Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Sociaal

Wat we kunnen leren van oude landbouwsystemen

Boerden beschavingen in de oudheid anders dan wij? Worstelden zij met dezelfde problemen als wij vandaag? In dit interview laat Dr. Shyama Vermeersch haar licht schijnen over de kwestie. Zij is zoöarcheologisch wetenschapper die landbouwsystemen uit het verleden probeert samen te stellen om ons te helpen de voedselsystemen van vandaag beter te begrijpen en te versterken,.

FoodUnfolded

Een globaal digitaal platform dat mensen opnieuw verbindt met de oorsprong van hun voedsel en wil inspireren tot een positieve verandering van het voedselsysteem.

Wat is zooarcheologie precies?

Als zoöarcheologen bestuderen we dierlijke resten in de context van de mens. In de praktijk komt dit neer op het onderzoeken van dierlijke botten, tanden, ivoor, geweien, hoorns en huid. Maar heel belangrijk, altijd in de context van de mens. Als we dierlijke resten bestuderen, zoeken we naar dingen als slachtsporen. We proberen uit te zoeken of iemand dit dier met een bijl heeft bewerkt. Of ze het gefileerd hebben. We kunnen onderzoeken of het dier een kar trok, of een bot gebroken en genezen was. Al deze dingen vertellen ons over de relatie die de mens in het verleden met dieren had.

Hoe bestudeert u oude landbouwsystemen?

Ik ben gespecialiseerd in de ontwikkeling van landbouwsystemen, waarbij ik onderzoek hoe landbouw is ontstaan en welke rol dieren speelden in de oude landbouwsystemen. Ik probeer dingen te onderzoeken als wat aten deze mensen? Waarom aten ze dat? Hoe verkregen ze het?

Als je naar landbouwsystemen kijkt, bestudeer je niet alleen dieren. In het verleden maakten dierlijke eiwitten niet zo'n groot deel uit van het menselijke dieet als tegenwoordig. Ik werk samen met archeobotanici die planten en gewassen uit het verleden bestuderen. Door de verkoolde plantenresten die we vinden te onderzoeken, kunnen we schatten wat voor soort gewassen er werden verbouwd, of er dieren werden gebruikt bij de teelt, of de gewassen werden gebruikt voor menselijke consumptie of voor iets anders.

Welke methoden worden gebruikt om deze resten te analyseren?

Wij gebruiken een methode die stabiele isotopenanalyse wordt genoemd om de verschillende verhoudingen van elementen zoals koolstof en stikstof in deze overblijfselen te analyseren. Als plantenresten bijvoorbeeld een hoger stikstofgehalte hebben, betekent dit waarschijnlijk dat ze supplementen kregen - zoals meststoffen om de bodem te verbeteren. Als er dierlijke resten zijn, kunnen de koolstof- en stikstofverhoudingen aangeven wat voor voedsel ze tijdens hun leven hebben gegeten.

FoodUnfolded - Shyama Vermeersch aan het werk.

De manier waarop we onze landbouwgrond verdelen en gebruiken is vaak een twistpunt. Is dit een recent conflict of is landgebruik altijd al een probleem geweest?

Tegenwoordig heb je, dankzij de fabriekslandbouw, dieren in enorme aantallen en dat is echt een abnormale situatie. We eten drie keer zoveel vlees als vijftig jaar geleden. De omvang van het huidige conflict over landgebruik is dus een nieuwe ontwikkeling. Nooit eerder in de geschiedenis van onze beschaving hebben we dieren in zulke grote aantallen gefokt. Dit gezegd zijnde, hebben we deze debatten ook al in de oudheid gezien.

Veel oude beschavingen maakten een duidelijke scheidslijn tussen land dat bestemd was voor het verbouwen van voedsel voor mensen en dieren. In het oude Mesopotamië bijvoorbeeld werden nederzettingen gebouwd in de vorm van concentrische cirkels, waarbij de buitenste ring werd gereserveerd voor weidegrond waarop schapen en geiten konden grazen. De ring daarbinnen was bestemd voor boerderijen waar gewassen voor menselijke consumptie en veevoer konden worden verbouwd. Dit systeem bood de boeren een kortere afstand om gewassen te vervoeren - zowel als voedsel naar het centrum van de nederzetting, als veevoer naar de buitenste weiden voor de veeteelt. Doordat de dierenweiden dicht bij de akkerbouwgebieden lagen, konden de boeren ook de mest van schapen of geiten gemakkelijk naar de akkers vervoeren, waar hij als meststof kon worden gebruikt.

Informatie over het grondgebruik is ook te vinden in belasting- en handelsregisters. Zo zijn er in de late bronstijd documenten die aangeven dat belangrijke personen zoals vazallen en generaals berichten naar de autoriteiten stuurden om hen op de hoogte te brengen van mislukte oogsten en bijgevolg van een gebrek aan voedsel voor mens en dier. In dergelijke situaties van schaarste moesten belangrijke beslissingen over het landgebruik worden genomen.

FoodUnfolded

Hielpen dieren in het verleden bij het beheer van huishoudelijk voedselafval?

Een mooi voorbeeld daarvan is de domesticatie van varkens en kippen in de Levant. Varkens eten de meeste dingen. In feite kunnen ze een dieet hebben dat erg lijkt op dat van de mens. Een van de voordelen van een varken in je achtertuin is dat je het restjes van je maaltijd of restjes uit je keuken kunt voeren. Het grote nadeel is dat ze veel water en schaduw nodig hebben. In de vroege Bronstijd, in het zuidwesten van Azië, waren er vrij veel varkens. Later in deze periode, we hebben het over twee- tot drieduizend jaar v. Chr., zie je het aantal varkens afnemen tot je ze bijna niet meer ziet. Eén theorie is dat dit gebeurde omdat kippen in die tijd het favoriete achtertuindier werden. Net als varkens, kun je kippen al je restjes voeren. En omdat een kip zo klein is, kun je er veel hebben en leggen ze eieren die je ook kunt eten. Het is dus een handig systeem: je geeft ze je restjes te eten en je krijgt er eieren voor terug. En als de kip ouder is, heb je wat vlees om met je familie te delen. Maar varkens worden erg groot en hebben veel meer input nodig. Er is ook een theorie dat regeringen niet zo blij waren met mensen die varkens fokten. Dieren werden gebruikt om belastingen te betalen en varkens waren te groot om van de ene stad of koninkrijk naar de andere te worden vervoerd.

FoodUnfolded

Moesten deze oude landbouwsystemen zich ook aanpassen aan de klimaatverandering?

Klimaatverandering, een natuurlijk verschijnsel, is aan de orde van de dag. De geologische periode waarin we ons nu bevinden wordt het Holoceen genoemd. Kenmerkend voor het Holoceen is dat bepaalde cyclische gebeurtenissen die verband houden met ijsafzetting in de Noord-Atlantische regio ongeveer om de 1000 jaar grote veranderingen in het klimaat veroorzaken. Historisch betekent klimaatverandering dat het klimaat verandert van, bijvoorbeeld, vochtig naar droog. Maar de schaal waarop en het tempo waarin het nu gebeurt, is ongekend. Het is echt anders dan waar mensen in het verleden mee te maken hebben gehad.

Dat gezegd hebbende, een voorbeeld van klimaatverandering uit het verleden is de overgang van de late bronstijd naar de ijzertijd - rond 2000 jaar v. Chr. In de late bronstijd, het tijdperk van het internationalisme, had je grote rijken die met elkaar handel dreven. Het leven bloeide echt op. Plotseling gebeurde er iets, en dit hele systeem van onderlinge verbondenheid stortte in. Megarijken zoals het oude Egypte slonken en de internationale handel kwam tot stilstand. Deze ondergang valt samen met de klimaatverandering. Het klimaat in Zuidwest-Azië en het oostelijk Middellandse Zeegebied werd droger, waardoor gewassen en dieren niet meer floreerden. Hierdoor stortten beschavingen in.

Om dit op te vangen, begon men af te zien van lange-afstandshandel en grootse infrastructuur. In plaats daarvan richtten zij zich op lokale productie en handel - terug naar familie, gemeenschap en verwantschap. Ze omzeilden klimaatproblemen door in te krimpen en zich te richten op zelfvoorziening. Wij zien deze focus op de gemeenschap, lokale voedselproductiesystemen en korte toeleveringsketens als een manier om ook vandaag de dag de klimaatverandering het hoofd te bieden.

Hoe kunnen deze observaties uit het verleden helpen om onze voedselsystemen vandaag de dag te versterken?

Het verband tussen ons werk en de huidige voedselsystemen wordt belangrijk voor veel jonge wetenschappers in mijn vakgebied. We willen graag een rol spelen in het informeren van voedsel- en klimaatbeleid. In de populaire cultuur wordt archeologie nog steeds afgeschilderd als een romantisch beeld van Indiana Jones met zijn hoed in het veld, maar dat is echt niet het geval. Het is niet zo dat we een gouden sleutel kunnen bieden om alle problemen op te lossen, maar wat we wel kunnen bieden is kennis die we hebben verworven dankzij de lange levensduur van ons vakgebied. Wij bestuderen zaken als klimaatverandering, veehouderij en landbouwsystemen al tienduizenden jaren. Wij willen aan tafel zitten omdat we deze kennis actief kunnen toepassen om de verschillende dringende problemen waarmee de mensheid vandaag wordt geconfronteerd, te helpen aanpakken.

Dit artikel verscheen eerder in het Engels op de website van onze partner FoodUnfolded: https://www.foodunfolded.com/article/ancient-farming-systems-ask-the-expert. De auteur is Madhura Rao.

Bronvermelding