In beeld: Roestende koffie

Roestende koffie

Voor het vierde opeenvolgende jaar valt de koffieoogst in Nicaragua tegen. Voornaamste oorzaak van de ellende is de schimmel koffieroest.

Koffie is Nicaragua’s belangrijkste exportproduct, het levert twintig procent van het bruto nationaal product op. Een derde deel van de werkende bevolking – 750.000 mannen en vrouwen – is voor zijn inkomen direct of indirect afhankelijk van koffie. Maar ook andere koffieproducerende landen in dit deel van de wereld – naast Nicaragua zijn dat Costa Rica, Honduras, Guatemala en Mexico – kampen sinds 2012 met slechte oogsten. 

De directe oorzaak van de slechte koffieoogsten in Midden-Amerika is de roya of koffieroest, een schimmel (Hemileia vastatrix) die de bladeren van de koffieplanten aantast. De struiken verzwakken daardoor aanzienlijk en produceren minder koffievruchten, die bovendien van een mindere kwaliteit zijn. Vaak kunnen de boeren hun planten redden door de aangetaste bladeren onmiddellijk te snoeien. Maar als de koffieplanten te zeer verzwakt zijn, worden ze gerooid en komen er nieuwe plantjes in de plaats, die pas na vier jaar koffie leveren.

Koffieroest ontstond zo’n 150 jaar geleden in Ethiopië, het land waar ook de wilde koffie oorspronkelijk vandaan komt. In de 19de eeuw vernietigde de schimmel een groot deel van de Aziatische koffieplantages. La roya dreef zo de koffieproductie naar het westelijk halfrond. Helaas, in 1970 arriveerde koffieroest ook in Brazilië. Zes jaar later al dook de schimmel op in de koffieplantages van Nicaragua.

De koffieboeren konden de plaag tot nu toe binnen de perken houden door preventief fungiciden te sproeien. Maar sinds 2012 verspreidt de koffieroest zich sneller dan ooit tevoren. Koffieboeren van Costa Rica tot Mexico verloren in het seizoen 2012-2013 en 2013-2014 soms wel tachtig procent van hun oogst. Omdat veel aangetaste koffiestruiken gerooid zijn, valt de oogst in Nicaragua van het seizoen 2014-2015 opnieuw tegen. Sommige boeren schakelen over naar arabicavariëteiten die beter bestand zijn tegen de schimmel, zoals Pacas en Red Catuai. Die variëteiten hebben echter een minder goede smaak en leveren een lagere prijs op.

Koffieboorder
Deskundigen wijzen klimaatverandering aan als de belangrijkste factor in het oprukken van de koffieroest. Doordat de gemiddelde temperatuur stijgt, gedijt de schimmel nu ook op koffieplantages die boven de grens van 1.300 meter liggen, waar het tot nu toe ‘s nachts te koud was. Hogere temperaturen zijn ook gunstig voor een andere vijand van de koffieplant, namelijk de koffieboorder (Hypothenemus hampei), een kever die niet de bladeren maar de koffievrucht zelf aanvalt. Klimaatverandering speelt daarnaast een rol bij de verminderde neerslag in het gebied.

Maar er is meer. Arabicakoffie floreert in de schaduw van andere bomen en bij een gemiddelde temperatuur tussen 18 en 21 graden. Het VN-klimaatpanel IPCC voorspelt dat de gemiddelde temperatuur in Midden-Amerika in 2050 twee tot tweeënhalf graden hoger zal liggen dan nu. Daardoor zal de oppervlakte van het gebied in Nicaragua dat geschikt is voor de teelt van arabicakoffie mogelijk met veertig procent afnemen. Bij hogere temperaturen zullen de koffievruchten sneller rijpen, wat slecht is voor de smaak van de koffie.

Dit beeldverhaal verscheen in 2015 in Eos magazine

Fotobijschriften

De foto's zijn gemaakt door Teake Zuidema

Foto bovenaan: De proefmeesters van Cecocafen, een coöperatie in Matagalpa, beoordelen de koffie van de verschillende leden.

Foto 1 onderaan: In Midden-Amerika verbouwen koffieboeren uitsluitend arabica. Die soort kan niet tegen de volle zon en hoge temperaturen.

Foto 2 onderaan: Koffieroest tast de bladeren van de plant aan. Soms kunnen de boeren een struik redden door zieke bladeren te verwijderen.

Foto 3 onderaan: Veel scholen op het platteland sluiten tijdens de koffie-oogst omdat de meeste kinderen toch niet opdagen.

Foto 4 onderaan: Vrouwen leveren de koffievruchten in die ze hebben geplukt. De oogst van één dag levert 4 tot 7 dollar op.

Foto 5 onderaan: Koffiebessen worden na de pluk per ezel vervoerd om verder verwerkt te worden.

Foto 6 onderaan: Als de koffie gedeeltelijk gefermenteerd en gedroogd is, worden de bonen op kwaliteit geselecteerd.

Foto 7 onderaan: Als het vruchtvlees van de koffie is verwijderd, moeten de bonen een aantal dagen drogen in de zon.

Foto 8 onderaan: Zakken met ongebrande koffiebonen liggen klaar om vervoerd te worden.