Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
De Russische boycot van Europees fruit speelt ons parten. Tel daarbij ook nog de enorme hoeveelheid vruchten die niet los verkocht mogen worden omdat het niet mooi genoeg oogt, en je snapt meteen hoe het komt dat we met een flinke berg appels en peren zitten waar we van af moeten. Van Rusland naar India, van sap tot stroop: alle mogelijkheden op een rijtje.
"Zo'n 20 procent van wat er in België aan appels wordt gekweekt en 11 procent van de peren wordt afgekeurd omdat het niet voldoet aan de cosmetische vereisten die Europa oplegt"
De cijfers doen duizelen. "Zo'n 20 procent van wat er in België aan appels wordt gekweekt en 11 procent van de peren wordt afgekeurd omdat het niet voldoet aan de cosmetische vereisten die Europa oplegt", vertelt Jasmien Wildemeersch van FoodWIN, het Europees innovatienetwerk rond voedselverlies. "Niet voldoende rond, niet groot genoeg, de verkeerde kleur of te veel vlekjes. En dus mogen ze niet verkocht worden als appel of peer. Dat wil niet zeggen dat we die afgekeurde vruchten zomaar wegsmijten: 70 procent daarvan wordt gewoon verwerkt tot sap, moes of iets anders. Dat betekent helaas ook dat er nog steeds 30 procent van dat minderwaardige fruit overblijft. Dat komt overeen met 12.500 ton Belgische appels en 11.300 ton dito peren per jaar, die puur om cosmetische normen niet verwerkt raken."
Ook door de Russische boycot op Belgische appels en peren, een reactie op de Europese sancties omwille van de annexatie van de Krim, zitten we met een overschot. In augustus 2014 werd het embargo van kracht. Als je weet dat het jaar voordien nog 10 procent van de Belgische appelexport en 37 procent van de peren naar het land van Poetin ging, is dat even slikken. Plots zaten we met een overaanbod dat de prijzen genadeloos in elkaar deed storten.
Maar liefst 27,7 procent minder mocht een kweker in de nasleep van die sancties voor zijn teelt verwachten. Gelukkig kon daar enigszins op geanticipeerd worden. "Als de prijs te laag wordt, krijgt een land van Europa de toestemming om 5 procent van de productie uit de markt te nemen, en niet te verkopen, om zo de markt opnieuw naar boven te krijgen”, weet Jasmien Wildemeersch. “De voorbije jaren is dat twee keer het geval geweest. In 2015-2016 is maar liefst 80.000 ton appels en peren uit de markt genomen, vorig seizoen opnieuw 25.700 ton appels."
Een mens zou bijna dankbaar zijn voor het slechte weer afgelopen voorjaar: door de late vorst van toen zullen we dit jaar immers 68 procent minder appels en zeven procent minder peren hebben.
“Ook groeimarkten brengen nadelen met zich mee. Kijk maar hoe Turkije van grote economie met een groeiende middenklasse en aantrekkelijke groeicijfers plots in een quasi-dictatuur veranderde. Dat zijn risico's die je maar moeilijk kunt incalculeren”
Probleem opgelost, dus? Helaas: mede dankzij die cosmetische eisen zitten we ook dan nog altijd met een teveel aan appels en peren. Waarheen daarmee? Een eerste reactie is om nieuwe exportlanden te zoeken. Bij de Boerenbond is men de afgelopen jaren dan ook met die zoektocht naar nieuwe afzetmarkten bezig geweest. "Bijna 40 procent van onze perenexport ging voordien richting Rusland, dus dat maakt dat de boycot heel zwaar aankwam", vertelt Annelies Coussé van de belangenorganisatie. "Toch zijn we er in geslaagd de laatste jaren enkele nieuwe markten aan te boren, zoals China/Hongkong (4.334 ton), India (518 ton), Singapore (70 ton), Saoedi-Arabië (26 ton), de Verenigde Arabische Emiraten (23 ton), Qatar (23 ton), Zuid-Afrika (22 ton) en Maleisië (22 ton). Op Singapore na zijn het allemaal landen waarnaar we pas na de ban zijn beginnen uit te voeren. En we zijn ook nog bezig met prospecties in Brazilië. Allen samen zijn ze helaas nog niet genoeg om dat grote Russische volume (76.530 ton in 2014) te vervangen."
Voor de appelexport is India dan weer een erg belangrijk land geworden. Van nul kilogram in 2013, voerde het land in 2016 al 9.718 ton Belgische appels in. "Daarmee is het nu het op vier na belangrijkste exportland voor België", zegt Coussé. "En sinds 2015 komen daar nog nieuwe markten bij zoals Portugal (513 ton), Servië (285 ton), Verenigde Arabische Emiraten (260 ton), Kameroen (211 ton), Indonesië (54 ton), Singapore (49 ton), Libië (38 ton), Guinea (37 ton), Niger (36 ton), Malta (10 ton). Al gaat het daar vooralsnog om erg kleine volumes die de 18781 ton van Rusland uit 2014 nog lang niet kunnen vervangen."
"Ook groeimarkten brengen overigens nadelen met zich mee”, weet de Gentse voedseleconoom professor Xavier Gellynck. “Denk aan Turkije, dat als grote economie met een groeiende middenklasse en aantrekkelijke groeicijfers bijzonder veel aanzien genoot. En dan zie je hoe Erdogan zijn land na de mislukte staatsgreep verandert naar een quasi-dictatuur. Dat zijn risico's die je maar moeilijk kunt incalculeren wanneer je handel drijft met hen."
“Je kunt pleiten om te stoppen met appels importeren en aanmoedigen dat we onze eigen productie consumeren, maar de realiteit leert ons dat de impact van zulke acties heel beperkt is”
"Je zou kunnen pleiten om gewoon te stoppen met appels importeren en aanmoedigen dat we onze eigen productie consumeren”, beaamt Jasmien Wildemeersch. “VLAM heeft zo bijvoorbeeld een campagne gevoerd om onze Jonagold in de kijker te zetten. Persoonlijk vind ik dat een fantastisch idee, maar de realiteit leert ons dat de impact van zulke acties heel beperkt is. Daar komt nog eens bij dat er in Vlaanderen traditioneel heel erg veel fruit voor het buitenland wordt geproduceerd. Het is niet evident om dat allemaal op de binnenlandse markt te smijten.” Of zoals Gellynck het samenvat: "we kunnen ook geen vijf peren per dag eten."
"Waarom wordt er op recepties altijd sinaasappelsap geschonken? Men zou toch net zo goed appelsap kunnen nemen?"
Misschien krijgen we per hoofd wel meer fruit verwerkt als we wat variëren in verwerkingsmogelijkheden? Wildemeersch bevestigt enthousiast. "De peren- en appelteelt is bij ons ontwikkeld, dus men heeft hier vroeger al heel veel mogelijkheden bedacht. Het is zaak van die te herontdekken. Appelsap of -moes, calvados, siroop, taart, cider, ... zijn allemaal goeie manieren om minderwaardig fruit te valoriseren. Bijkomend voordeel van de niet-perfecte appels en peren uit de markt te nemen, is dat je de prijs van de goeie vruchten weer opdrijft. Zo voorkom je dat de prijs nog eens zo hard instort dat je opnieuw hele volumes vruchten zonder bestemming uit de markt moet nemen."
"Het is belangrijk dat je die nieuwe producten ook goed gaat vermarkten", zegt de specialiste van FoodWIN. "Waarom wordt er bijvoorbeeld op recepties altijd sinaasappelsap geschonken? Men zou toch net zo goed appelsap kunnen nemen? En voor peren gaat net hetzelfde op. Zo combineren peren en chocolade erg goed, ik ken een bedrijf dat daarom perenchocoladepasta ontwikkelt. En zo heb je nog wel wat innovatieve projecten, maar de meeste zitten nog in de start-upfase."
"Stel dat je kunt claimen dat het kanker en veroudering helpt vermijden door de aanwezigheid van die polyfenolen, dan heb je helemaal een geweldig product"
Domien De Paepe van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO), is iemand die op een modernere manier zocht naar meerwaarde van die specifieke chemische verbindingen in appels en peren. "Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat de consumptie van polyfenolen (inhoudsstoffen die gezondheidsbevorderende kenmerken hebben) in verband is gebracht met de preventie van hart- en vaatziekten, kanker en ouderdomsziekten. Bij het persen van fruit vervlieden die stoffen normaal gezien, maar met behulp van een speciale spiraalpers zijn we er in geslaagd fruit zo te persen dat die polyfenolen niet verloren gaan. Het resultaat dat ik kreeg was een sap van hoogwaardige kwaliteit waarin je echt de specifieke soort appel of peer proeft die voor de productie is gebruikt. Die kwaliteitsstijging maakt dat je het sap zou kunnen vermarkten zoals men dat met wijn doet: met een specifieke oorsprongsvermelding.”
“In Italië wordt dat al volop gedaan, en ook bij ons verschuift er op dat vlak heel wat. Delhaize is al appelsap in gelijksoortige bag-in-a-box als hun wijn aan het verkopen. Stel dat je daar dan nog van kunt claimen dat het kanker en veroudering helpt vermijden door de aanwezigheid van die polyfenolen, dan heb je helemaal een geweldig product. Dat het kan bewijst onder andere Fruitflow, een tomatenextract op basis van polyfenolen, waarvoor de gezondheidsclaims goedgekeurd zijn. Het vraagt alleen dat je als producent de erkenningsprocedure wil doorlopen."
"Natuurlijk", zo geeft de onderzoeker toe, "is beter perensap maken niet dé oplossing voor het gigantische overschot aan peren, maar het is één puzzelstukje dat gelegd kan worden om iets te doen aan de overproductie. Veel telers zijn alvast geïnteresseerd en zijn al begonnen met de productie van sappen van hoge kwaliteit die hun eigen plekje op de markt kunnen veroveren. Het is belangrijk dat die creatie van nieuwe producten met toegevoegde waarde bij hen begint, want het zijn net die tuinders die een probleem van dalende inkomsten hebben."
"Wie met overschotten zit, moet altijd eerst proberen om ze toch voor menselijke consumptie te houden. Pas als wegschenken geen optie is, kijk je verder, en maak je er bijvoorbeeld veevoeder van"
Wildemeersch keert nog een laatste keer terug naar het begin: die appels die van Europa uit de markt worden genomen. "Eigenlijk is er heel weinig bekend over wat er in 2015-2016 met die tonnen vruchten gebeurd is", werpt ze op. "Maar wat er zeker niet mee is gebeurd, is dat het weggeschonken werd. Nochtans vinden wij dat je die overschotten aan voedselorganisaties moet kunnen geven. Bij wijze van bewustmaking zijn we met FoodWIN toen zelf met vrijwilligers appels gaan plukken die telers anders aan de bomen hadden laten hangen, om vervolgens te verwerken tot sap dat we verkocht hebben. Zo hebben we toch acht ton appels gered. Wat we niet konden redden, is waarschijnlijk op het veld achtergelaten als groenbemester voor nieuwe teelt. Strikt genomen geldt dat ook niet als weggooien, maar als herbestemming (groene energie)."
Voor Wildemeersch volstaat dat niet en ze pleit er dan ook voor om bij het herbestemmen van de appels de cascade van waardebehoud in het achterhoofd te houden. "Die heeft als bedoeling zo veel mogelijk voedselverlies te vermijden. Wie met overschotten zit, moet altijd eerst proberen om ze toch voor menselijke consumptie te houden. Pas als wegschenken geen optie is, kijk je verder, en maak je er bijvoorbeeld veevoeder van. Lukt ook dat niet, dan is er nog altijd de optie compost of biogas. De allerlaatste optie is dan weer: het fruit simpelweg aan de bomen laten hangen."
Gelukkig gebeurt dat laatste nagenoeg nooit. "Zo creatief zijn we wel. En gelukkig maar, want dat voedsel verspillen doodzonde is, zal iedereen met me eens zijn."
