Schoolkantines in Solo streven naar gezonde voeding voor elk kind

Elke schooldag worden er in de keuken van de Islamitische basisschool Muhammadiyah in Solo negenhonderd warme lunchmaaltijden bereid. 

“We kopen onze producten elke dag vers bij vaste leveranciers. De rijst komt bijvoorbeeld rechtstreeks van een boerencoöperatie uit Boyolali, een regio hier in de buurt. En de kinderen hebben zelf inbreng in wat er op het weekmenu staat, binnen ons aanbod van gezonde maaltijden natuurlijk.” 

Aan het woord is een trotse docent Engels die ons een rondleiding geeft door de kleine kantine en keuken van de privébasisschool. “We werken met meerdere pauzes, zodat alle leerlingen om de beurt een plek vinden in de kantine.” Hij laat ons de muur met certificaten zien. “We hebben er in totaal 35 verzameld, voor verschillende prestaties, zoals een hygiënische keuken, een gezond aanbod en een afvalvrije kantine. We waren de eerste school in Solo die volledig aan de ‘healthy canteen standards’ voldeed. Volgens die standaard moeten leveranciers bijvoorbeeld een certificaat hebben dat ze veilig voedsel leveren. Elke drie maanden krijgen we hier iemand over de vloer die stalen neemt om de kwaliteit van het eten te controleren in een labo en elke zes maanden wordt gecontroleerd of in de keuken de voedselbereiding hygiënisch genoeg gebeurt.”

Bij de kassa aangekomen zit een andere docent trots klaar om te vertellen dat de school met e-money werkt. “Dat gaat sneller en ook kunnen we zo in de gaten houden dat ieder kind niet meer dan 15.000 Roepiah (0,95 euro) besteedt die de ouders per dag betalen voor de lunch van de kinderen.”

Richtlijnen voor gezonde schoolmaaltijden voor iedereen

Muhammadiyah is een schoolvoorbeeld van hoe een gezonde schoolkantine eruit kan zien. Ze zijn een uitzondering op de regel in Solo. Uit een recent onderzoek gedaan door ngo Gita Pertiwi (2018) blijkt dat 48 procent van de voeding die wordt aangeboden in schoolkantines in Solo bestaat uit junk food, zoals gefrituurd voedsel en kippennuggets. Ook worden er lang niet altijd warme maaltijden aangeboden op de scholen. Vaak krijgen de kinderen lunchdozen mee van thuis en kunnen ze op school enkel snacks kopen die rijk zijn aan koolhydraten en maar beperkt bestaan uit groenten of fruit.

Muhammadiyah is een van de tien scholen die Gita Pertiwi inmiddels begeleidt op weg naar gezonde schoolkantines. “Ons doel is dat ieder kind in Solo toegang heeft tot gezonde voeding. School is een tweede thuis voor kinderen, waar ze minstens acht uur per dag, gedurende minstens negen jaar doorbrengen. Gezond eten en drinken is dan onontbeerlijk om zich goed te kunnen voelen en goede prestaties te leveren”, aldus Titik Eka Sasanti van Gita Pertiwi. 

De organisatie geeft onder andere trainingen aan koks om gezonde maaltijden te bereiden. Ook begeleidt ze scholen op vlak van milieu-impact en hygiëne volgens de lokale ‘healthy canteen standard’ die ze hebben opgesteld met het Departement Gezondheid, Departement Educatie en het ‘Empowerment office’ van de stad. Ze gaan hiermee nog een stap verder dan de nationale standaard die enkel rekening houdt met problemen op het vlak van gezondheid en hygiëne.

“De standaard is nog niet goedgekeurd”, legt Hartoyo van het Departement Educatie uit. “De conceptversie hebben we moeten bepleiten bij het stadsbestuur en die bekijkt nu of ze er hun schouders mee onder zullen zetten. We verwachten dat dit nog in 2020 gaat gebeuren. We denken dat ze hun goedkeuring zullen geven omdat Solo zich in 2016 heeft geëngageerd om een kindvriendelijke stad te worden volgens het ‘Child Friendly Cities Initiative’ van Unicef. En daar hoort gezonde voeding voor kinderen ook bij. Bovendien heeft de burgemeester van de stad, F. X. Hadi Rudyatmo, een visie geformuleerd om zijn stad ‘smart’ te maken. Dat initiatief kreeg de naam Waras Wareg Wasis. Javaans voor zoiets als Gezond, Volle buik, Slim. De schoolkantines moeten beantwoorden aan die drie basisprincipes.”

“De conceptversie van de standaard die Gita Pertiwi samen met de stadsdepartementen heeft opgesteld bestaat uit vijf belangrijke pijlers”, legt Hartoyo uit. “De eerste gaat in op alles rond ‘infrastructuur’: de faciliteiten die er nodig zijn in een gezonde schoolkantine, zoals een keuken die groot genoeg is, met de nodige apparatuur.

De tweede pijler gaat over ‘voedselveiligheid’: waar komt het eten vandaan, wie is de leverancier en heeft die de nodige certificaten? 

Dan is er nog ‘bestuur’: daarin wordt beschreven hoe een schoolkantine en –keuken op een professionele manier gemanaged moeten worden. Daar vallen onder meer milieuaspecten onder zoals afval sorteren en het aanmoedigen van families om kinderen een eigen brooddoos en waterfles mee te geven.

De vierde pijler waar de standaard op steunt is ‘voedselcontrole’, met name het feit dat er op regelmatige basis controles moeten gebeuren, onder meer in de vorm van staalafnames. De bedoeling hiervan is niet om te straffen als er zaken niet in orde zijn, maar om het personeel te leren hoe ze die zaken kunnen verbeteren.

Tot slot hebben we ‘promotie’ als speerpunt: dat slaat op de bewustwording vergroten rond het belang van gezonde voeding voor schoolkinderen, onder personeel en onder de leerlingen.”

In totaal zijn er nu vijftien scholen in Solo die de nationale healthy canteen standard hanteren, volgens Hartoyo van het Departement Educatie van de stad. “Daarvan zijn tien scholen privéscholen, waarbij de ouders over het algemeen een bovengemiddeld inkomen hebben, en vijf publieke scholen, waar kinderen op school zitten met ouders met een laag inkomen. Die laatste scholen worden extra gesubsidieerd, zodat de meerkosten van de gezonde, veilige voeding niet bij de ouders terechtkomt.”

Dyah Anggraini van het Departement Gezondheid voegt daaraan toe: “We proberen de gezonde maaltijden op school toegankelijk te maken voor iedereen, door gebruik te maken van lokale, betaalbare ingrediënten zoals cassave, tapioca, banaan en kokos. Op scholen waar kinderen niet veel te besteden hebben voor hun maaltijd geven we bijvoorbeeld geen heel ei per kind, maar een derde ei per kind. En we geven geen fruitsap, maar water, dat is gezonder én goedkoper. Dat is bij privéscholen dan duurder mineraalwater. De labotests om de veiligheid van het voedsel te testen, passen we bij zowel de privé- als publieke scholen toe, maar bij de publieke scholen subsidiëren we die.”

De partners die samen de lokale richtlijnen voor gezonde schoolkantines hebben opgesteld hebben een duidelijk doel voor ogen: Dyah Anggraini: “Als het stadsbestuur ons plan goedkeurt en meer middelen voorziet voor de 256 basisscholen, 83 technische scholen en meer dan honderd middelbare scholen in Solo, dan kunnen we het aantal kantines dat voldoet aan de healthy canteen standard stelselmatig uitbreiden. Ons ideale scenario is dat we in 2030 een wettelijke regeling hebben en elke schoolkantine in Solo tegen dan veilig, gezond en kwaliteitsvol voedsel aanbiedt."

De redactionele verantwoordelijkheid van dit artikel valt onder Rikolto.