Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
De zoete aardappel is geen familie van de aardappel, maar verwant met de windes. Sinds 2017 wordt hij ook bij ons geteeld. De zoete aardappel is niet alleen erg voedzaam, maar kan ook gebruikt worden om medicijnen te maken tegen hart- en vaataandoeningen. Mogelijk kan de zoete aardappel een rol spelen bij de bestrijding van honger in de wereld. Geen tijd voor het hele tracé? In dit artikel lees je de belangrijkste zoete aardappelfeitjes.
De zoete aardappel of bataat (Ipomoea batatas) is een plant uit de windefamilie (Convolvulaceae). Het is een klimplant, die ondanks zijn naam, niet nauw verwant is met de aardappel.
Waarschijnlijk is de benaming afgeleid van de oorspronkelijke inheemse Zuid-Amerikaanse benaming Batata, die verbasterd werd tot patat. Door zijn uiterlijk werd de zoete aardappel vergeleken met de gewone aardappel, en kreeg hij zo zijn naam.
De knol van de zoete aardappel is een verdikking van de wortels. Er zijn veel variëteiten zoete aardappel. De bekendste varianten zijn de zachte en zoete oranje en de witte, die een veel hoger zetmeelgehalte hebben en harder zijn. De zoete aardappel is het op zes na belangrijkste voedselgewas in de wereld, en in ontwikkelingslanden zelfs het vijfde na rijst, tarwe, maïs en cassave.
In het wild komt Ipomoea batatas niet voor. De hexaploide knol is het resultaat van menselijke veredeling. Wilde verwanten zijn diploïden als Ipomoea trifida en Ipomoea triloba die vooral voorkomen tussen Yucatan (Mexico) en Noord-Colombia. De oudste resten van zoete aardappel werden echter gevonden in het Zuiden van Peru. Naar alle waarschijnlijkheid is de knol in beide regio’s simultaan geëvolueerd. Nog voor de komst van Columbus is de zoete aardappel verspreid naar Melanesië, het gebied van archipels en atollen in de Stille Oceaan. Of dat door menselijke tussenkomst is gebeurd of niet, is voer voor discussie.
Door de conquista kwamen ook de Europeanen in contact met de knollen, aangezien de conquistadores ze mee naar Spanje en Portugal terugbrachten. Van daaruit is de teelt ook in Afrika terechtgekomen. Vandaag wordt zoete aardappel het meest geteeld in China en Zuidoost-Azië, en Afrikaanse landen als Nigeria en Oeganda. Ook Israël teelt traditioneel gezien veel zoete aardappel, ook voor de export.
De zoete aardappel wordt vegetatief vermenigvuldigd, wat wil zeggen dat er een nieuwe plant ontstaat uit het stuk plant of knol dat in de grond wordt gestoken. De zoete aardappel bloeit wel, maar produceert daarbij weinig zaad. Eerder plant men een stuk van de stengel van een bestaande plant, waarna uit de bladknoppen nieuwe wortels groeien die zullen verdikken tot eetbare knollen.
In zijn tropische omgeving groeit de zoete aardappel erg gemakkelijk, en dus hoeft hij geen pesticiden. De plant groeit ook erg snel, waardoor ze de grond bedekt voor onkruid een kans krijgt. Bij ons speelt dan weer het voordeel dat de hier aanwezige insecten, schimmels en bacteriën de plant nog niet kennen, en hem dus links laten liggen.
Na de oogst worden de zoete aardappels gewassen om hun levensduur te verlengen. Ook worden ze doorgaans geconditioneerd afgerijpt in een speciale bewaarcel, waar ze een warmtebehandeling (curing) ondergaan. Dat proces zet bepaalde enzymen aan het werk, waardoor de smaak verbetert. Wonden die tijdens de oogst zijn ontstaan, helen in deze fase, en de schil wordt dikker waardoor de bewaarbaarheid langer wordt. In de Verenigde Staten bestaat de praktijk om ze een dun waslaagje te geven, zodat er geen zuurstof aan de knol kan.
De bladeren van de zoete aardappel kunnen verwerkt worden als een alternatief voor spinazie. De knollen kun je bereiden zoals aardappelen: gekookt, geroosterd, gebakken, als frieten of chips verwerkt. Als er chips van wordt gemaakt, dan krijgen de schijfjes zoete aardappel een laagje maïszetmeel dat ervoor zorgt dat ze knapperig worden. Met het meel van zoete aardappel kun je ook brood en koekjes bakken. De knol kan geperst worden tot sap. Dankzij zijn groot zetmeelgehalte kan uit de zoete aardappel ook alcohol worden gedistilleerd.
Zoete aardappel die bij ons gekweekt wordt, wordt via vrachtwagens vervoerd. Geïmporteerde zoete aardappel komt hoofdzakelijk via boot tot bij ons. De ecologische voetafdruk daarvan is dus relatief beperkt.
De voedzaamheid van de zoete aardappel varieert erg van soort tot soort. De oranje zoete aardappel, zoals die in onze supermarkten ligt, bevat veel provitamine B en C.
Voedingswaardetabel per honderd gram:
In tegenstelling tot de aardappel, die veel zetmeel bevat, heeft de zoete aardappel inuline, een stof die langzamer verteert dan zetmeel en daarom diabetespatiënten kan helpen om hun glycemische bloedwaarden onder controle te houden. De suiker raffinose in de knol veroorzaakt echter wel winderigheid. De oranje varianten van zoete aardappel bevatten veel betacaroteen, wat in vitamine A wordt omgezet, dat op zijn beurt wordt omgezet in retinal wat ons helpt zien, zoals dit Eos-artikel uitlegt.
Sinds het begin van deze eeuw gaat er steeds meer aandacht naar de mogelijkheden van zoete aardappel in de bestrijding van honger in de wereld. Zoete aardappels werden lange tijd bekeken als zogenaamd armemensenvoedsel, waardoor er weinig onderzoek naar werd gedaan, maar nu ziet men het potentieel. En dat potentieel schuilt vooral in de aanwezigheid van betacaroteen dat vitamine A-tekort – wat tot dof haar, huidproblemen en blindheid, kan leiden – kan opvangen.
Uit studies blijkt dat de zoete aardappel niet alleen erg voedzaam is, maar ook gebruikt kan worden om medicijnen te maken tegen hart- en vaataandoeningen. Meer nog, zoete aardappel kan zelfs helpen ter preventie van diabetes en het risico op kankers verlagen. De nodige kanttekeningen hierbij zijn nodig, aangezien dit soort studie met grotere dosissen van de werkzame bestanddelen gebeurt dan men bij consumptie van zoete aardappel gemiddeld opneemt. Het Vlaams Instituut Gezond Leven benadrukt dan ook eerder het belang van een gevarieerd voedingspatroon, waardoor je sowieso alle nodige voedingsstoffen binnenkrijgt, en je lichaam optimaal kan functioneren.
Bij de productie en consumptie van zoete aardappel komt zo goed als geen afval kijken. Schillen kunnen gecomposteerd worden, of als voedsel aan dieren gegeven.
