Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
De appelboom is de meest voorkomende fruitboom in Europa, toch is de Pink Lady, die wordt geïmporteerd uit verdere oorden, aan een opmars bezig. Niet goed voor het milieu en je portemonnee.
De vooroudersoort van de gedomesticeerde appel (Malus domestica of M. pumila) groeit in Kazachstan, Kirgizstan, Tadzjikistan, Oezbekistan en het westen van China. Ze wordt Aziatisch wilde appel (Malus sieversii) genoemd.
De appelboom behoort tot de rozenfamilie (Rosaceae), net als peren, pruimen, aardbeien en kersen. Onder het geslacht Malus vallen acht tot 79 soorten wilde en gedomesticeerde appels. Het aantal soorten hangt af van de persoon aan wie je het vraagt. Het vage onderscheid tussen wat wild is en wat gecultiveerd, veroorzaakt onenigheid. Aziatische appelbomen zijn onderling genetisch veel diverser dan de gecultiveerde appelbomen en dragen vruchten met een breed scala aan vormen, kleuren en smaken.
Voordat de mens de appel cultiveerde, deden dieren al aan een vorm van selectief kweken. Vogels aten de kleinste appeltjes, zoals die van Malus baccata. De zaden passeerden het spijsverteringskanaal ongeschonden en kwamen een eindje verderop weer buiten in een kledder vogelpoep. Zo hielpen de vogels de appelboom zich voort te planten en te verspreiden. Zoogdieren, zoals beren of paarden, kozen voor de grootste appels. Zo kregen bomen met vruchten van een bepaalde grootte een voordeel (verspreid worden), en ontstonden na zeven tot tien miljoen jaar tijd nieuwe soorten met verschillende afmetingen van vruchten.
De mens kwam zo’n 5.000 tot 8.000 jaar geleden voor het eerst in aanraking met de Aziatische wilde appel. Daarvoor kenden onze voorouders de Europese wilde appels al wel. Via handelsroutes tussen China en de Donau droegen reizigers zaden van Aziatische appels westwaarts. Onderweg hybridiseerde de Aziatische wilde appel met de Europese wilde appel (Malus sylvestris). Dat leidden wetenschappers af uit archeologische en moleculaire gegevens. De oudste bewijzen dat mensen appels kweekten werden gevonden in Israël en zijn 3.000 jaar oud. Wilde appels werden zo’n 11.000 jaar geleden al verzameld in Europa.
Veel populaire appelvarianten ontstonden in Amerika, waar de kolonisten in de achttiende en negentiende eeuw lustig appels kweekten om cider te brouwen. Op boomgaarden vol zure ciderappels ontstond soms toevallig een appel die ook lekker was om zo op te eten, zoals de varianten Red Delicious, Newtown Pippin en Rhode Island Greening. Andere varianten worden dan weer doelbewust gecreëerd door verder te kweken met appels met de gewenste eigenschappen, zoals een zoete smaak of een rode blos.
De variëteit Jonagold werd in 1966 ontwikkeld in de VS (uit cultivars Jonathan en Golden Delicious) en naar Europa gebracht door de Belg Jef De Coster. Dat verklaart het succes van de appel in het Limburgse Haspengouw.
Er bestaan meer dan 7.500 appelvarianten. Sommige eet je onbewerkt, zoals de Jonagold, andere zijn meer geschikt om te koken (bijvoorbeeld Belle de Boskoop/Goudrenet) of om cider van te maken (bijvoorbeeld Rabauw). Het onderscheid is niet zo strikt: je kan eetappels vaak ook gebruiken in de keuken of voor cider. Hoewel er tal van variëteiten of cultivars bestaan, bestaat het grootste deel van de wereldwijde teelt uit een handvol cultivars: Golden Delicious, Delicious, Cox’s Orange Pippin, Rome Beauty, Granny Smith, McIntosh, Jonathan, Braeburn, Fuji, Gala en Jonagold. Van de 7.098 variëteiten die tussen 1804 en 1904 in de VS ontstonden, is 86 procent verloren gegaan.
De grafiek hiernaast toont de in België geteelde appelvariëteiten. Vooral Jonagold (in totaal 5.534.152 bomen) en Jonagored (2.573.233 bomen) zijn populair. Jonagored is een in Belgisch Limburg ontdekte kleurmutant van Jonagold; zoals de naam al doet vermoeden, is hij roder dan een Jonagold.
In april staan de Belgische appelbomen in bloei. Als het vrouwelijke geslachtsdeel van de bloem, de stamper, bevrucht is, groeit het vruchtbeginsel uit tot een appel. Het vruchtbeginsel is het onderste, verdikte deel van de stamper. Het stengeltje van de bloem verhardt tot hout en wordt het steeltje van de appel. In het kroontje aan de bovenkant van de appel – die wij vaak zien als onderkant – zie je nog steeds de overblijfselen van de kelkbladen en de meeldraden.
Het fruit wordt in houten kisten, ook wel paloxen genoemd, gelegd. Die worden naar de veiling gebracht of gestockeerd in de koelkast, om later verkocht te worden. De appels kunnen ook op het landbouwbedrijf zelf worden gesorteerd en verpakt. Ze worden daarna rechtstreeks aan de consument verkocht of aan handelaars die de appels doorverkopen of exporteren.
Op de fruitveiling worden de appels koel gestockeerd, of meteen gesorteerd, verpakt en verkocht. De koelkasten op de veiling worden gehuurd door telers die een goed moment afwachten om hun appels te verkopen. Dat doen ze op basis van het advies van de veiling, die een beter zicht heeft op vraag, aanbod en prijs. Daardoor kan je het hele jaar door Belgische appels eten.
De appels worden op de veiling eerst voorgesorteerd door medewerkers van de veiling. Vervolgens passeren ze een installatie met 24 camera’s die de kwaliteit meten en drie camera’s die de maten registreren. Die maken een tiental foto’s van elke appel. Op basis van de foto’s wijst de computer de appels een klasse toe, die overeenkomt met een waterkanaal. Via een transportbaan met automatische kleppen komt iedere appel in het juist kanaal terecht.
Alle appels die in hetzelfde waterkanaal dobberen, hebben dezelfde kwaliteit en maat. Ze worden verzameld in een plastic kist met een identificatienummer en gaan samen naar de inpakafdeling of de koelkast, afhankelijk van de kwaliteit en de bestelling.
...een appelboom ongeveer vijftien jaar meegaat? In vergelijking met een perenboom, die tot 35 jaar meegaat, is de appelboom dan ook niet echt een lang leven beschoren.
Een appel die rechtstreeks van de boom komt, kan lang bewaard worden. Dat doet de boer door:
1. De appels te plukken zodra ze volledig ontwikkeld zijn, maar nog niet 100 procent rijp. En wel om te vermijden dat ze snel zacht en melig worden;
2. Voorzichtig te zijn. Appels zijn gevoelig voor fysieke beschadiging;
3. De appels zo weinig mogelijk bloot te stellen aan direct zonlicht;
4. De samenstelling van de lucht aan te passen (zie verder);
5. De appels te koelen.
Net als andere fruitsoorten blijven appels na de oogst fysiologisch actief. Eén van die processen is de ademhaling: het fruit neemt zuurstof (O2) op en stoot koolstofmonoxide (CO2) uit. Hoe sneller de ademhaling, hoe sneller het fruit bederft. Appels die in augustus rijp zijn, hebben een relatief snellere ademhaling dan appels die in september geoogst worden. Daarom bewaren herfstappels het best.
De appel is een climacterische vrucht. Dat wil zeggen dat ze na het plukken nog verder rijpen, wat gepaard gaat met een versnelling van de ademhaling en een stijging van het rijpingshormoon ethyleen. Climacterische vruchten worden geplukt voor ze 100 procent rijp zijn, niet-climacterische vruchten zijn wel rijp bij de oogst. Enkele voorbeelden vind je hiernaast. Als appels koel bewaard worden, met een licht verhoogde CO2-concentratie en bij een luchtvochtigheid tussen 90 en 95 procent, vertraagt hun ademhaling en het rijpingsproces.
Nachtvorst kan de oogst veel schade toebrengen. Nadat het in april 2017 een nacht vroor, hebben de appelbloesems zo veel schade opgelopen dat Belgische kwekers verwachtten 68% van hun appels te verliezen.
91 procent van de appelboomgaarden in België staat in Vlaanderen, voornamelijk in Zuid-Limburg en Vlaams-Brabant (Hageland en Pajottenland). In 2012 kwam 62 procent van de Vlaamse appels uit Limburg. Dat is een hoeveelheid van 240.000 à 280.000 ton.
Moesappels zullen nooit een schoonheidswedstrijd winnen. Ze zijn vaak klein of niet helemaal gaaf, en daarom minder aantrekkelijk voor in de winkelrekken. Dat vermaledijde uiterlijk zegt evenwel niets over hun smaak: verwerkt in appelmoes smaken ze prima. Verschillende appelrassen zijn geschikt als moesappel, op voorwaarde dat de schil niet te donker is. Rode appels geven een roodbruine kleur aan appelmoes. Om dezelfde reden is het best om appels te gebruiken die wel rijp zijn, maar nog niet rood gekleurd. Onrijpe of overrijpe appels zorgen voor een te dunne appelmoes.
8,4 kilogram, zoveel appels at de gemiddelde Belg in 2016. Dat is 18 procent van al het fruit dat we eten. Die score plaatst de appel op nummer één qua populariteit in België. De banaan (7,5 kilogram/persoon) en de sinaasappel (7,3 kilogram/persoon) prijken op plaatsen twee en drie. De grafiek hiernaast toont in kilogram hoeveel fruit de gemiddelde Belg at in 2016, voor de meest geliefde fruitsoorten.
