Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
Wijn wordt gemaakt van druiven en is dus per definitie veganistisch, toch? Wel, niet echt eigenlijk. Het gros van de wijnen wordt immers bewerkt met producten van dierlijke oorsprong. Steeds vaker krijgen wijnen die wél volledig plantaardig zijn een veganistisch certificaat. Speelt die trend in op een groeiend aantal consumenten met een veganistisch dieet, of is er iets anders aan de hand?
Niemand die beter geplaatst is dan Fabrizio Bucella, professor aan de Université Libre de Bruxelles, sommelier en oprichter van de Brusselse oenologieschool Inter Wine & Dine, om die vragen te beantwoorden. Een poster van die laatste organisatie siert de deur van zijn kantoor aan de ULB. “We hebben op 11 december het wereldrecord van de grootste oenologiecursus ooit verbroken”, vertelt Bucella enthousiast over de poster. “We waren met 309 studenten!”
Guinness World Records-avonturen zouden we misschien niet meteen met de conventionele wijnsector associëren, maar dat de wijnindustrie in volle expansie is, wordt onder meer geïllustreerd door de opkomst van veganistische wijn.
Bucella kadert die groeiende vraag naar volledig plantaardige wijn in een bewustwordingsproces bij consumenten: “De kwestie van veganistische wijn is interessant, omdat ze toont dat er bij wijn een fundamenteel gebrek aan informatie is voor de consument”, stelt hij vast. “De wijnwereld is daar een uitzondering in, aangezien er geen ingrediënten op de fles vermeld staan. Wijn is vrijgesteld van de regels van etikettering die gelden voor andere voedingsmiddelen. We weten dat er druiven in zitten, maar dat zijn lang niet de enige ingrediënten.”
“Wijn is nochtans a priori veganistisch”, weet Bucella, “maar aan het einde van het wijnmakingsproces is er een bewerking waarbij dierlijke producten gebruikt kunnen worden.” De professor-sommelier verwijst daarmee naar het klaringsproces, waarbij eiwitten gebruikt worden om deeltjes die de wijn troebel kunnen maken uit te vlokken. De eiwitten hechten zich dan aan de deeltjes, die vervolgens dankzij de zwaartekracht zakken en uiteindelijk uit de wijn gefilterd worden.
De stoffen die gebruikt worden in dit proces zijn vaak van dierlijke oorsprong. Het gaat onder meer om eiwit, vislijm, gelatine van varkensbotten, albumine uit runderbloed, caseïne uit koeienmelk, beendermeel van vleesafval en chitine uit de skeletten van kreeftachtigen. (zie kader hieronder)
Het gebruik van die producten verandert soms. Zo’n 10 à 15 jaar geleden werd het in Frankrijk bijvoorbeeld verboden om materiaal van runderen te gebruiken in het klaringsproces, omwille van een voedselschandaal. “Jammer genoeg werkt het vaak zo”, stelt Bucella vast, “er is een schandaal nodig voor er voldoende druk is om iets te veranderen.”
Bij veganistische wijnen wordt het klaringsproces niet gedaan of worden er plantaardige stoffen voor gebruikt. Dat laatste gebeurt vooral met het mineraal bentoniet, of met eiwitten uit aardappelen, granen en groenten zoals erwten. Fijn wistjedatje: bentoniet kennen we ook als het belangrijkste bestanddeel van kattenbakvulsel.
“Je zou denken dat je anno 2019 wel weet wat je drinkt, maar eigenlijk weten we niets. We kennen enkel de hoeveelheid en het percentage alcohol van een fles wijn"
“Je zou denken dat je anno 2019 wel weet wat je drinkt, maar eigenlijk weten we niets”, stelt Bucella vast. “We kennen de hoeveelheid en het percentage alcohol van een fles wijn, maar dat is het dan ook. We kennen zelfs het aantal calorieën niet.”
Die transparantie is belangrijk volgens Bucella, zeker in het kader van allergenen. De opkomst van natuurlijke wijnen, waarbij weinig of geen sulfiet wordt gebruikt, speelt daar bijvoorbeeld mee op in. Sulfiet wordt normaal gebruikt om oxidatie in wijn tegen te gaan. “Iedereen kampt met dat gebrek aan informatie”, vervolgt Bucella. “Maar bij mensen die een veganistisch dieet volgen, wordt het extra uitgelicht.”
Dat er een groeiende markt is voor veganistische wijnen, ziet ook Walter Van der Veken. Hij is de oprichter van Fairwine, een verdeler van biologische en biodynamische wijnen, die in 2018 onderdeel werd van Biofresh, de grootste speler in de markt in biologische producten. Fairwine stelde in 2016 als eerste Belgische wijnverdeler een volledig plantaardig wijnpakket samen, dat verkocht werd in samenwerking met EVA vzw (vereniging in België die plantaardig eten stimuleert).
Volgens Van der Veken speelt de opkomst van veganistische wijn in op twee evoluties. “De eerste is een veranderende vraag vanuit de markt”, vertelt hij. “Op wereldvlak komt de vraag naar veganistische wijn vooral uit Azië. In India en China zijn er grote gemeenschappen die veganistisch eten en de wijnmarkt is zich daar volop aan het ontwikkelen. Vroeger dronk men in India en in China geen wijn, maar nu is er steeds meer vraag naar, en die wijnen moeten passen bij een veganistische levensstijl. Parallel daarmee is er ook in Europa een groeiende interesse voor vegetarische of veganistische levensstijlen.”
“Biologische wijnen hadden nog niet zo lang geleden een negatief imago. Men dacht dat de wijnbouwers vooral idealisten waren, maar nu past het helemaal in de tijdsgeest van puur, authentiek en duurzaam”
“De tweede evolutie is gaande bij de wijnbouwers”, vervolgt Van der Veken, “die hun wijn zo puur en zo natuurlijk mogelijk willen produceren. Het klaringsproces verandert de smaak van de wijn een beetje en sommige wijnbouwers willen niet langer dat hun wijn lijdt onder bepaalde bewerkingen. Die beslissen daarom om niet meer te klaren, of geen dierlijke producten meer te gebruiken.” Het is vooral die laatste ontwikkeling die, in de vorm van biodynamische wijnteelt, voor grote veranderingen in de wijnindustrie zorgt.
Bij biologische wijnproductie worden chemische hulpmiddelen vermeden en worden zoveel mogelijk natuurlijke grondstoffen en traditionele technieken gebruikt. Bij biodynamische wijnproductie worden die biologische principes toegepast, maar wordt nog extra gelet op de harmonie tussen alle natuurlijke elementen van de wijngaard en wordt gestreefd naar een zo authentiek mogelijk product.
Van der Veken merkt op dat hij, sinds de start van Fairwine in 2010, al veel heeft zien veranderen. “Biologische wijnen hadden in de periode dat we van start gingen een negatief imago: er werd gedacht dat de wijnbouwers vooral idealisten waren en dat de wijnen zelf niet bepaald van topkwaliteit waren. Dat is intussen drastisch veranderd en steeds meer mensen stellen biowijn op prijs. Bovendien werken steeds meer kwaliteitshuizen, onder andere in de Bourgogne en Bordeaux, volgens de principes van de biodynamica”, vertelt Van der Veken, “al zetten ze het vaak niet op de fles.”
Bucella bevestigt het stijgende belang van biologische en biodynamische wijnproductie, en volgens hem is de opkomst van veganistische wijn daaraan gelinkt: “Er is vooral druk op de sector om meer biologisch te produceren, niet zozeer om meer wijnen veganistisch te maken”, stelt Bucella. “Dat komt van de consument, die geen pesticiden meer wil binnenkrijgen. Maar ook van de mensen die in de buurt van de wijndomeinen wonen, omdat er soms mensen ziek worden van de pesticiden die er gespoten worden. De groeiende sensibilisering daarrond bestond vroeger simpelweg niet.”
“We komen van een periode van industriële wijnen, die zo rendabel en efficiënt mogelijk geproduceerd moesten worden, en die er volmaakt helder moesten uitzien”, verklaart Bucella. “Nu is er een ander ideaal, dat vertrekt vanuit de gedachte dat als iets gefilterd wordt, het aan smaak en authenticiteit zal inboeten. De biodynamische trend accepteert dat wijn er niet vlekkeloos uitziet en wil zo min mogelijk tussenkomen in het bereidingsproces.”
Veel natuurlijke en biodynamische wijnen zijn bijgevolg veganistisch, omdat er vaak geen klaringsproces bij gehanteerd wordt en er dus geen dierlijke producten gebruikt zijn. Bucella schat dat een groot deel van de wijnen van hoge kwaliteit veganistisch is. “Er zijn dus zeker wel veganistische wijnen, het probleem ligt bij de certificering. Lang niet alle veganistische wijnen worden als dusdanig gecertificeerd. De reden hiervoor is dat het certificeringsproces duur is: het kost zo’n 1.000 à 1.500 euro per jaar, dus een wijnbouwer moet echt zeker zijn van een bepaalde rendabiliteit voor hij die investering maakt.”
Van der Veken stelt toch vast dat vooral de afgelopen 2 à 3 jaar steeds meer wijnen gecertificeerd werden onder invloed van de veganistische beweging. Bij Fairwine heeft zo’n 20 procent van de wijnen uit hun aanbod een veganistisch certificaat. “Vooral de wijnhuizen in Spanje en Italië spelen daarin een voortrekkersrol, maar in ook Frankrijk begint het aantal veganistisch gecertificeerde wijnen toe te nemen.”
Bij Belgische wijndomeinen zijn zulke veganistische certificeringen voorlopig onbestaande. “De Belgische markt is vooralsnog heel kleinschalig”, zegt Van der Veken. “Er zijn momenteel in België zelfs nog maar twee of drie wijnen die bio-gecertificeerd zijn. Dat aantal certificaten zal nog wel toenemen, maar het zal misschien nog 15 of 20 jaar duren voor ze echt courant worden in België.”
Net in dat certificeringsproces voorspelt Bucella de grootste ontwikkelingen: “De manier waarop wijn gelabeld wordt, zal in de komende vijf jaar danig veranderen”, stelt hij. “Eerst zullen calorieën op de fles vermeld worden, mettertijd de ingrediënten en later ook de hoeveelheden ervan. Hoe ver dit zal gaan, zal afhangen van de druk en mobilisatie van bepaalde bewegingen, zoals de veganistische.”
Van der Veken merkt dat steeds meer wijnen zich laten certificeren als bio, maar hij denkt niet dat dergelijke certificeringen mainstream zullen worden, zeker niet bij veganistische wijnen. “Supermarkten zijn gericht op massadistributie en aan die vraag kunnen kleinere biologische wijnhuizen die veganistisch produceren nooit tegemoetkomen.”
Toch blijft wijn een enigszins apart product, waar sommige evoluties geen vat op hebben. “In de wijnbouw is er een oude traditie van kleinschaligheid, die je bij de landbouw en veeteelt veel minder vindt”, zegt Van der Veken. “In Europa zijn er veel kleinschalige familiale wijndomeinen, die dat doen vanuit de overtuiging dat ze wijn maken volgens de traditie en de terroir van hun gebied.”
“Wijn heeft iets magisch”, verzucht Bucella. “Het is een product dat per definitie gebonden is aan een locatie, we kunnen bijvoorbeeld een spumante van een Italiaans wijndomein niet in India of China laten maken. Dat is goed voor ons, onze economie, onze landbouwers en iedereen die van de wijnbouw leeft, maar ook voor onze markt. Dat maakt de discussie over transparantie in de wijnsector des te interessanter en belangrijker.”
Voor Bucella maakt de opkomst van veganistische wijn deel uit van die discussie en de veranderingen die ze teweegbrengt: “Veganistische wijn is een mooi voorbeeld van hoe de wijnindustrie, die historisch gezien heel traditioneel is, langzaam maar zeker aan het evolueren is.”
