Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
In België en Nederland telen we paprika's uitsluitend onder glas. De oogst van paprika gebeurt met de hand, hoewel men werkt aan robots die deze taak kunnen overnemen. De vruchtgroente komt oorspronkelijk uit Midden-Amerika en vond via Zuid-Europa de weg naar ons bord. België en Nederland consumeren niet alleen behoorlijk wat paprika’s, maar zijn ook belangrijke producenten. Geen tijd voor het hele tracé? In dit overzicht lees je de belangrijkste feiten over paprika.
Paprika (Capsicum annuum) behoort tot het plantengenus capsicum, dat oorspronkelijk voorkomt in Midden-Amerika, de Caraïben, het noorden van Zuid-Amerika en het zuiden van Noord-Amerika. Onder andere chilipepers en andere pikante pepers behoren tot dezelfde groep. Het genus capsicum maakt deel uit van de nachtschadefamilie (Solanaceae). Verschillende andere groenten zoals tomaten, aubergines en aardappelen maken deel uit van deze familie, net als tabak.
Het waren de Spanjaarden die de plant uit Midden-Amerika naar Europa brachten. Lange tijd teelde men de pikante variëteiten om ze als specerij te gebruiken. De paprika zoals we die vandaag kennen heeft zijn roots in Hongarije – paprika is het Hongaarse woord voor peper. Het was evenwel ook in Hongarije dat er begin vorige eeuw een niet-pikante, zoetere variant werd ontwikkeld.
Veruit de meeste paprika’s in de winkelrekken zijn rood, geel, oranje of groen. Er bestaan echter ook witte, paarse en bruine variëteiten. Groene paprika’s zijn eigenlijk onrijpe exemplaren. Ze worden geoogst voordat ze kleur krijgen. Meestal gaat het om variëteiten die rood afrijpen. Ook paprika’s met verschillende kleuren zijn niet volledig rijp. Ondertussen werd er een variëteit ontwikkeld die wel groen blijft, de Permagreen. Het suikergehalte hangt samen met de kleur. Rode paprika’s zijn het zoetst, groene eerder bitter.
Paprika’s variëren van vorm. Geblokte paprika’s domineren de markt, maar de vrucht kan ook een langgerekte of ronde vorm aannemen, afhankelijk van de soort. De zoete puntpaprika bijvoorbeeld heeft de laatste jaren erg aan populariteit gewonnen.
Hoewel de naam paprika letterlijk peper betekent zijn beide plantensoorten niet verwant. De naamgeving is echter verwarrend. Paprika is een ondersoort van de chilipepers, een verzamelnaam voor alle vruchten van het plantengeslacht Capsicum. Daaronder vallen ook meer pikante varianten zoals jalapeño’s, tabasco of serranopepers. De meeste types chilipepers zijn pikant en worden als specerij gebruikt.
De Spaanse kolonisator zag in de chilipepers een alternatief voor de zwarte peper uit Indië. Het zijn echter twee verschillende stoffen die voor de pikante smaak zorgen in beide planten. Bij zwarte peper (Piper nigrum) is het piperine dat de tong prikkelt, bij pikante chilipepers gaat het om capsaïcine. De grote, zoete paprika werden pas later ontwikkeld en geldt als een groente.
Een vraag die iedereen zich weleens gesteld heeft, toch? De binnenkant van de paprika groeit mee met de vrucht, maar een opening naar de buitenlucht is er niet. Wel ademt het weefsel van de paprika, en vindt er dus uitwisseling met de atmosfeer buiten de vrucht plaats. Uit een onderzoek blijkt dat de concentratie CO₂ binnenin de paprika zo’n 1 procent bedraagt, gevoelig meer dan de 0,03 procent in de buitenlucht. Dat komt omdat de cellen van de paprika suikers verbruiken als energiebron, een proces waarbij CO₂ vrijkomt, CO₂ die zich ophoopt aan de binnenkant. Het percentage zuurstof – zo’n 20 procent – wijkt niet af van de buitenlucht. Het gehalte aan stikstof, toch het vaakst voorkomende gas in de atmosfeer, werd niet gemeten. Op een verhoogde concentratie CO₂ na is de lucht binnen een paprika dus dezelfde als erbuiten.
Na de oogst sorteert men paprika’s eerst op diameter in zes verschillende klassen, gaande van meer dan 105 mm diameter tot 55-63 mm. Dat gebeurt machinaal. Vervolgens controleert men per diameterklasse op kwaliteit. De Flandriaklasse is gereserveerd voor de meest kwalitatieve paprika’s met een regelmatige, geblokte vorm, zonder schade zoals zonnebrand en zonder zogenaamde oortjes en staartjes, kleine aangroeisels aan de paprika. Vruchten in Klasse 1 zijn vaak wat vroeger geoogst, waardoor de kleur nog niet egaal doorgekleurd is. Ook kleine aangroeisels worden door de vingers gezien. Klasse 2 staat nog iets meer afwijkingen toe op vlak van vorm en kleur.
Terwijl het sorteren op diameter al automatisch kan, gebeurt de indelingen in de verschillende kwaliteitsklassen nog op het zicht. Toch bestaan er al sorteersystemen die machinaal bepaalde gebreken zoals zonnebrand of neusrot kunnen herkennen en aangetaste paprika’s eruit halen. Ook zelfrijdende oogstkarren vinden steeds meer ingang. Eens vol rijdt de oogstkar autonoom naar de sorteerruimte, ledigt zichzelf, en rijdt terug naar de kassen.
België importeert én exporteert paprika's. Gedurende het teeltseizoen leveren Belgische telers 35 miljoen kilogram paprika aan de buurlanden. Tegelijkertijd importeren Belgische verkopers van groenten zo’n veertig miljoen kilo's uit Nederland om die vervolgens uit te voeren. In de wintermaanden komen de meeste paprika’s van elders, voornamelijk uit Spanje. In 2021 importeerde België gedurende de winterstop zo’n tien miljoen kilo paprika.
Er zijn dus nogal wat paprika’s op de baan. Een zorg voor ecologisch bewuste consumenten, want voedingstransport geldt als weinig duurzaam. Transport is immers verantwoordelijk voor de uitstoot van broeikasgassen. Hoe minder voedselkilometers, hoe beter, toch?
De vraag naar het aandeel van transport in de ecologisch voetafdruk van paprika, en voeding in het algemeen laat zich echter moeilijk eenduidig beantwoorden. Het begint met de vraag wat voedselkilometers nu precies zijn. Meestal kijkt men naar de weg die voedsel aflegt van boer naar bord. Zo bekeken valt het nog wel mee met de impact van transport.
Maar dat is niet het hele plaatje. De productie zelf vraagt heel wat transport. Een recent onderzoek kwam tot de conclusie dat een vijfde van alle transport wereldwijd met voeding te maken heeft. Het gaat dan bijvoorbeeld om het vervoer van meststoffen, landbouwmachines en dergelijke meer. Hun inschatting van het aandeel van voedingstransport in de gehele CO₂-uitstoot ligt 3,5 tot 7,5 keer hoger dan voorheen aangenomen. Dergelijke levenscyclusanalyses die alle aspecten van de teelt en de productieketen mee in rekening brengen geven een preciezer beeld van de impact van transport. Ook hier hangt de uitkomst sterk af van keuzes wat precies meetelt en wat niet.
Bovendien is het belangrijk om de impact van transport af te wegen tegen het alternatief. De teelt bij ons gebeurt onder glas, en glastuinbouw is goed voor een procent van de energieconsumptie in Vlaanderen. Isolatieschermen, warmtekrachtkoppeling en andere energiebesparende maatregelen hebben de energievraag van de glastuinbouw teruggedrongen, en de sector zoekt verder naar zuinige teeltmethodes.
Veel hangt af van het seizoen. Paprika’s telen in de wintermaanden bij ons is moeilijk, want de plant is gevoelig voor een tekort aan licht. Maar mocht het kunnen, dat zou een winterteelt sowieso meer energie vragen, want België kent nu eenmaal koude en donkere winters. De ecologische voetafdruk van paprika’s in de winter gaat altijd hoger uitvallen, eigen kweek of niet.
Een complexe materie, maar wie bewuster met voeding om wil gaan, raakt al ver met enkele eenvoudige principes. Eet zo veel mogelijk lokaal, seizoensgebonden en vermijd voedselverspilling.
Belgen aten vorig jaar gemiddeld drie kilo paprika. Dat cijfer steeg de laatste jaren lichtjes. Paprika staat op de vijfde plaats in de lijst van groenten die we het vaakst eten, maar niet in de top tien van groenten die we het meest eten, gemeten in gewicht. Dat valt te verklaren door het feit dat paprika meestal als rauwkost in slaatjes terechtkomt, en minder gebruikt wordt als ingrediënt bij bereidingen. Dat verschilt van land tot land. De Zuid- en Centraal-Europese keuken kent heel wat gerechten met paprika als ingrediënt.
Paprika’s zitten vol met vitamines, vezels en mineralen. Vooral vitamine C steekt erbovenuit. Een enkele paprika voorziet 169 procent van de dagelijkse behoefte aan deze vitamine. Daarmee is paprika een van de voedingsmiddelen die het rijkst zijn aan vitamine C. Verder zit paprika vol met betacaroteen. Ons lichaam zet die stof om in vitamine A, belangrijk voor de gezondheid van huid en haar, en een antioxidant, een stof die de beschadiging van cellen tegengaat. Daarnaast zijn paprika’s een waardevolle bron van de vitamines E, B9, B6 en het mineraal kalium.
Groene paprika’s zijn eigenlijk onrijpe vruchten van gekleurde variëteiten. Omdat ze niet tot volledige rijpheid gekomen zijn, bevatten ze minder vitamine C en betacaroteen. Rode paprika’s bevatten wel dubbel zoveel van deze vitamines dan groene exemplaren. Ook in gele en oranje paprika’s zitten iets minder vitamines dan in rode, maar dat verschil is eigenlijk verwaarloosbaar. Toch is er geen reden om groene paprika’s links te laten liggen. Ze hebben een hoge voedingswaarde, en hun licht bittere smaak doet het goed in heel wat gerechten.
Paprika’s horen eigenlijk niet thuis in de koelkast. De lage temperatuur kan koudebederf veroorzaken, waarbij de cellen onder de vier graden kapotgaan. Paprika’s gaan rimpelen en rotten sneller. Een droge, koele plek rond 12 tot 15 graden is ideaal.
Ook de fruitschaal is geen ideale plek om paprika’s te bewaren. Ze zijn gevoelig voor ethyleen, een stof die fruit zoals appelen, peren of bananen afscheiden wanneer ze rijpen. Ethyleen doet paprika’s hun smaak verliezen, en maakt ze gevoeliger voor schimmels.
Paprika’s behoren tot de nachtschadefamilie, net als onder andere tomaten, aardappelen en aubergines. Sommige mensen vermijden groenten uit de nachtschadefamilie, uit vrees voor allergische reacties. De aanwezigheid van alkaloïden zou de boosdoener zijn. Planten maken deze stoffen aan als bescherming tegen insecten, en veel soorten nachtschade zijn inderdaad giftig.
Allergieën ontstaan wanneer het lichaam overdreven reageert op een bepaalde stof. Het kan om de meest uiteenlopende substanties gaan. Er zijn gevallen gerapporteerd waarbij mensen die allergische reacties vertoonden hun symptomen zagen verdwijnen door nachtschadegroenten uit hun dieet te schrappen. Wetenschappelijk onderzoek hierover is echter beperkt, en steunt vooral op proeven bij muizen waarvan de resultaten niet zomaar naar mensen door te trekken zijn.
Paprika’s liggen vaak onverpakt in de winkelrekken. Evengoed worden ze verpakt aangeboden, soms per drie in een stoplicht- combinatie, met een rood, een geel en een groen exemplaar, of met een schuimschaaltje eronder, gemaakt van geëxpandeerd polystyreen.
Al dat extra plastic omheen paprika’s staat ter discussie, nu de enorme impact van plastic op het milieu zich steeds scherper aftekent. Het antwoord is echter niet zwart-wit. Plastic verpakkingen dragen uiteraard bij aan de groeiende berg plastic afval. In België en Nederland wordt dit afval gesorteerd, maar dat kost energie, en een kringloop is nooit honderd procent gesloten.
Plastic heeft echter wel degelijk goede bewaareigenschappen. Verpakte groenten blijven tot drie keer langer vers. Dat vermijdt dat paprika’s en andere groenten verloren gaan doorheen de logistieke keten van de veiling tot bij de consument. Want voedselverspilling betekent een verlies van energie en voedingsstoffen, en heeft dus evengoed een behoorlijke ecologische impact.
De afweging of het nu beter is paprika’s onverpakt aan te bieden en meer verlies te accepteren, of om ze te verpakken is al vaak gemaakt, maar er is nog steeds geen eenduidig antwoord op te geven. Alles hangt af van welke factoren men meeneemt in een analyse, en dat is een subjectieve keuze. Tellen de grondstoffen – aardolie in het geval van plastic – mee? En de energie om die grondstoffen te winnen. Is voedselbederf een probleem als het gecomposteerd wordt? Het uitgangspunt van een analyse heeft een grote invloed op de uitkomst.
Er wordt volop gekeken hoe men zowel voedselverspilling als verpakkingsafval kan terugdringen. Plasticvrije verpakkingen zoals doosjes in een licht karton zijn een optie. Supermarkten experimenten met mistnevels in de groenteafdeling, een fijne waternevel die de groenten op de rekken langer vers houdt. Of het anders organiseren van de productieketen, zodat de weg van teler tot consument korter kan.
