Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Milieu

Moeten we voedsel belasten naargelang de milieuvoetafdruk?

Nu de klimaatopwarming een niet langer te ontkennen feit is, zijn harde maatregelen nodig. Zoals bijvoorbeeld een koolstofheffing op basis van de ecologische voetafdruk van voedselproducten. Dat zegt wetenschapscommunicator Lottie Bingham in dit opiniestuk.

FoodUnfolded

Een globaal digitaal platform dat mensen opnieuw verbindt met de oorsprong van hun voedsel en wil inspireren tot een positieve verandering van het voedselsysteem.

In november 2020 bracht de UK Health Alliance on Climate Change een rapport uit met een aantal aanbevelingen gericht aan de Britse overheid en voedingsindustrie. De conclusie van het rapport is dat, als deze aanbevelingen in 2025 nog niet zijn opgevolgd, er actie moet worden ondernomen onder de vorm van een koolstofheffing, waarbij producenten worden belast op basis van de milieuvoetafdruk van hun producten. Als deze wordt ingevoerd, zou het Verenigd Koninkrijk het eerste land ter wereld worden met een voedselspecifieke belasting, maar is dit wel de juiste maatregel? Naar mijn mening, ja - ervan uitgaande dat de andere veranderingen niet op tijd worden doorgevoerd - en hier is waarom.

Fiscale stimulansen werken

Het feit dat voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong over het algemeen schadelijker zijn voor het milieu dan die van plantaardige oorsprong is niet bepaald nieuwe informatie. Toch blijven mensen vlees en zuivel in hun dieet opnemen. Het is echter bewezen dat financieel beleid gedragsveranderingen teweegbrengt, zelfs als er geen nieuwe informatie is.

We wisten allemaal dat onze afhankelijkheid van wegwerpplastic onherstelbare schade toebracht aan het milieu, maar pas toen supermarkten in verschillende landen slechts een paar cent per tas begonnen te vragen, daalde het verbruik van wegwerptasjes aanzienlijk. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld leidde een toeslag van slechts vijf pence per tas tot een daling van het verbruik van plastic tassen met 86%. Een belasting op levensmiddelen zou de prijs van de meeste levensmiddelen - vooral van die waarvan we minder moeten eten - waarschijnlijk met aanzienlijk meer dan vijf pence doen stijgen. Uit modellen blijkt dat rundvlees bijvoorbeeld veertig procent duurder zou zijn als de milieukosten in de prijs werden doorberekend. De vraag is dus: als uw biefstuk van zeven pond op vrijdagavond u plotseling 9,80 pond zou kosten, zou u er dan nog eens over nadenken?

Een reductief kader is beter dan helemaal geen kader

Landbouwers en vertegenwoordigers van de voedingsindustrie hebben tegen een op voeding gebaseerde koolstofheffing gepleit omdat een volledig alomvattend beleid dat rekening houdt met verschillende productiesystemen, misschien niet kan worden uitgevoerd, waardoor bepaalde landbouwers onevenredig en oneerlijk zouden worden gestraft. Vanuit het oogpunt van de veehouders dreigt dit de reeds enigszins heersende opvatting "plantaardig is goed, vlees is slecht" te bestendigen, terwijl er in werkelijkheid nuances bestaan in de mate waarin een bepaald dierlijk product slecht is, afhankelijk van het dier van oorsprong en de productiesystemen die in het spel zijn. De zorg is dan dat de consument steeds meer zou kunnen kiezen voor geïmporteerde plantaardige voedingsmiddelen - die dus nog steeds ecologisch problematisch zijn - ten koste van plaatselijk geproduceerde dierlijke producten.

Natuurlijk zou het beste beleid er een zijn dat rekening houdt met elk miniem verschil in de voetafdruk van elk individueel voedselproduct. Maar wanneer het argument op deze manier wordt gebracht, gaat het voorbij aan de realiteit dat zelfs de meest niet-duurzame plantaardige voedingsmiddelen in de meeste gevallen aanzienlijk beter zijn voor de planeet dan dierlijke producten. Hoewel het een ietwat vereenvoudigde versie van de waarheid is, komt het uiteindelijk neer op "plantaardig-goed, vlees-slecht". Vervoer is slechts verantwoordelijk voor 0,5-10% van de aan voedsel gerelateerde broeikasgasemissies, wat betekent dat, hoewel een plantaardig eiwit geïmporteerd uit een buurland meer zal kosten voor het milieu dan een lokaal seizoensgebonden alternatief, beide slechts een fractie zullen hebben van de milieuvoetafdruk van bijna elk stuk rundvlees, of het nu van de andere kant van de wereld komt, of van een boerderij slechts een paar honderd meter verderop.

Bovendien lijkt het nauwelijks gerechtvaardigd tegen een beleid te pleiten op grond van het feit dat het te sterk vereenvoudigd wordt, wanneer er - op dit moment - geen feitelijk bewijs is om deze bezorgdheid te staven. De regering heeft nog niet laten weten of zij zelfs maar overweegt een dergelijk beleid in te voeren, laat staan hoe het zou worden berekend en toegepast, zodat het argument alleen op gissingen is gebaseerd.

Jason Leung - Unsplash

Het gaat om meer dan geld alleen

Afgezien van het geld is het ook belangrijk te kijken naar de vele andere potentieel verreikende en positieve implicaties die uit dit initiatief zouden kunnen voortvloeien. Een van de eerste veranderingen die we zouden kunnen hopen te zien, is een grotere verantwoordingsplicht. Voordat een belasting kan worden berekend, moeten we eerst zorgen voor een consistente manier om emissies in de toeleveringsketen te meten, te rapporteren en te volgen. Dit zal duidelijk maken waar de probleemgebieden liggen, zodat een billijke belasting kan worden berekend, maar zal boeren en producenten waarschijnlijk ook motiveren om veranderingen door te voeren nog voor er een financiële reden is om dat te doen. Of die veranderingen nu tot stand komen uit bezorgdheid om het milieu of louter uit een PR-oogpunt, het maakt uiteindelijk niet uit - verandering is verandering.

Een ander positief resultaat dat we zouden kunnen verwachten is conversatie. Dat de regering zelfs maar zo'n drastisch beleid overweegt, onderstreept de ernst van de klimaatcrisis en de urgentie die nodig is om deze aan te pakken. Voor degenen die tot nu toe het voorrecht hebben gehad om zich afzijdig te houden van het klimaatgesprek, of het zelfs helemaal aan hun radar voorbij hebben laten gaan, zou dit wel eens de wake up-call kunnen zijn die nodig is. Voedsel is een van de weinige goederen die ons allemaal aangaan. Ongeacht onze leeftijd, economische status, academische achtergrond, kledingstijl of muzieksmaak moeten we allemaal eten, en een beleid als dit zou - op de een of andere manier - gevolgen hebben voor ons allemaal. De aard zelf van het product in kwestie maakt dit beleid, en de retoriek eromheen, daarom uniek allesomvattend, en biedt ons een kans om potentieel meer mensen te betrekken dan enige campagne of beleid dat eerder is gevoerd.

Als gevolg van deze grotere aandacht zouden we kunnen hopen op een verschuiving in de publieke perceptie van ons voedsel. Hoewel ik geenszins zo gek ben te denken dat deze belasting alleen de houding en het voedingsgedrag van de mensen voldoende zal veranderen om het probleem voor eens en altijd op te lossen, ben ik er vast van overtuigd - of hoop ik althans - dat het een enorm positief begin zou kunnen zijn.

Voor de gezondheid van zowel de mensen als de planeet

Het laatste punt dat moet worden opgemerkt, is iets waar de UK Health Alliance on Climate Change heel duidelijk over is geweest. Deze belasting gaat over meer dan alleen de gezondheid van het milieu, maar ook over de gezondheid van de bevolking. Uit een onderzoek uit 2018 bleek zelfs dat als we de prijs van voedingsmiddelen zouden verhogen om rekening te houden met de gezondheidskosten die gepaard gaan met hun consumptie, onbewerkt en bewerkt rood vlees respectievelijk 20% en 110% meer zouden kosten.

Bovendien is gebleken dat voedingsmiddelen waarvan is vastgesteld dat ze goed zijn voor zowel ons als de planeet, zoals plantaardige producten, ook beter zijn voor onze portemonnee. Elk beleid dat op bevolkingsniveau een verschuiving naar een plantaardiger dieet teweegbrengt, zou voor de meerderheid van de bevolking tot een betere gezondheid leiden, zonder de lagere inkomens onevenredig te treffen.

Disclaimer: een belasting is niet het alfa en omega

Voor alle duidelijkheid: ik denk geen moment dat een koolstofbelasting op voedsel al onze problemen zal oplossen, en ik heb ook niet de indruk dat de ontwikkeling en uitvoering van een dergelijk beleid eenvoudig en foutloos zou zijn, maar uit modellen blijkt dat een dergelijk beleid, mits goed uitgevoerd, de uitstoot van broeikasgassen door voedsel met ongeveer 9-12% kan verminderen.

Er zullen natuurlijk mensen zijn voor wie deze belasting nooit een goede zaak zal zijn - of het nu gaat om een boer die zijn bedrijf niet kan runnen, of een vleeseter die niet wil toegeven dat zijn consumptiepatroon een negatieve invloed heeft op zowel de gezondheid van het milieu als van hemzelf. Maar gezien de huidige stand van de crisis en de urgentie waarmee we veranderingen moeten initiëren als we willen voorkomen dat emissies en de temperatuur op aarde het onomkeerbare omslagpunt bereiken, hebben we niet de luxe van tijd om een welwillend beleid te ontwikkelen dat iedereen ten goede komt - zelfs als zoiets zou bestaan.

Het beste waar we in dit stadium naar kunnen streven is een beleid dat de grootste hoeveelheid goeds oplevert voor de grootste hoeveelheid mensen. Dus alles welbeschouwd: een beleid dat de mogelijkheid biedt om in het hele land consumptiepatronen te verschuiven in de richting van een duurzamer voedingspatroon dat ook nog betaalbaar is en de gezondheid van de bevolking kan verbeteren, klinkt mij als een behoorlijk positief beleid in de oren.

Dit artikel verscheen eerder in het Engels op de website van onze partner FoodUnfolded: https://www.foodunfolded.com/article/should-we-tax-food-according-to-its-environmental-footprint-opinion. De auteur is Lottie Bingham.

Bronvermelding