Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
De meeste ananas die wij vers eten komt uit Costa Rica en wordt per boot verscheept. Lees meer over de weg die ananas aflegt in vijf korte stappen.
De volwassen ananasplant (Ananas comosus var. comosus) is 60 tot 120 centimeter hoog en ongeveer een meter breed. Haar bladeren zijn stekelig en schikken zich in een krans, rond het centrum waar de bloem en de vrucht groeien.
De ananas behoort tot de Bromeliafamilie (Bromeliaceae), net als de rode, roze of gele raketvormige bromelia die je in veel huiskamers vindt. De ananas is economisch gezien het belangrijkste voedselgewas van de Bromeliafamilie.
Wetenschappers vermoedden eerst dat de ananas oorspronkelijk afkomstig was van het Parana rivierbekken, een gebied op de grens tussen Brazilië en Paraguay. Recentere bronnen duiden echter Colombia, Venezuela en noordelijk Brazilië aan als het gebied van oorsprong.
Christopher Columbus ontdekte de ananas op 4 november 1493, in Guadeloupe. De plant was toen al een vast onderdeel in het dieet van de plaatselijke bevolking en werd geteeld in Zuid-Amerika en op de Caribische eilanden.
In de 16de eeuw brachten de Spanjaarden de ananas naar Hawaï, Guam en de Filipijnen. Die laatste is vandaag de derde grootste producent ter wereld, na Costa Rica en Brazilië. De ananas werd verder verspreid door handelaars en bereikte India, de Molukken en China in de 16de eeuw, Zuid-Afrika en Europa in de 17de eeuw. In de 18de eeuw bracht ontdekkingsreiziger James Cook haar naar de Pacifische eilanden en introduceerden missionarissen haar in Australië.
Vandaag groeit ze in 92 landen.
Ananas is een tropische plant die groeit bij temperaturen tussen 22 en 26°C en een hoge luchtvochtigheid. Landen die tussen 31° noorderbreedte en 34° zuiderbreedte liggen, zijn het meest geschikt voor de teelt van ananas. Deze kaart geeft weer welke landen ananas telen. Hoe donkerder de kleur, hoe groter de productie.
Bij de verpakkingsfabriek worden de ananassen handmatig of automatisch uitgeladen en in een bad met water en chloor geloosd. Het chloorwater wast het vuil en de insecten weg en scheidt de goede van de slechte vruchten met doorschijnend vruchtvlees; de laatste zinken. Hoeveel ananassen er blijven drijven kan de producent aanpassen door zout toe te voegen aan het water. Hoe meer zout, hoe meer er blijven drijven. De mate van doorzichtigheid kan je ook afleiden aan de hoek die de drijvende ananassen maken en het geluid dat ze voortbrengen als je erop tikt. Vruchten die in het water- en chloorbad zonken, worden vermalen tot kleine stukjes of sap.
Na het wassen, worden de ananassen geïnspecteerd. Vruchten die geblutst zijn of beschadigd door insectenvraat worden verwijderd. Vervolgens brengt een machine een waslaagje aan over elke ananas, om ze nadien te drogen en te sorteren op basis van hun gewicht. Het waslaagje verhindert dat de ananas uitdroogt of bruin verkleurt in de koeling. Soms is het ook voorzien van een schimmelwerend middel.
Ten slotte stopt een arbeider aan de lopende band de ananassen in kartonnen dozen. In de dozen zijn de ananassen vaak ook geordend per kleur en grootte, afhankelijk van de kwaliteitsklasse waartoe ze behoren. Voor de twee hoogste kwaliteitsklassen geldt: enkel ananassen die in dezelfde ‘kleurgroep’ behoren, mogen samen in de doos. In elke doos zitten vier tot twaalf ananassen, afhankelijk van hun grootte. De dozen gaan vervolgens naar de koeling (7 °C).
Op basis van de kwaliteit, worden de ananassen ingedeeld in drie klassen: Extra Class, Class 1 en Class 2.
De verse ananas die je in Europa kan kopen, behoort meestal tot Extra Class of Class 1.
De Extra Class ananassen zijn het mooist en het duurst. De producent verkoopt ze in hun geheel, als vers fruit.
Ananassen uit Class 1 en Class 2 worden verkocht in hun geheel, verwerkt tot sap of ingeblikt.
In de conservenfabriek schilt een machine de ananassen en verwijdert de vezelachtige kern. Een andere machine schraapt de restjes fruit van de schil. Die worden, net als de kern, gebruikt voor sap.
Een machine voor het schillen en verwerken van ananas heet een ‘ginaca’, naar de uitvinder Henry Ginaca.
De snelheid van een ginaca hangt af van de grootte van de ananas. Gemiddeld verwerkt ze 56 grote, 85 medium of 96 kleine ananassen per minuut.
In het begin was transport een grote uitdaging voor de handel in verse ananas. Omdat de vruchten snel slecht werden, beperkten kooplui hun vaarroutes tot de kortst mogelijke afstanden. Ananassen werden vooral gegeten dichtbij de plaats waar ze groeiden. Toen er na de Tweede Wereldoorlog goede technieken voor gekoeld transport ontstonden, brachten die een sterke groei in de handel en consumptie van ananas met zich mee. Het fruit gaat de koeling in nadat het verpakt wordt, en koelcontainers houden de temperatuur laag tot de ananas in de winkelrekken ligt.
Omdat dezelfde multinationals de teelt, verwerking en export van bananen regelen, worden die vaak ook samen met de ananassen opgeslagen en vervoerd.
In de categorie ‘fruit in blik’, is ananas het populairst. Ze vertegenwoordigt 17 procent van het ingeblikt fruit dat Europa importeert.
Van de EU-landen, importeert Nederland de meeste verse ananassen (24 procent). België staat op een gedeelde derde plaats, samen met Italië en Spanje.
Die ananassen eten we niet allemaal zelf op: het grootste deel exporteren we weer naar andere Europese landen. Dankzij de Nederlandse en Belgische havens, zijn de Lage Landen de belangrijkste exporteurs van verse ananas naar de rest van Europa. Wereldwijd is Nederland het op drie na grootste exportland, na Costa Rica, de Filipijnen en Thailand. België staat op nummer zes, vlak na Indonesië.
Deze grafiek toont hoeveel ananas de grootste exporteurs in Europa in- en uitvoerden in 2016.
Ter vergelijking ook de voedingswaarden voor appel, bosbes en banaan.
In fruit en groenten zitten vitaminen, mineralen en vezels die bijdragen tot een goede gezondheid. Ananas is niet beduidend beter dan de andere vruchten. Tussen verschillende soorten fruit variëren de concentraties aan die stoffen, dus variatie is belangrijk.
Dagelijks twee à drie porties fruit eten is de richtlijn, waarbij een portie ongeveer 125 gram bedraagt. Omdat groenten andere nuttige stoffen bevatten en fruit over het algemeen rijker is aan suikers, is het belangrijk om allebei te eten. Je kan groenten niet vervangen door fruit. De richtlijn voor groenten is: 200 gram bij de warme maaltijd en een kom soep of rauwkost bij de broodmaaltijd.
Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat wie genoeg fruit en groenten eet, meer dan 390 gram per dag, minder risico loopt op hart- en vaatziekten. Een dieet dat rijk is aan groenten en fruit, verlaagt ook de bloeddruk en het risico op diabetes type 2. De vezels in fruit en groenten zijn belangrijk voor een goede spijsvertering en een vol gevoel. Dat laatste is handig voor wie wil diëten zonder minder te eten: veel groenten en vers fruit helpen het hongergevoel te stillen.
Verse ananas is het enige voedingsmiddel dat het enzym bromelaïne bevat. Een enzym is een eiwit dat een actieve taak heeft in de stofwisseling. Bromelaïne zit in alle planten van de familie waartoe de ananas behoort, de Bromeliaceae.
Bromelaïne uit ananas wordt verkocht onder de vorm van voedingssupplementen: poeder, tabletten en capsules. Die zouden helpen tegen zwellingen, ontstekingen, artrose, kanker, spijsverteringsproblemen en spierpijn. Er bestaat ook zalf met bromelaïne, om wonden en brandwonden te genezen. Vraag is alleen of die pillen en zalfjes wel helpen…
Er zijn aanwijzingen dat bromelaïne bij een ontsteking van de sinussen of sinusitis de symptomen verlicht, wanneer de patiënt het inneemt naast de klassieke medicatie.
In 2016 onderzochten Duitse wetenschappers 87 patiënten die na het trekken van hun wijsheidstanden ofwel bromelaïne, ofwel een placebo kregen. De onderzoekers besloten dat de zwelling minder erg was bij de patiënten die bromelaïne kregen, maar dat resultaat was niet statistisch significant. Ook bij hogere dosissen bromelaïne bleven significante resultaten uit. Dat betekent ofwel dat er te weinig proefpersonen waren, ofwel dat bromelaïne geen voordeel heeft ten opzichte van een placebo.
Osteoartrose is een aandoening waarbij, door ouderdom, het kraakbeen in de gewrichten slijt. Een overzichtsstudie uit 2012 vergeleek verschillende onderzoeken naar het effect van bromelaïne op osteoartrose. Uit sommige onderzoeken bleek bromelaïne beter te werken dan een klassiek medicament, andere experimenten wezen net het omgekeerde uit. Volgens nog andere was er helemaal geen effect, en een groot aantal studies was niet goed uitgevoerd. De schrijvers van de overzichtsstudie concludeerden dat bromelaïne mogelijk gebruikt kan worden bij de behandeling van knieartrose, maar dat er nog niet genoeg bewijsmateriaal is om het ook echt aan te raden.
Na de oogst hakken de ananasproducenten de onbruikbare delen van de plant in stukken en verspreiden die over het veld, als meststof voor de volgende oogst. De rottende stukjes plant trekken stalvliegen (Stomoxys calcitrans) aan, die er hun eitjes in leggen. Stalvliegen zijn bloedzuigende vliegen die een ware plaag kunnen vormen. Dat is ook het geval in Costa Rica, waar de opkomst van de ananas-industrie hand in hand ging met uitbraken van de vliegen.
Het vee op de omringende boerderijen lijdt onder de grote hoeveelheid stalvliegen. Terwijl de economisch aanvaardbare drempel veertien vliegen per koe bedraagt, rapporteerden boeren dat het niet uitzonderlijk is als er zevenhonderd vliegen op één koe zitten. Dat kan leiden tot stress, een lagere melkproductie en zelfs bloedarmoede. Voor de melkboeren betekent dat een hap uit hun inkomsten.
Ananas mag je niet te koud bewaren. Bij temperaturen onder 4,4 °C kan het fruit immers bruin worden. Omdat je nooit weet hoe lang de ananas al bewaard werd voor, tijdens en na het verschepen, kan je hem best zo snel mogelijk opeten. Als je denkt dat de ananas nog niet rijp is en je wil haar een paar dagen laten rijpen: geef de hoop maar op. Ananas rijpt niet meer na de pluk en kan alleen maar bruin worden als je wacht. Versneden ananas kan je een paar dagen in de koelkast bewaren, in een luchtdichte doos. Je kan de stukjes ook invriezen.
Er zijn veel mogelijkheden met ananasrestjes. Ze kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden voor de productie van voedingsvezels en antioxidanten, maar ook voor de productie van alcohol of biogas. De bladeren van de ananas kunnen verwerkt worden tot textiel, zoals het leer-achtige Piñatex. Deze toepassingen komen echter nog niet voor op grote schaal.
De restproducten van de ananasverwerking worden vandaag vooral gebruikt om bromelaïne aan te onttrekken. Dat enzym wordt bijvoorbeeld gebruikt als malsmaker voor vlees (zie ‘Consumptie’). In China geven de boeren zowel de resten van de oogst als die van in de fabriek aan het vee.
In haar zoektocht naar een milieuvriendelijk alternatief voor leer, kwam Dr. Carmen Hijosa tot een verrassende ontdekking: de bladeren van de ananasplant bleken uitermate geschikt voor het maken van textiel. Sterk, flexibel, zacht en licht. Dit is het verbijsterende verhaal achter Piñatex.
