Slimme voedselstad Da Nang voorbeeld voor de rest van Vietnam?

In een vergaderruimte op de vijfde verdieping van een hotel in het centrum van Da Nang, verzamelt zich een groep mensen voor de workshop Food Smart City development strategy for 2020-2025 with a vision towards 2030 in Da Nang. Vertegenwoordigers van overheidsdiensten van de stad Da Nang zijn aanwezig, de voedselveiligheidsautoriteit, wetenschappers, supermarkteigenaars, de directeur van een lokale boerencoöperatie, de manager van een groothandel, de eerste secretaris van de Belgische ambassade in Vietnam, medewerkers van Rikolto en een handjevol journalisten van lokale kranten en televisie. De tolk zit klaar om voor de aanwezigen het Vietnamees naar Engels te vertalen of andersom. Vandaag moeten er spijkers met koppen geslagen worden. Da Nang moet een slimme voedselstad worden en daar heb je een strategie en een actieplan voor nodig. 

Uitdagingen voor de stad Da Nang

“90 procent van het voedsel dat in Da Nang geconsumeerd wordt, komt niet uit de regio maar moet geïmporteerd worden uit andere regio’s of uit het buitenland. Daardoor is het moeilijk om te traceren waar verse voeding vandaan komt en of ze veilig is”, stelt Quach Thi Xuan – Hoofd van het Instituut voor socio-economische ontwikkeling (DISED) in Da Nang. “Tegelijkertijd vinden lokale boeren die veilige voeding produceren nog niet voldoende afzetmarkt in Da Nang. De stad heeft dus te maken met tegelijkertijd een overschot en een tekort aan voedsel”. Daarmee schetst ze in het kort de uitdaging waar Da Nang mee te maken heeft als ze haar inwoners veilige en gezonde voeding wil voorschotelen, nu en in de toekomst.

De havenstad, centraal gelegen aan de Vietnamese kust, telt ongeveer 1,23 miljoen inwoners. De stad staat bekend om zijn schone omgeving, stranden en goede openbare voorzieningen. Ze wordt vaak de meest leefbare stad in Vietnam genoemd. De totale oppervlakte van de regio is 1.285 kmÇ, ongeveer even groot als de provincie Waals-Brabant. Van die oppervlakte was in 2017 zo’n 242 km2 stedelijk gebied en 1048 km2 landelijk gebied.

De lokale landbouw in en om Da Nang is de laatste decennia snel afgenomen. Van 1979 tot 2009 nam de landbouwoppervlakte in de regio af met 4.800 hectaren, van 12.048 naar 7.294,7 hectaren. Zo ging de landbouwoppervlakte van 12,4 procent naar 7,5 procent van de totale oppervlakte van de regio. En die oppervlakte lijkt te blijven dalen door de snelle groei die de stad doormaakt. Vanaf 2006 groeide het aantal inwoners elk jaar met 11 procent. De stad dijt uit en meer mensen trekken van het platteland naar de stad.

Ook is de stad een groeiende toeristische trekpleister. Ze ligt aan een 150 kilometer lange kust en drie steden die op de Werelderfgoedlijst staan, liggen dichtbij: Hue, de oude hoofdstad van Vietnam, lichtjesstad Hoi An en de ruïnes van My Son. Een beetje verder ligt het natuurpark Phong Nha-Ke Bang, dat ook op de Werelderfgoedlijst staat. In 2015 was Da Nang nummer 1 ‘opkomende reisbestemming’ volgens de online reiswebsite TripAdvisor.

Al die stedelingen en toeristen willen veilig voedsel. Da Nang is echter niet in de mogelijkheid om al dat voedsel te produceren. Minstens 80 procent van de producten uit de veeteelt wordt geïmporteerd. Met slechts 100 hectaren landbouwgrond voor groenten, moet 90 procent van de groenten van verder weg komen. Bovendien zijn er maar drie productiegebieden in de regio die volgens de veilige standaarden van VietGAP produceren. Door het tekort aan landbouwgrond moet er jaarlijks 140.000 ton groenten ingevoerd worden.

Het overgrote deel van de verse voeding komt van nabijgelegen provincies, maar voor een deel ook uit de Mekong-delta in het zuiden van Vietnam, een afstand van België tot in Italië. Een klein deel van de voeding wordt geïmporteerd uit het buitenland. Al die producten passeren verschillende schakels, waardoor het moeilijk wordt om te garanderen dat het voedsel van een veilige bron komt. Met name of de wettelijke bepalingen aangaande traceerbaarheid en gebruik van bestrijdingsmiddelen werden gerespecteerd. Voor groenten zit het probleem vooral bij de gebruikte pesticiden. Bij vlees is het vooral op het vlak van microbacteriën: het veilig slachten, opslaan en verder verdelen van het vlees, dat zich problemen stellen.

De meeste Vietnamezen verkiezen de traditionele dagelijkse versmarkt voor hun verse producten en daar is veilig voedsel een kwestie van vertrouwen. De marktkramers kopen bij de groothandel en weten daardoor vaak niet waar de groenten oorspronkelijk vandaan komen. 

Daardoor zie je de laatste jaren dat steeds meer Vietnamezen, die het zich kunnen permitteren, ervoor kiezen om hun boodschappen te doen in een supermarkt of kleinere winkel: een convenience store. De prijs ligt daar veel hoger, maar de garantie dat het om veilig voedsel gaat is groter. In supermarkten als VinMart en MM Megamarket wordt groots geadverteerd met groenten met het VietGAP-label voor veilige groenten en fruit. VietGAP is de afkorting van Vietnamese Good Agricultural Practices. Het is de toepassing van productiemethoden om schone en veilige producten te produceren, met name verse groenten en fruit. De producten komen vaak uit Dalat, een regio zo’n 700 kilometer van Da Nang waar op grote schaal veilige groenten en fruit worden geproduceerd onder het VietGAP-label: we spreken hier over 250 hectaren die goed zijn voor 12.000 ton VietGAP gecertificeerde groenten en fruit per jaar.

Ondanks de toenemende vraag naar voedsel van hoge kwaliteit in Da Nang, neemt het aanbod af als gevolg van verstedelijking, klimaatverandering en milieuvervuiling. De verschillende actoren in de voedselketen komen bovendien moeilijk tot een gecoördineerde aanpak om het aanbod van veilig voedsel te vergroten. Ten slotte is het ondernemingslandschap zeer gefragmenteerd: de meeste bedrijven zijn zeer klein en geven de voorkeur aan directe winst boven investeringen in voedselveiligheid en duurzaamheid.

Veilige groenten en fruit uit de eigen regio en van kleinschaligere boeren bereiken echter nog moeilijk de stedelingen in Da Nang. Mr. Bui Dung – directeur van de Tuy Loan Safe Vegetables Cooperative geeft aan: “elke dag produceren we ongeveer 1 ton groenten die geproduceerd zijn volgens de VietGAP-standaard, maar tegenwoordig verkopen we 60 procent van onze producten op de versmarkt aan een prijs die 30 procent lager ligt dan groenten in de supermarkt van dezelfde kwaliteit. In de afgelopen zeven jaar hebben veertig leden van onze coöperatie op in totaal 15 hectaren de methoden gebruikt om veilige groenten te produceren, maar tot nu toe vinden ze dus geen markt voor hun producten. Deze feiten staan in schril contrast met het gegeven dat Da Nang een grote hoeveelheid groenten moet importeren om aan de behoeften van de consument te voorzien.”

Naast de toegang tot veilig voedsel voor de inwoners van Da Nang, is dat de tweede belangrijke uitdaging: kleinschalige boeren in de regio betrekken in de veilige voedselketens. Om zo het lage jaarlijkse inkomen – zo’n 1330 euro per jaar – van de boeren rond Da Nang te doen stijgen. Het VietGAP-label is erg duur en er zou een goedkopere manier van kwaliteitsgarantie moeten komen. Volgens Quach Thi Xuan ligt de oplossing bij de lokale overheid. “Die moet linken tussen landbouwcoöperaties en afzetmarkten in de stad versterken en de controle op de oorsprong van producten verbeteren”

Op naar veilig en duurzaam voedsel

Zie daar de voedselstrategie van de stad Da Nang die op tafel ligt. Doel is om de consumenten te voorzien van veilig voedsel van hoge kwaliteit, de voedselproducenten en -handelaren te ondersteunen en de negatieve gevolgen voor het milieu op lange termijn te beperken,

Het stadsbestuur in Da Nang keurde in 2018 het onderzoeksproject goed rond Food Smart Cities waarmee ze samen met steun van Rikolto, de Nationale Landbouwuniversiteit van Vietnam en het Belgisch-Vietnamese Studie- en Consultancyfonds (SCF) hebben onderzocht wat de huidige situatie is in Da Nang. En ze hebben de uitdagingen én de mogelijkheden geïdentificeerd om ze daarna zo goed mogelijk in de voedselstrategie te vervatten. Die voedselstrategie moet ervoor zorgen dat de neuzen van alle betrokkenen – lokale overheid, boeren, bedrijven, universiteit en consumenten – in dezelfde richting staan en dat het voor iedereen helder is wat de doelstellingen zijn. Die uitgewerkte strategie: ‘Food Smart City Development Strategy for Da Nang 2020-2030, vision 2045’ en een actieplan (2020-2025) werden uiteindelijk goedgekeurd.

In die strategie staat heel veel, maar vooral dat tegen 2030 in Da Nang iedere inwoner toegang heeft tot veilig voedsel, en liefst ook weet waar het vandaan komt (anno 2019 is 9 procent van de verse voeding veilig en traceerbaar door de Food Safety Management Authority). Dit komt onder andere tot stand door technische innovatie op vlak van beheer van voedselveiligheid. Boeren en handelaren moeten daarnaast langdurig profijt hebben bij deze duurzame voedselketens, zodat de impact op het milieu daalt. Het voedselsysteem moet weerbaarder worden voor sociaaleconomische crisissen, natuurrampen en klimaatverandering. Nieuwe generaties moeten kennis hebben over voedselveiligheid en gezonde en duurzame voeding door educatieve programma’s. Een hele, ambitieuze boterham dus. 

Een grote rol is weggelegd voor de Voedselveiligheidsautoriteiten van de stad Da Nang. Zij moeten kennis over voedselveiligheid overdragen aan producenten en handelaren en de kwaliteit van het voedsel checken en evalueren. Ze moeten voldoende voedselstalen afnemen en controles uitvoeren en als ze een probleem ontdekken moeten ze boetes uitdelen aan de handelaren, winkeleigenaars, restauranthouders en voedselverkopers. Bovendien moeten ze proberen te controleren dat voedingsproducten die uit andere provincies de stad binnenkomen, veilig én traceerbaar zijn. Ze doen dit nu al, maar de capaciteit moet omhoog.

“We tekenden al contracten met andere provincies om de voedseltoevoer transparanter te maken. Omdat handelaren naar verschillende boerderijen gaan, opkopen en weer verkopen, is de infrastructuur erg ingewikkeld en is het vandaag nog onmogelijk om te weten waar het voedsel exact vandaan komt“, aldus Nguyen Tan Hai van het departement Voedselveiligheid. 

Daarnaast wordt samen met het informatie- en communicatiedepartement gewerkt aan een databank met daarin veilige voedselproducten. Daarin zal alle informatie komen over de voedselstromen in en uit de stad Da Nang. Inwoners zullen meehelpen bij het identificeren en feedback geven over de kwaliteit van hun voedsel. De bewoners krijgen identificatiecodes voor de verschillende type producten en hun origine, zodat ze hun voedsel kunnen identificeren en bewust kunnen kiezen. De plannen voor dit project staan echter nog in de kinderschoenen. 

De rol van Rikolto in Vietnam in het behalen van de doelstellingen van de voedselstrategie richt zich vooral op de lokale boeren in Da Nang: “ervoor zorgen dat kleinschalige boeren betrokken zijn in die veilige voedselketens is onze prioriteit in het werk met de stad Da Nang”, vertelt Hoang Thanh Hai, Food Smart Cities- en Programmacoördinator Groenten voor Rikolto in Vietnam. “We focussen daarbij op veilige groenten.” 

Hoe pril ook, het plan is er en de eerste stappen zijn gezet. In 2030 zal blijken of het de stad Da Nang is gelukt om al haar inwoners van veilig voedsel te voorzien én of ze als voorbeeldstad kunnen dienen. De Wereldbank blijkt de stad Hanoi al aan te moedigen om ook in te zetten op een eigen lokale voedselstrategie, naar voorbeeld van Da Nang.

De redactionele verantwoordelijkheid van dit artikel valt onder Rikolto.