Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
Wetenschappers ontdekten dat gebleekte pistaches minder bioactieve stoffen bevatten dan ongebleekte noten. Bioactieve stoffen komen van nature voor in planten en zijn goed voor je gezondheid. In pistaches zitten vooral fenolen, dat zijn antioxidanten die celschade voorkomen.
Omdat bleken illegaal gebeurt, weten onderzoekers niet altijd welke middelen pistachetelers gebruiken. Ze vergeleken gebleekte en ongebleekte noten, zowel rauw als geroosterd. De gebleekte noten bevatten significant minder antioxidanten waardoor de noten hun gunstig effect op de gezondheid verliezen.
In 2001 en 2004 raakten grote hoeveelheden Californische amandelen besmet met de salmonellabacterie. De besmetting kwam pas aan het licht nadat consumenten massaal ziek werden. Ook in Zweden werd een salmonellabesmetting in 2006 gelinkt aan rauwe amandelen. Na onderzoek bleken ook andere rauwe noten aangetast.
Daarom moeten Californische amandeltelers sinds 2007 hun noten verplicht pasteuriseren. Dat kan door ze te roosteren, te branden, te stomen of te blancheren. Het voordeel bij blancheren is dat ook het bruine vliesje rond de noot meteen wordt verwijderd.
Een andere optie is een behandeling met het goedgekeurde ontsmettingsmiddel propyleenoxide. Het chemisch pasteuriseren kan ook voor noten in de dop.
In 2011 breidde de Amerikaanse president Obama de Food Safety Modernization Act uit. Alle notentelers en -verwerkers moeten sindsdien kunnen aantonen dat ze de voedselveiligheid strikt bewaken. Pasteurisatie is daarbij de norm.
De Amerikaanse wettelijke verplichting om amandelen en andere noten te pasteuriseren, geldt alleen voor consumptie in de Verenigde Staten, Canada en Mexico. Noten voor export naar andere landen, moeten de pasteurisatie niet ondergaan. De redenering daarachter is dat noten in een ander land een verdere verwerking krijgen die ook pasteurisatie inhoudt.
Volgens de Europese regelgeving controleert elk nationaal Voedselveiligheidsagentschap bij import levensmiddelen uit niet-Europese landen. Daaronder behoren ook noten. Controleurs checken steekproefsgewijs op ziekmakende micro-organismen, resten van bestrijdingsmiddelen, verboden stoffen en mycotoxines. Die laatste categorie zijn gifstoffen van schimmels. Noten kunnen aflatoxines bevatten, uiterst giftige stoffen afkomstig van de schimmels Aspergillus flavus en Aspergillus parasiticus.
Aflatoxines kunnen kankerverwekkend zijn als je er vaak en veel van eet. De schimmelvorming kan voor de oogst, na de oogst of tijdens de opslag van noten ontstaan. Daarom is een snelle oogst belangrijk, net zoals het goed laten drogen van de noten en het bewaren en transporteren in correcte omstandigheden (zie eerder bij teelt en verwerking).
Vooral pistachenoten, amandelen en hazelnoten uit Afrika, Azië en de VS zijn gevoelig aan die schimmelvorming.
Amandelen, hazelnoten en pistaches bestemd voor verdere verwerking, mogen 15 µg/kg aan aflatoxines bevatten. Zijn de amandelen, hazelnoten en pistaches bedoeld voor gewone consumptie, dan mogen ze maximaal 10 µg/kg aan aflatoxines bevatten.
Controles van het Belgische Federaal Agentschap voor Voedselveiligheid (FAVV) uit 2018 tonen aan dat er vooral problemen zijn met pistaches en hazelnoten. In 2018 controleerde het FAVV tachtig stalen van 862 pistachezendingen uit de VS. Twee ervan bevatten een te hoog aflatoxinegehalte.
Als het agentschap afwijkende waarden vaststelt bij bepaalde noten uit specifieke landen, worden die regelmatiger gecontroleerd. Zo nemen de controleurs steevast stalen van pistaches uit Iran en Turkije en ook van Turkse hazelnoten.
In 2018 weigerden controleurs één van veertien zendingen van pistaches uit Iran, drie van 33 zendingen van pistaches uit Turkije en een van 567 zendingen Turkse hazelnoten.
Doordat 80 procent van de noten via de haven van Rotterdam Europa binnenkomt, speelt de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit een belangrijke rol in de kwaliteitscontrole. Het is haar verantwoordelijkheid om alle geïmporteerde noten op aflatoxines te controleren.
In 2017 kwamen er 12.249 partijen noten binnen via de Rotterdamse haven, steekproefsgewijs controleert de autoriteit 10 procent daarvan. Gemiddeld wordt bij 9 procent van de steekproeven een te hoge waarde aan aflatoxines vastgesteld.
Aflatoxines verspreiden zich niet homogeen in een partij noten. De ene noot is besmet, de andere niet. Als de Nederlandse Warenautoriteit een te hoog gehalte aan aflatoxines vaststelt, krijgt de importeur vier keuzes:
Eet dagelijks 15 tot 25 gram noten zonder zout of zoete omhulsels. Dat is het advies dat de Belgische Hoge Gezondheidsraad in 2019 formuleerde. De Nederlandse Gezondheidsraad adviseert 15 gram per dag.
Noten zijn gezond doordat ze veel onverzadigde vetten bevatten en een goede bron vormen van eiwitten, vezels, vitaminen en mineralen. Zaden, pitten en pinda’s mag je volgens de voedingsaanbevelingen ook tot de 15 à 25 gram rekenen.
Een commissie van 37 wetenschappers onderzocht hoe we in 2050 een wereldbevolking van ongeveer tien miljard mensen voldoende, gezond en klimaatvriendelijk kunnen voeden. Ze stelden een referentiedieet samen dat een radicale transformatie van voedselsystemen voorstelt. Alleen op die manier kunnen we volgens de Eat-Lancetcommissie de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen halen.
Tegen 2050 zouden we de helft minder vlees en suiker moeten consumeren en produceren. Onze porties groenten, fruit, peulvruchten en noten moeten verdubbelen. Het gezonde voedingspatroon zou volgens de commissie jaarlijks elf miljoen overlijdens door welvaartziektes voorkomen. De wetenschappers suggereren om dagelijks 50 gram noten (inclusief pinda’s) te eten. Tot nu toe promoot geen enkele gezondheidsorganisatie zo veel gram noten per dag.
Onze dagelijkse eiwitbehoefte bedraagt 0,8 gram per kilogram lichaamsgewicht. Iemand van 70 kilogram mag dus 56 gram eiwit per dag eten. Meer dan de helft van de Belgen eet te veel eiwitten, vooral door te grote porties vlees aan te houden.
Wie meer plantaardige eiwitten wil eten, vervangt zijn portie vlees best niet door dezelfde hoeveelheid noten. Omdat noten veel energie bevatten, is 15 tot 25 gram per dag zeker voldoende. Aanvullende plantaardige eiwitbronnen zijn peulvruchten, granen en graanproducten.
Alle notensoorten bevatten goede vetten, eiwitten, vezels, vitamines en mineralen. Toch zijn er verschillen. Walnoten zijn bijvoorbeeld uniek door hun hoog gehalte aan omega 3-vetzuren, paranoten bevatten enorm veel selenium, amandelen zitten boordevol antioxidant Vitamine E en bevatten ook veel calcium, cashewnoten brengen relatief veel ijzer en magnesium aan. Vergelijk de voedingswaarde in deze tabellen.
De Hoge Gezondheidsraad baseert het advies om meer noten te eten onder meer op The Global Burden of Disease-studie. Het onderzoek bracht in kaart welke voedingsmiddelen levens kunnen redden indien ze regelmatig deel uitmaken van ons voedingspatroon. De studie liep van 1990 tot 2017 en analyseerde bij volwassenen in 195 landen of tekorten aan bepaalde voedingsgroepen en nutriënten een impact hebben op het ontstaan van welvaartsziekten en daaraan gerelateerde sterfte.
De studie lijst vijftien voedingsmiddelen op die een risico vormen omdat we er momenteel nog te weinig van eten. Daaruit blijkt dat het niet of te weinig eten van noten wereldwijd verantwoordelijk is voor meer vroegtijdig overlijden dan het eten van bewerkt vlees. Meer noten (en zaden) eten kan jaarlijks 2,5 miljoen levens redden. Door regelmatig noten te eten, stijgt de gemiddelde levensverwachting met twee jaar.
Wat beschouwt de studie als te weinig noten? Wie minder dan 115 gram per week eet (of 16,4 gram per dag), loopt een hoger gezondheidsrisico. Onder noten vallen in deze studie ook zaden en pinda’s. Een boterham met zuivere pindakaas telt dus ook mee.
Het aantal wetenschappelijke studies naar mogelijke gezondheidseffecten van noten of specifieke soorten is de laatste jaren enorm toegenomen. Via PubMed kan je op medisch wetenschappelijke artikelen zoeken. Met de zoekterm nut zie je in de grafiek hiernaast de evolutie aan studies sinds 1990.
Om de betrouwbaarheid van de vele onderzoeksresultaten te checken, zochten we in PubMed alleen naar meta-analyses en systematic reviews over het gezondheidseffect van noten. Dat soort studies vergelijkt onderzoeken met dezelfde hypotheses. Door de hoeveelheid data samen te brengen, is de conclusie meer betrouwbaar.
Meer dan twintig studies onderzochten het effect van noten op de bloeddruk, zowel op de onderdruk als op de bovendruk. Tijdens de bovendruk (of de systolische bloeddruk) trekt het hart samen om het bloed in de slagaders te kunnen pompen. Als het hart ontspant en opnieuw volstroomt met bloed, krijg je de onderdruk (de diastolische bloeddruk). Een goede verhouding is maximaal 135 mmHg op 110 mmHg. Een te hoge bloeddruk verhoogt het risico op hart- en vaatziekten en kan op termijn de nieren beschadigen.
Alleen de consumptie van pistaches zorgde voor een significant verlagend effect op zowel boven- als onderbloeddruk. Bij de andere notensoorten was dat dubbel effect er niet. Wel zorgt een portie gemengde noten voor een duidelijke daling van de onderdruk.
Het unieke effect van pistaches wijten de onderzoekers aan de mono-onverzadigde vetzuren in combinatie met een hoog gehalte aan cholesterolverlagende fytosterolen en antioxidanten zoals luteïne, betacaroteen en vitamine E.
Walnoten hebben een unieke samenstelling doordat ze als enige notensoort opmerkelijk veel omega 3-vetzuren bevatten in de vorm van alfa-linoleenzuur. Omega 3 beschermt tegen hart- en vaatziekten.
Uit onderzoek blijkt dat walnotenconsumptie leidt tot significant lagere bloedcholesterolwaarden. Het totale cholesterolgehalte daalt, met name door een daling van het slechte LDL-cholesterol en de triglyceriden. Beide soorten zijn verantwoordelijk voor het dichtslibben van aderen en slagaderen.
Vooral het introduceren van walnoten bij de onderzoekspopulatie die een westers vet- en suikerrijk dieet volgde, zorgde voor een sterk cholesterolverlagend effect. Dat komt omdat walnoten rijk zijn aan plantensterolen die cholesterolverlagend werken.
Amandelen hebben dan weer een gunstig effect op het goede HDL-cholesterol en kunnen statines (cholesterolverlagende medicatie) gedeeltelijk vervangen.
Mensen met diabetes type 2 hebben een te hoog suikergehalte in het bloed. Enerzijds omdat ze minder insulinehormoon aanmaken dat ervoor zorgt dat de cellen van organen en weefsels de beschikbare suikers opnemen. Anderzijds vooral omdat de cellen van organen resistent zijn voor de insuline en daardoor de suikers onvoldoende opnemen.
Uit onderzoek blijkt dat regelmatig noten eten de insulineresistentie van organen verbetert zodat ze opnieuw meer suiker kunnen opnemen. Wetenschappers stelden een duidelijke invloed vast van notenconsumptie op de glucose- en insulinestofwisseling. Om de juiste mechanismen bloot te leggen, is er nog meer onderzoek nodig.
Omdat noten veel vetten bevatten en veel calorieën aanbrengen, zou je denken dat je van noten verdikt. Uit diverse studies blijkt dat niet zo te zijn. Onderzoekers noteerden geen gewichtstoename of hoger BMI bij een stijgende notenconsumptie. Integendeel associëren ze een dagelijkse portie noten met minder gewichtstoename op lange termijn en ook met een kleiner risico op obesitas. Volgens onderzoek verhogen noten het energieverbruik van je lichaam in rust waardoor het minder energie opstapelt in de vorm van vetweefsel. Daarnaast geven noten snel een verzadigd gevoel waardoor je doorheen de dag minder eet.
Minder gezonde tussendoortjes vervangen door een handvol noten is een goede strategie om je gewicht te houden.
Sommige studies onderzoeken noten als voedingsgroep, andere bekijken het effect van een specifieke notensoort. Walnoten en amandelen zijn goed voor je cholesterol en verkleinen het risico op hart- en vaatziekten. Amandelen zorgen voor een betere bloedsuikerspiegel bij diabetes type 2-patiënten. Pistaches zijn goed voor wie aan hoge bloeddruk lijdt.
Voor specifieke gezondheidseffecten van cashewnoten, paranoten, macadamia’s, pecan- en hazelnoten zijn er meer studies nodig. Al vallen paranoten op door een heel hoog seleniumgehalte, een antioxidant die rode bloedlichaampjes en cellen tegen beschadiging beschermt.
Wie noten eet omwille van de gezondheidseffecten, kiest best voor een gemengde portie van maximaal 25 gram per dag.
Voor je gezondheid eet je bij voorkeur ongezouten noten zonder omhulsel van chocola of krokante coatings. De noten die je koopt zijn doorgaans wel al geroosterd of gebrand, ook al zien ze er naturel uit. Branden houdt in dat de noten kort in hete olie gaan, roosteren gebeurt zonder olie, maar met droge hete lucht. Walnoten en paranoten zijn zowat de enige noten die onbehandeld op de markt komen.
Roosteren en branden hebben geen effect op de gezondheidseigenschappen van noten. Er is wel een invloed op vetzuren en antioxidanten, maar het effect is positief. Het aantal fenolen en flavonoïden, beide antioxidanten, neemt toe.
Noten die beschimmeld, verschrompeld of verkleurd zijn eet je best niet op. Ze kunnen aflatoxines, dat zijn gifstoffen van schimmels, bevatten. Die aflatoxines kunnen kankerverwekkend zijn als je er vaak en veel van eet. De schimmel kan ontstaan voor, tijdens of na de oogst als noten niet goed worden gedroogd en bewaard (zie eerder bij verwerking en transport).
Als consument bewaar je noten best goed afgesloten, droog en op een koele plaats. Zo vermijd je schimmelvorming, maar ook snel vetbederf waardoor noten ranzig worden.
Diverse studies schatten dat een tot drie procent van de wereldbevolking allergisch is aan noten. Bij een voedselallergie reageert het immuunsysteem van je lichaam op een eiwit in een bepaald voedingsmiddel. De eiwitten in noten zijn een van de sterkste allergenen die er bestaan. Wie allergisch is, kan huidklachten of zwellingen krijgen in gezicht en keel, maar ook problemen met de luchtwegen ondervinden.
Niet iedereen reageert op dezelfde manier. Sommigen hebben relatief lichte klachten, maar in ernstige gevallen kan een notenallergie tot een anafylactische shock leiden. Door de allergische reactie daalt je bloeddruk en kan je het bewustzijn verliezen. Een inspuiting met adrenaline is meestal noodzakelijk om te overleven. Wie allergisch is aan noten, heeft best altijd een adrenalinespuit (Epipen) op zak.
Etiketten lezen is belangrijk als je een notenallergie hebt. Noten behoren tot de veertien allergenen die verplicht en duidelijk op het etiket van voedingsmiddelen moeten staan.
De meest voorkomende voedingsmiddelen die noten bevatten zijn: snoeprepen, chocolade, ontbijtgranen, gebak, taart en koekjes. Bij een ernstige allergie vermijd je best ook voedingswaren die op het etiket vermelden dat er sporen van noten aanwezig kunnen zijn.
Let wel: pinda’s zijn peulvruchten en vormen een ander allergeen, dat ook verplicht op de verpakking moet staan. Wie allergisch is aan pinda’s is dat niet noodzakelijk aan noten of omgekeerd.
Het kan zijn dat je allergisch reageert op een bepaalde notensoort, maar ook op vruchten uit dezelfde botanische familie. Soms vertonen eiwitten van voedingsmiddelen zodanige gelijkenissen dat ons immuunsysteem zich vergist en standaard allergisch reageert. Dan is er sprake van een kruisallergie.
50 tot 90 procent van de mensen die allergisch zijn aan boompollen, ontwikkelen op termijn ook een kruisallergie voor andere voedingsmiddelen waaronder noten. De benaming van die kruisallergie voor pollen van berk, els, beuk of hazelaar wordt het para-berksyndroom genoemd.
