Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Milieu

Hoe de ananasplant de mode-industrie verandert

In haar zoektocht naar een milieuvriendelijk alternatief voor leer, kwam Dr. Carmen Hijosa tot een verrassende ontdekking: de bladeren van de ananasplant bleken uitermate geschikt voor het maken van textiel. Sterk, flexibel, zacht en licht. Dit is het verbijsterende verhaal achter Piñatex.

Emy Demkes

Freelance journalist en schrijft voornamelijk over de achtergronden van onze kleding.
Een tas van het merk Taikka gemaakt van ananasleer.
“Ik was in shock door de giftige chemicaliën waar mensen dag in, dag uit mee moesten werken”

Begin jaren 90 runde Carmen Hijosa haar eigen luxe lederwarenbedrijf in Ierland en werkte ze voor prestigieuze warenhuizen als Harrods en Liberty. Op een blauwe maandag werd ze evenwel als expert ter zake gevraagd om naar de Filipijnen te komen om er de lokale leerindustrie op weg te helpen. “Ik vind leer tot op de dag van vandaag een prachtig product, maar de enorme vervuiling die erachter schuilgaat had ik destijds totaal onderschat”, aldus Hijosa. 

In de Filipijnen werd ze voor het eerst geconfronteerd met de toxische impact van de massale leerproductie. “Ik was in shock door de giftige chemicaliën waar mensen dag in, dag uit mee moesten werken.” Een oplossing? Die zag ze zo snel niet. “Ik besloot eind jaren 1990 te stoppen met leer en op zoek te gaan naar een alternatief.”

Carmen Hijosa met ananasvezel (credit: B. Blanco) en rechts poseert ze op een Piñatex poef voor een fotoreportage in Wired.

De Piñatex

Nog tijdens haar reis door de Filipijnen raakte ze geïnspireerd door een eeuwenoud ambacht. “Ik zag een groepje wevers werken aan een traditionele stof, gemaakt van de vezels van ananasbladeren.” Het zijn de zogeheten barong-tagalog die de vrouwen aan het maken waren, een dun geborduurd kledingstuk dat vooral tijdens trouwerijen wordt gedragen.

Wat Hijosa opviel was de sterkte en de fijnheid van de ananasbladvezels. “Hier zat iets in, dat voelde ik.” Maar of het mogelijk zou zijn om van de bladeren een leerachtig materiaal te maken? Ze besloot het te gaan onderzoeken, en kwam zo, op bijna 60-jarige leeftijd, weer op de schoolbanken terecht. “Ik had niet echt een duidelijk plan, maar voelde een enorme drive om het te proberen.” Waar dat gevoel vandaan kwam? “Ik had het idee dat ik op deze manier iets kon bijdragen. De wereld een stukje mooier maken, al was het maar voor een heel klein beetje.” Ze schreef zich in aan het Royal College of Art & Design in Londen, een van de beste kunst- en designcolleges ter wereld.

Hijosa stortte zich volledig op de ontwikkeling van Piñatex. Met succes. Binnen de vijf jaar die ze aan de designacademie studeerde en een PhD in textiel en natuurlijke vezels behaalde, wist ze een manier te vinden om van de ananasbladeren een leer-achtig materiaal te maken. “De doorbraak kwam er toen ik ontdekte dat het mogelijk was om van de lange vezels een weefsel te maken dat aan elkaar kon worden gehecht zonder te breien of te weven.”

Hijosa met een rol non-woven ananasstof.
“Het klinkt nu alsof het allemaal heel snel en voorspoedig is verlopen, maar vergeet niet dat er zeven jaar onderzoek aan vooraf is gegaan"

Van ananasblad tot fijne vezel

De potentie van het materiaal werd al snel door anderen ingezien. Gedurende haar onderzoek ontstonden er verschillende samenwerkingen met grote merken als Camper en Puma, die van het ananasleer prototypes schoenen maakten. Ook kon ze rekenen op de steun van het Royal College of Art & Design, die Hijosa met een lening hielp bij het oprichten van haar bedrijf Ananas Anam en het commercieel produceren van Piñatex.

“Het klinkt nu alsof het allemaal heel snel en voorspoedig is verlopen, maar vergeet niet dat er ruim zeven jaar onderzoek en ontwikkeling aan vooraf is gegaan. Echt pionierswerk ook.” Om van ananasblad tot fijne vezel te komen, kreeg ze hulp van een Filipijnse fabrikant die non-wovens (hierbij wordt geen garen gebruikt, maar wordt het materiaal rechtstreeks als vezel in een vlies gelegd en aan elkaar gehecht, nvdr) maakte in Manilla. “Zij hadden veel kennis, en de juiste machines in huis waarmee we volop konden experimenteren.”

Een ananasboer verzamelt ananasblanderen en een Piñatex ananasblad dat wordt 'gedecorticeerd' (credit J. Maentz)
“De Piñatex is niet alleen een duurzaam en eerlijk alternatief voor leer, het zorgt er vooral voor dat boeren nu geld krijgen voor een deel van de ananas dat ze vroeger weggooiden"

Leerachtige look

Van ananasblad tot textiel, Hijosa legt uit hoe het in zijn werk gaat: “Eerst worden de lange vezels geëxtraheerd door middel van een proces dat decorticatie wordt genoemd (het verwijderen van de membraan, waarna slierten van de bladeren overblijven, nvdr)

Vervolgens worden de vezels gewassen met water, gedroogd in de zon en ontgomd, waarna een pure cellulose overblijft. Middels een industrieel proces worden ze vervolgens omgezet tot non-woven gaas.” Dat alles gebeurt in de Filipijnen. “De rollen gaas worden naar Spanje getransporteerd, waar ze hun zogenaamde coating en finishing krijgen, waardoor het een leerachtig uiterlijk krijgt.”

Gedurende het proces worden geen schadelijke of giftige chemicaliën gebruikt, verzekert Hijosa. “Het is een duurzaam materiaal. We maken gebruik van een afvalstroom; ananasbladeren worden namelijk na de teelt weggegooid en soms zelfs verbrand. Voor de productie is er geen extra landbouwgrond of water nodig.” En het brengt het nog een voordeel met zich mee. “Wat eerst een afvalstroom was voor de boeren, is nu een bron van inkomsten”, zegt ze.

Piñatex ananasvezel dat hangt te drogen (Credit: J. Maentz)
"Ananasleer is zo gewild omdat de vraag naar duurzame en eerlijke mode groeit en veganisme is aan een opmars bezig"
Piñatex textiel in verschillende vormen (Credit: C. Mueller)

Groeiende bewustwording

Voor het maken van een vierkante meter Piñatex zijn wel flink wat bladeren nodig, vertelt Hijosa. “Zo’n 480 in totaal. Aan een plant groeien er ongeveer dertig, dus omgerekend heb je de bladeren nodig van 16 ananassen.” Worden er wel genoeg vruchten geteeld om het plantaardige leer op grote schaal te produceren? “Meer dan genoeg! Alleen al met al het ananasafval op de Filipijnen (2,5 miljoen ton) kunnen we jaarlijks 180 miljoen vierkante meter Piñatex produceren. Dat staat gelijk aan zo’n 540 miljoen koeienhuiden.”

De uitdaging zit hem niet in het aanbod, maar in het verzamelen van de ananasbladeren. “Om Piñatex verder te kunnen opschalen, hebben we meer materiaal nodig. Plantages zijn er genoeg, niet alleen op de Filipijnen maar ook in Zuid- en Amerika, India en Thailand zijn er een heleboel. Maar aangezien het geen handelswaar is, is het vrij lastig om eraan te komen.”

Gezien de groeiende vraag naar het materiaal, zijn ze daarom druk opzoek naar samenwerkingen met meer plantages in en buiten de Filipijnen. “We hebben zojuist een machine ontwikkeld die de vezels automatisch kan extraheren. Hierdoor kunnen we bijna drie keer zo veel produceren als voorheen.” 

Dat ananasleer zo gewild is heeft volgens Hijosa met een aantal dingen te maken. “De groeiende bewustwording onder mensen is daarin heel belangrijk. De vraag naar duurzame en eerlijke mode groeit en veganisme is aan een opmars bezig. Bovendien zie je dat steeds meer (grote) bedrijven op zoek gaan naar verantwoorde alternatieven.” Een voorbeeld daarvan is Hugo Boss, dat onlangs bekend maakte een ‘veganistische schoen voor mannen van ananasleer’ te zullen lanceren.

Sneakers van Po Zu X en een stoel van Tamashine Osher gemaakt met Piñatex.
"Alleen al met al het ananasafval op de Filipijnen kunnen we jaarlijks 180 miljoen vierkante meter Piñatex produceren. Dat staat gelijk aan 540 miljoen koeienhuiden"

Best betaalbaar

Wat ook bijdraagt aan de populariteit van Piñatex is de prijs. “Het is niet veel duurder dan leer. De prijzen zijn met elkaar te vergelijken. Zo betaal je voor een vierkante meter Piñatex tussen de 15 en 55 euro, afhankelijk van de dikte. De gemiddelde leerprijs ligt tussen de 25 en 35 euro.”

Het aantal pluspunten van ananasleer ten opzichte van gewoon leer lijkt oneindig. Het is beter voor het milieu, gaat afval tegen, zorgt voor een extra inkomstenbron voor de boeren, en is niet eens duurder – in sommige gevallen zelfs goedkoper. 

Of er ook een nadeel aan het materiaal verbonden is? “Ja. Een van de grootste minpunten is dat het materiaal niet zo sterk is als leer en dus minder lang meegaat. Terwijl je met een leren tas gerust een leven lang kunt doen (mits het van goede kwaliteit is), gaat dat met een product van Piñatex niet. De exacte levensduur is lastig te noemen, omdat het afhankelijk is van hoe je er als gebruiker mee omgaat en het materiaal behandeld. Maar het is beduidend minder lang dan leer.”

Of ananasbladeren ooit de leerindustrie kunnen vervangen? “Dat is niet mijn doel. Ik zie het niet als een vervanger, maar als een alternatief.” 

Een tas van Maniwela gemaakt met Piñatex.

Bronvermelding