Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Filter
Milieu Sociaal Gezondheid Dierenwelzijn

Hoe werkt dat, zo'n tracé?

In een tracé volg je al scrollend de weg die een product aflegt, van de teelt tot afval. In de menubalk bovenaan klik je op de verschillende stadia in het tracé om meteen te springen naar het stadium waarin je interesse hebt. 

Linksboven staan de vier categorieën Milieu, Sociaal, Gezondheid en Dierenwelzijn. Je kunt de informatie filteren op die categorieën.

Tijdens het scrollen kom je de knop 'Laad meer info over ...'. Druk daarop om alle informatie binnen een stadium te laden.

Tussen de informatieblokjes kom je ook artikels tegen waarin onze journalisten dieper ingaan op een opmerkelijk aspect binnen het tracé van het product. 

Onderaan deze pagina kun je reacties plaatsen over de informatie die je hebt gelezen. Ook op de Community-pagina vind je mogelijkheden om je mening, aanvulling, of compliment te geven.

Veel plezier met dit tracé!

sluiten

Tracé van Kokos

hoe werkt dit?
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn

Tracé van Kokos

Intro

artikel

Van steenvrucht tot kokosmelk

Kokosnoot is eigenlijk geen noot, maar een steenvrucht. Er zijn meer dan honderd kokosvariëteiten. Soms worden makaken ingezet bij de oogst. Kokos bevat meer verzadigde vetten dan koolhydraten en eiwitten. Het afval van kokos kan als dakbedekking gebruikt worden. Meer weten over kokos? In dit artikel vind je de belangrijkste feiten over kokos (of klapper!).

Matthieu Van Steenkiste

Journalist - Schrijft over voeding, muziek en film.

Teelt

Een eenzaadlobbige boom

Kokos is afkomstig van de kokospalm Cocos nucifera. Net zoals bij de banaan is het een eenzaadlobbige plant (monocotyl), wat wil zeggen dat er maar één kiemlob is, die het transport van het reservevoedsel uit het (kiemende) zaad naar de kiemende plant verzorgt.

Eenzaadlobbige planten vormen op een heel andere manier stengels dan tweezaadlobbige planten, waartoe de meeste bomen en struiken behoren. Wat we stam noemen bij palmen, is eigenlijk een schijnstam, ofwel een verzameling bladbasissen. Die bouwt zich jaar na jaar op. De kokospalm heeft geen diepgravende penwortel, maar wortelt erg oppervlakkig. Daardoor wordt hij makkelijk ontworteld bij tropische stormen, al buigt de schijnstam verrassend vlot mee met de wind waardoor die stormschade ook vaak vermeden wordt.

Er zijn meer dan honderd kokosvariëteiten, die alle verschillen in kleuring van de vrucht, hoogte van de boom en ga zo maar door. De kokosnoot bestaat in twee erg verschillende varianten, in het Samoaans niu kafa en niu vai genoemd. De eerste is een driehoekige en ietwat langwerpige vrucht, de tweede is rond en bevat erg veel zoet kokoswater wanneer ze nog niet rijp is.

Verspreiding

Oorspronkelijk groeide de kokospalm vooral op de tropische eilanden in de Indische en Pacifische Oceaan. De bomen gedijen goed op zanderige grond, genieten van direct zonlicht en hebben veel water nodig. Ze kunnen zout goed verdragen, waardoor ze vaak op stranden te vinden zijn. Men heeft sporen teruggevonden van 20.000 jaar geleden die wijzen op menselijke consumptie van de kokosnoot. Zo is de plant ook actief door de mens verspreid geraakt over het hele gebied, en ook op het Indische subcontinent beland. Er was ook sprake van natuurlijke verspreiding, wanneer de kokosnoot van de boom – die vaak op de stranden groeit – in zee belandde en via de stroming naar andere eilanden werd gebracht.

Onderzoek heeft uitgewezen dat er twee genetisch erg verschillende populaties aan kokospalmen zijn, een in de Pacifische regio en één in de Indische Oceaan. Waarschijnlijk zijn ze onafhankelijk van elkaar gedomesticeerd.

Geen noot

In tegenstelling tot wat zijn naam laat vermoeden is de kokosnoot, in Nederland ook wel klapper genoemd, geen noot, maar een steenvrucht. Rond de bruine, vezelige vrucht zit aan de boom nog een groene bolster, die bij het afrijpen verkleurt tot oranje of geel naargelang de variëteit. Binnenin de vrucht vind je dan het witte kokosvlees, het zogenaamde kiemwit, met daarin kokoswater of kokosmelk, en de kiem.

Plantageteelt

Een kokosnoot plant men door de noot op zijn basis te zetten. De kiem zal zich dan ontwikkelen en zich via één van drie kiemopeningen bovenaan naar buiten wurmen. Die openingen zijn overblijfselen van de drie vruchtbladen waaruit de vrucht is gegroeid. Om te gedijen heeft de plant vocht en warmte nodig, met een ondergrens van twintig graden Celsius. Vochtige kusten, waar je naast neerslag ook damp en soms mist hebt, zijn dan ook zijn favoriete gebieden.

De kokospalmteelt vraagt behoorlijk wat water, zij het minder dan wat de productie van olijf-, zonnebloem-, pinda- en lijnzaadolie vergt.

Kokospalmen die voor commerciële doeleinden worden geteeld worden op plantages uitgeplant. Men plant een kokosnoot en laat daaruit een nieuwe boom ontspruiten. Deze bomen kunnen veertig tot zestig jaar vrucht dragen. Kokospalmen worden vrij ver uit elkaar geplant, waardoor de plantageteelt vaak ruimte laat tot combinatie met veeteelt. Zo kunnen waterbuffels, geiten of schapen gehouden worden onder de bomen, wat meteen voor een deel organische bemesting zorgt. Ook een combinatie met cacaoteelt onder de bomen is een optie, omdat cacao een schaduwteelt is en dus prima gedijt onder de kokospalm.

Milieu

Bedreigingen

Bedreigingen voor de teelt van kokospalmen zijn kevers, ziekten, schimmels, bacteriën en virussen. Zo is er het Bogia Coconut Syndrome, een fytoplasmische ziekte die door insecten wordt overgedragen. Die zorgt ervoor dat de kokosnoten voortijdig van de boom vallen, bladeren vergelen en bomen uiteindelijk sterven.

De sprinkhanensoort Sexava (de zogenaamde coconut treehopper) kan ook erg schadelijk zijn. Sexavaplagen steken meestal de kop op na een periode van droogte, wanneer de dieren in groten getale opduiken en ’s nachts niet alleen de bladeren, maar ook de jonge vruchten en bloemen kaalvreten. Een kokospalm die op deze manier voor zeventig procent beschadigd is, kan er tot twee jaar over doen om opnieuw dezelfde opbrengst als voorheen te leveren.

Tegenwoordig is de neushoornkever het meest verspreid. Die knaagt gaten in de scheuten van de nieuwe bladeren. De kevers worden bestreden met feromoonvallen, waarbij hormonale geuren worden verspreid die hen weglokken van de planten en vangen.

Laad nog meer info over Teelt

Een ogenblikje ...
We laden meer info over Teelt.

Verwerking

De bolster wordt gedroogd in de buitenlucht.

Drogen

Aangezien kokosnoten behoorlijk groot zijn, gebeurt de verwerking ervan meestal ter plekke. Na de oogst worden bolster en vrucht van elkaar gescheiden, en de pulp die tussen beide zat wordt te rotten gelegd.

Zo komen de kokosvezels vrij die vervolgens in de buitenlucht worden gedroogd en in balen verpakt. Net als vlas en katoen is kokosvezel een cellulosevezel, zij het dikker en steviger. Zoals alle cellulosevezels is ze goed bestand tegen vocht, maar gevoelig voor zuur. De vezellengte varieert sterk, en ligt gemiddeld tussen tien en dertig centimeter.

Kokosvezel wordt door zijn stugheid verwerkt in deurmatten, tapijten, borstels, matrassen, in matrassen, als vulsel en in bekleding. Het kokosvlees wordt gedroogd en eventueel geraspt of het wordt geperst om kokosolie te verkrijgen. Het kan ook worden gebruikt in de keuken als bakmiddel.

Transport

Boottransport

Kokos komt vooral uit de Filippijnen, Indonesië en India. Europa en de Verenigde Staten zijn de belangrijkste afnemers. Kokos en zijn afgeleiden worden met boottransport vervoerd tot in het Westen. Hele kokosnoten moeten gekoeld worden vervoerd.

Consumptie

Kokosolie.
Gezondheid

Verzadigde vetten

Kokos bevat meer verzadigde vetten dan koolhydraten en eiwitten. Per 100 gram heb je ongeveer 3 gram koolhydraten, 4 gram eiwit en 40 gram vet. Op het vlak van duurzaamheid staat het op gelijke hoogte met andere teelten uit de (sub)tropen zoals bananen en koffie. Kies bij voorkeur dus voor Fair Trade of biologisch en liefst zonder, of met een milieuverantwoorde, verpakking. Kokosnoot wordt doorgaans verwerkt in andere bereidingen.

Kokosmeel, fijn gemalen gedroogd vruchtvlees, kan gebruikt worden in gebak. Kokosmelk- of room vind je vaak terug in Oosterse gerechten. Kokosolie of kokosvet kan je gebruiken om te bakken of braden, en vind je ook in veel bewerkte producten als koekjes, gebak, chocolade, energierepen, kokosbrood en dergelijke meer. Aangezien daar veel suiker aan is toegevoegd, en ze behalve energie weinig nuttige voedingsstoffen als vezels, vitaminen en mineralen leveren, behoren die producten tot de rode bol van de voedingsdriehoek.

Gezondheid

Kokosmelk, kokoswater of kokosroom?

Je hebt kokosmelk, kokoswater en kokosroom. Maar het een is het ander niet:

- Kokoswater is het vocht dat de kokosnoot zelf aanmaakt tijdens het groei- en rijpproces. De vrucht neemt immers regenwater op dat door de vezels van de bolster wordt gefilterd. Wat in de holle kern overblijft is schoon water waar de kokospalm vitamines en mineralen aan toevoegt. Kokoswater wordt in Azië, waar oppervlaktewater parasieten kan bevatten, veel gedronken als een veilige dorstlesser. Kokoswater bestaat voor 95% uit water en bevat ook wat suiker, vezel en eiwit, maar weinig of geen verzadigd vet. Kokoswater wordt door het Vlaams Instituut Gezond Leven in de grijze zone van de voedingsdriehoek gesitueerd omdat het dan wel suiker bevat, maar toch ook nuttige voedingsstoffen.

- Kokosmelk en kokosroom worden gemaakt door geraspt kokosvlees te laten weken in warm water. Ze zijn witter van kleur dan het kokoswater, zoals melk. Ze bevatten veel calorieën en verzadigd vet. De hoeveelheid water bepaalt of we over kokosmelk dan wel over kokosroom spreken. Bij kokosroom laat men het mengsel van water en kokosrasp staan totdat de room vanzelf komt bovendrijven. Het Vlaams Instituut Gezond Leven beschouwt kokosmelk of -room in blik of brik als een plantaardige variant op room, en situeert het in de grijze zone van de voedingsdriehoek.

Kokosdrinks bestaan dan weer uit een mengeling van kokosmelk en kokoswater, maar zijn geen volwaardig alternatief voor melk. Daarvoor bevatten ze te weinig eiwitten. Verrijkte sojadrinks zijn het enige volwaardige plantaardige alternatief voor melk.

Gezondheid

Kokosolie: gezond of niet?

Kokosolie of kokosvet wordt tegenwoordig ook bij ons gebruikt als bakvet of om te frituren. Het is een vet dat op lage temperaturen stolt, en in tegenstelling tot andere bakolieën in vaste vorm wordt verkocht. In de voedingsdriehoek wordt kokosolie in de oranje zone opgenomen, omdat het net als palmolie rijk is aan verzadigde vetzuren die het risico op hart- en vaatziekten verhogen. Je vervangt kokosvet dan ook beter door oliën rijk aan onverzadigde vetzuren zoals saffloer-, zonnebloem-, koolzaad-, lijnzaad-, mais-, olijf- en sojaolie. In tegenstelling tot andere oliën en vetten, bevat kokosvet ook nauwelijks vitamine E en vitamine K.

Aan kokosvet worden toch gezonde eigenschappen toegeschreven, maar die gelden als niet bewezen. Er zijn geen goedgekeurde gezondheidsclaims van de Europese Voedselveiligheidsorganisatie EFSA.

Afval

Milieu

Brandstof

Wanneer de kokosnoot van zijn bolster wordt ontdaan, kan die laatste nog als brandstof worden gebruikt. Bladeren van de kokospalm kunnen ook als dakbedekking gebruikt worden.

Bronvermeldingen