'Superfood bestaat niet, alleen supergedrag'

'Superfood bestaat niet, alleen supergedrag'

Voedingsexpert Patrick Mullie (VUB en Erasmushogeschool) is een man met een missie: de Vlaming gezonder laten leven. En zo’n gezonde levensstijl is volgens hem helemaal niet ingewikkeld: een gezond gewicht en een BMI onder de 25, dagelijks 30 minuten bewegen, vooral plantaardige voeding eten en niet roken.

‘Ik herinner mij een consult waar een man van 150 kilogram langskwam. Hij dronk elke dag Yakult voor zijn gezondheid. Hij is een slachtoffer van de marketing en legt de verkeerde prioriteiten’, vertelt de voedingsexpert Patrick Mullie. De man is volgens hem een typisch voorbeeld van hoe we naar voeding kijken: broccoli beschermt tegen borstkanker, soja tegen prostaatkanker, …’

‘Wondermiddelen bestaan niet, behalve de eerste twee jaar van je leven. Moedermelk bevat alles wat een kind nodig heeft, maar daarna bestaat zo’n wondermiddel niet meer. Superfoods zijn onzin. Je hebt alleen supergedrag: gezonde eet- en leefgewoonten. Al tientallen jaren zijn de vier basispijlers bekend: gezond gewicht, voldoende beweging, niet roken en gezonde voeding. Niks nieuws. Maar in plaats van te gaan joggen, te stoppen met roken en te vermageren, kopen consumenten superfoods. Dat is veel gemakkelijker, maar gezondheid kan je niet in de winkel kopen.’

Leef wijs, eet wijs

‘De focus op enkele voedingsmiddelen is het gevolg van twee zaken. Veel studies richten zich op één voedingsmiddel versus een ziekte. Dat komt doordat een sponsor daartoe de opdracht gaf. Of je zit met doctoraatsstudenten die maar tijd hebben om een deeltje van een enorme database te onderzoeken. De een richt zich op vitamine D, de ander op vitamine C. Die studies scoren goed in de pers en voedingsgoeroes nemen ze over, maar veel van de discussies zijn voor specialisten.’

‘De grote massa zal niet langer leven omdat ze broccoli of spelt eet, maar wel als ze een globaal gezond gedrag vertoont. Gezonde voeding is alleen gezond als ze past in die goede gewoontes. Als je een pak sigaretten rookt en een appel eet, dan gaat het gezondheidsvoordeel van een appel ten onder in de grote zee van miserie die roken met zich brengt. Ik pleit voor een globale aanpak. Waarbij je naar de hele levenswijze kijkt.’

Een uniforme boodschap

‘Gezonde voeding leeft enorm. Vroeger gaf ik tien tot vijftien lezingen per jaar. Nu heb ik er vier keer zoveel. Ook uit de vragen die ik tijdens die lezingen krijg – ‘mag ik nu wel of geen aardappelen eten?’ - blijkt dat we massaal de prioriteiten verkeerd leggen door de warboel aan informatie waarmee we om de oren worden geslagen. In de jaren 1970 had je het Atkins-dieet, in de jaren 1990 Montignac. Vandaag is het de ene na de andere: de Voedselzandloper, het paleodieet, Pascale Naessens of de dames van de Nederlandse website The Green Hapiness. Iedereen heeft geld geroken.’

‘Je mag niet vergeten dat de aanhangers van voedselgoeroes nog altijd de grote minderheid vormen. Stel dat 300.000 consumenten het boek De voedselzandloper kopen. De auteur verdient daar goed aan, maar dat betekent dat de massa, 5,7 miljoen Vlamingen, het boek niet kochten. Ik vind het zeer belangrijk om als wetenschapper tussen te komen voor die grote meerderheid die twijfels heeft. Die 300.000 aanhangers van de Voedselzandloper ga ik niet overtuigen, dat zijn fanatiekelingen die beter weten en dat geeft ook niet.’

‘Het is veel belangrijker om de grote meerderheid uniform te informeren over de prioriteiten van een gezonde levensstijl. Niet ‘eet dit niet of eet dat wel’, maar wat je wel moet doen: meer bewegen en meer fruit en groente eten …’

Gedrag veranderen

Hoewel de principes simpel zijn, gedragen we ons er niet naar. ‘We kennen de voedingsdriehoek. Je zult op een uitzondering na niemand meer vinden die zegt dat fruit en groente ongezond zijn. Velen scoren vrij hoog op kennis, maar er is geen enkel verband tussen kennis en gedrag. Uit de Nationale Voedselconsumptiepeiling van 2014 blijkt dat 5 procent van de Belgen voldoende groente eet en 9 procent voldoende fruit. Het aantal volwassenen met obesitas stijgt daarentegen al sinds de jaren 1980.’

‘Om de bevolking zich te laten gedragen naar de voedingsdriehoek moet je het hele economisch systeem aan de orde stellen. Waarom zijn ongezonde voedingsmiddelen overal beschikbaar? Omdat ze niet vervallen. Je legt ze op een schap en ze blijven jaren goed. Bij een appel moet je elke dag kijken of hij nog niet rot is.’

‘Daarnaast speelt de prijs een rol: ongezond is goedkoper. Waarom? Omdat Europa suiker zo goedkoop houdt om concurrentie van elders tegen te houden. Fabrikanten zijn geen perverselingen die ons smeerlapperij willen verkopen. Ze spelen gewoon een spel met de regels die er zijn.’

‘Afgerond eet 10 procent voldoende fruit en groente. 10 procent zal nooit fruit en groente eten. Maar 80 procent eet fruit en groente, maar onvoldoende. En het zijn die mensen die je onder andere met de beschikbaarheid van fruit en groente en een correcte prijsfactor naar de goede kant kan duwen. Dat is haalbaar. Met prijs kan je mensen overtuigen om meer fruit en groente te eten.’

‘Ook de industrie kan je overtuigen om meer gezonde grondstoffen te gebruiken voor hun producten. Suiker is nu  spotgoedkoop. De productie van een ton Tiense suiker kost 600 euro. Bedrijven kopen ze in voor 2.000 euro per ton. Europa betaalt het verschil, wij burgers dus. Als je een pak suiker koopt, dan betaal je in vergelijking 1.000 euro per ton. 400 euro meer dan de productieprijs. Dat geld gebruikt de industrie om suiker goedkoper te maken. Terwijl de appel- en perenboeren met verlies verkopen. Dat is belachelijk.’

‘In Finland krijgt elk kind een gratis maaltijd, met producten uit de lokale economie, zodat de boer zijn geld verdient. Als je daarop inzet, kan je langzaam overgaan naar een gezondere economie, naar een grondstoffeneconomie, in plaats van afgewerkteproducteneconomie waar woekerwinsten worden gemaakt omdat suiker zo goedkoop is. In Finland drinkt 5 procent van de jongeren dagelijks frisdrank met suiker. Bij ons is dat 50 procent. Je hebt 4 miljard euro omzet per jaar in frisdrank en snacks. Die kun je toch wel 10 procent belasten?’

‘Onze overheid geeft de boodschap: ‘eet meer fruit en groente’, maar ze ondersteunt die niet. Dat is net als kinderen die les krijgen over de voedingsdriehoek en als lunch friet met curryworst krijgen, omdat dat het goedkoopst is. Je moet je boodschap ook durven te ondersteunen. Die wil is er helemaal niet. De overheid moet consequent zijn in haar beleid, en kleine en positieve punten consequent blijven herhalen, samen met voedingsexperts en de media. Dan stoppen we al die onzin.’

Dit artikel verscheen in Eos magazine van december 2016