid oppervlakte. In 1961 oogstte een cacaoboer gemiddeld 269 kg/ha, in 2014 lag het gemiddelde bij 472 kg/ha.
Tussen 2006 en 2011 steeg de globale vraag naar cacao gemiddeld 1,7 procent per jaar. Omdat de opbrengst per hectare de laatste jaren niet veel meer stijgt, maar de vraag wel blijft toenemen, worden vaak bossen gekapt om de plantages uit te breiden. Deze bodems (in oorsprong rijk aan voedingsstoffen) putten hierdoor snel uit, met als gevolg dat er daardoor nog meer bossen gekapt worden om nieuwe vruchtbare grond te verkrijgen.
De cacaoboeren proberen hun productie te verhogen door nieuwe gronden te beplanten of door meer meststoffen en pesticiden te gebruiken. Vaak hakken ze ook andere boomsoorten op de plantage om. Die bomen zetten de cacaobomen in de schaduw, en nemen de kostbare ruimte in waar meer cacaobomen geplant kunnen worden. Op korte termijn, mits intensieve bemesting, doen de cacaobomen het beter zonder schaduwbomen. Daarom gaf men boeren vroeger de raad de schaduwbomen om te hakken en meer te bemesten, om de productie te verhogen. Op lange termijn gaat dat echter niet op.
Wetenschappers aan de UGent onderzochten op Ghanese cacaoplantages wat dan wél helpt om de productiviteit te verhogen. De cacaoboeren in hun studie vergrootten hun oogst het meest met nieuwe bestrijdingsmethoden tegen schimmels en wantsen, regelmatig snoeien en efficiënt gebruik van meststoffen. De plantage uitbreiden hielp niet en verlaagde de productiviteit zelfs.
Toch zijn wetenschappers het er vandaag over eens dat andere inheemse planten en boomsoorten de cacaoplantage een grote dienst bewijzen. Ze trekken bestuivers aan en natuurlijke vijanden van schadelijke insecten, zoals insectenetende vogels en spinnen aan. Ook zorgen ze voor een luchtige bodem, waarin planten diep kunnen wortelen. Bepaalde planten kunnen meer voedingsstoffen in de bodem brengen. De meeste vlinderbloemigen (familie Leguminosae of Fabaceae) bijvoorbeeld, leven samen met bacteriën in de wortelen die stikstof uit de lucht opnemen. Deze bacteriën zetten stikstof uit de lucht om tot stikstofverbindingen in de bodem, die door planten en cacaobomen gebruikt kunnen worden.
Van nature groeit de cacaoboom in de schaduw van regenwoudreuzen. Zonder schaduw heeft de cacaoboom last van de warmte (fysiologische stress), waardoor hij zwakker is en vatbaarder wordt voor infecties. Daardoor moet de boer meer pesticiden gebruiken. Cacaobomen die een beetje schaduw krijgen zijn beter bestand tegen plagen en ziektes, en leven langer. Daarom is het op lange termijn voordelig om andere boomsoorten te planten, tussen de cacaobomen in. Bovendien is het goed voor de biodiversiteit en de bodemkwaliteit: de bomen helpen het voorkomen van verzilting, bodemerosie en overstromingen. Wereldwijd is ongeveer zeventig procent van de cacaoplantages voorzien van op z’n minst een paar schaduwbomen.
De klimaatveranderingen worden veroorzaakt door teveel broeikasgassen in de atmosfeer, onder andere CO2. Planten en bomen halen CO2 uit de lucht en stockeren de koolstof in hun wortels, stam en bladeren. Hoe minder bomen en planten er zijn, hoe minder CO2 er dus uit de lucht gehaald wordt. Bovendien, als de bomen worden gekapt, komt deze CO2 grotendeels terug in de lucht terecht, wat het broeikasgaseffect versterkt. Volgens het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) is
de opslag van koolstof in bomen en planten de laatste honderd jaar gedaald met 25 procent. Ontbossing is verantwoordelijk voor zeventien procent van de globale CO2-uitstoot. Dat is meer dan de uitstoot van de transportsector. Alleen de energiesector doet het slechter.
Voor cacaoplantages worden veel bomen gekapt. In Ivoorkust was 57 procent van de huidige cacaoplantages voorheen bos. In de regio’s waar cacao geteeld wordt gaat het vaak over tropisch regenwoud. Tropisch regenwoud stockeert ongeveer 25 procent van de koolstof op aarde. Bovendien wijst wetenschappelijk onderzoek uit dat bossen met een hogere biodiversiteit meer koolstof opslaan, en dat tropisch regenwoud 96 procent van alle boomsoorten herbergt.
Chocolade. Alleen al het lezen van het woord doet menigeen het water in de mond lopen. Mogelijk wel met enige gêne. Want aan ieder stukje chocolade kleeft er wel een fractie moderne slavernij. Maar wist je ook dat de teelt van cacao een drijvende kracht is achter ontbossing van tropisch regenwoud? Door falende oogsten trekken telers steeds verder de tropische bossen in. Biedt agro-ecologie hiervoor een duurzaam alternatief?
Agroforestry kan een rol spelen bij het opslaan van CO2 uit de atmosfeer. Uit een wetenschappelijk experiment in Indonesië blijkt dat een monocultuur van cacao vijf keer minder koolstof opslaat dan een plantage met verschillende soorten schaduwbomen. Hoe meer schaduwbomen, hoe meer koolstof er op dat gebied wordt opgeslagen. De boer moet wel oppassen dat hierdoor zijn cacaoproductie niet verlaagt. Dat kan hij doen door bijvoorbeeld te kiezen voor bomen met een hoge, dikke, cilindrische stam, een dun bladerdek en dikke wortels die diep de grond in gaan.
De cacaoboom groeit graag op plaatsen met hete, vochtige lucht. Die creëert helaas ook perfecte leefomstandigheden voor schimmels, virussen en plagen. Elke regio heeft zijn eigen problemen.
In Latijns-Amerika bedreigen de schimmels schilrot (Moniliophthera roreri) en krulloten (Moniliophthora perniciosa) de bomen. De laatste deed in de Braziliaanse Bahia-regio de productie gedurende tien jaar met zeventig procent dalen.
In West-Afrika hebben de bomen last van het opgezwollen scheutenvirus (cocoa swollen shoot virus, CSSV), verschillende insectensoorten en schimmels zoals de black pod rot-ziekte (Phytopthora spp). Als black pod rot een cacaopeul besmet, is dat aanvankelijk zichtbaar als kleine, harde, zwarte plekjes. De schimmel tast de cacaobonen en de pulp dat hen omgeeft aan, zodat het geheel verschrompelt en een zwarte, gemummificeerde peul achterblijft.
De cacao in Zuidoost Azië wordt dan weer bedreigd door de zogenaamde cacaovruchtboorder, een mot (Conopomorpha cramerella) waarvan de larven een tunnel boren door de pel, naar de zachte pulp van de vrucht. Daarmee proppen ze zich twee tot drie weken vol, waarna ze zich een weg naar buiten eten en verpoppen.
Als je weet dat veel cacaoplantages na een aantal decennia gekapt worden voor de teelt van een ander gewas, terwijl de totale oppervlakte aan cacaoplantages blijft stijgen, kan je je afvragen waar die nieuwe cacaoplantages dan vandaan komen. Het antwoord is dat het regenwoud er plaats voor moet ruimen. Daarom is het zowel voor het milieu als voor het welzijn van de boeren belangrijk om duurzame plantages aan te leggen, die lang gezond en productief blijven. Helaas hebben veel boeren het geld niet om nieuwe plantages aan te leggen of oude te herstellen
De plastic wikkels of aluminiumfolie waar chocolade in verpakt zit, kunnen niet gerecycleerd worden. Ze belanden bij het restafval en gaan naar de verbrandingsinstallatie.
In de verbrandingsinstallatie wordt het afval verbrand bij een temperatuur van 1000°C. In de naverbrandingskamer moeten de rookgassen minimaal twee seconden een temperatuur van 850°C halen om dioxines in dit stadium te vernietigen. Dat is een wettelijke verplichting. De gassen krijgen daarna nog extra behandelingen om de schadelijke stoffen eruit te verwijderen. Het gezuiverd rookgas gaat naar buiten via de schouw.
Daarna blijft er van 100 kilogram restafval nog 15,2 kilogram bodemas (as die overblijft in een verbrandingsinstallatie en op de bodem van de ketel achterblijft), 2,8 kilogram ijzerschroot, twee kilogram andere metalen, 4,5 kilogram rookgasresidu en vliegas over. Vliegas bestaat uit zeer fijne deeltjes, meestal kleiner dan 75 μm. Zoals de naam al zegt, vliegen die deeltjes makkelijk weg. Ze veroorzaken luchtvervuiling en moeten dus uit de lucht gefilterd worden. Rookgasresidu bestaat uit stoffen die bij de behandeling van de rookgassen uitgefilterd worden.
Het bodemas wordt, na controle, gebruikt voor wegenwerken, dijkversterking of het afdekken van storten. Het schroot gaat naar de staalindustrie. Rookgasresidu en vliegas worden – na bewerking – gestort op een klasse 1-stort (klasse 1: gevaarlijke afvalstoffen).
De warmte die vrijkomt bij de verbranding, wordt gebruikt om elektriciteit op te wekken. Hoe de verbranding en energieopwekking precies in zijn werk gaan, zie je hier.
Waarom mag aluminiumfolie niet in de blauwe zak? Verpakkingen uit aluminium (blikjes, bakjes, schaaltjes) zijn recycleerbaar. Ze worden gesmolten en gebruikt als grondstof voor bijvoorbeeld nieuwe verpakkingen of auto-onderdelen. Voor aluminiumfolie geldt dat niet. Dat is zo dun dat het verbrandt in de smeltovens. Bovendien bevat gebruikte aluminiumfolie vaak nog heel wat voedselresten die storend zijn in het recyclageproces. De productie van aluminium is heel vervuilend. Gebruik het dus met mate, zeker producten die niet recycleerbaar zijn.
Chocolade zit ook vaak in een kartonnen doosje of een papieren wikkel. Die belanden, samen met bijvoorbeeld oude exemplaren van Eos magazine, bij het oud papier.
Het recyclagecentrum sorteert het papier en karton volgens kwaliteit.
Daarna wordt het met water vermengd en ontstaat er een grijze pulp. Lak, nietjes, vernis, lijm, plastic en touw drijven hierin rond en worden verwijderd.
Voor de productie van bepaalde papiersoorten moet de pulp ook ontinkt en gebleekt worden.
Uiteindelijk wordt de pulp geperst en gedroogd, en is hij klaar voor verdere verwerking. Het kan de basis zijn van kranten, kartonnen dozen, schriften en papieren zakdoekjes.
