Microplastic in ons voedsel

Wat zijn microplastics?

Microplastics zijn kleine plastic deeltjes die variëren van 0,1 tot 5000 micrometer. Afhankelijk van hoe ze zijn ontstaan, kunnen microplastics worden geclassificeerd als primair of secundair. Primaire microplastics zijn kunststoffen die doelbewust zijn gemaakt om hun bedoelde grootte te hebben voor gebruik in producten zoals wasmiddelen en cosmetica. Secundaire kunststoffen ontstaan doordat grotere stukken plastic, afkomstig van allerlei bronnen, na verloop van tijd afbreken tot kleinere deeltjes. Microplastics in voedsel werden zo'n vijftig jaar geleden voor het eerst een bron van zorg toen ze werden ontdekt als vervuilende stof in mariene ecosystemen. Sindsdien zijn ze aangetroffen in zoetwatermilieus, sedimenten, bodems, lucht en in ijs uit afgelegen poolgebieden. Zelfs de Marianentrog, de diepste oceaangeul op aarde, bleek tussen de 200 en 2200 deeltjes microplastic per liter sediment te bevatten. Deze deeltjes worden door onze rioleringssystemen getransporteerd en worden onderdeel van de waterkringloop. Eenmaal onderdeel van de waterkringloop, komen microplastics terecht in de lucht die we inademen en in het voedsel dat we eten.

Hoe komen ze in ons voedsel terecht?

De meeste microplastics komen in onze voedselketens terecht via vis en zeevruchten. De deeltjes die waterdieren eten komen in hun darmen terecht, maar blijven daar maar kort. Daarom hopen microplastics zich, in tegenstelling tot andere stoffen zoals kwik, niet op in de loop van de tijd. Omdat ingewanden van vissen niet algemeen worden geconsumeerd, worden plastic deeltjes die door vissen worden opgenomen niet beschouwd als een direct risico voor de menselijke gezondheid. Toch kunnen de met brokstukken gevulde organen van vissen in diervoeder terechtkomen en zo via dierlijk voedsel op ons bord belanden. Daarnaast kunnen zeedieren die zich voeden met filters, zoals mosselen, oesters en krabben, waarvan we het spijsverteringskanaal wel consumeren, zich ophopen en aanzienlijke hoeveelheden microplastic aan mensen doorgeven. Voedsel kan ook worden besmet met secundaire microplastic deeltjes tijdens de productie en door verpakking.

Hoeveel microplastic consumeren we?

Het is een uitdaging om te berekenen hoeveel microplastic we consumeren, omdat er wereldwijd verschillende kwantificatiemethoden worden gebruikt. Een Australisch onderzoek uit 2021 schatte dat de gemiddelde persoon mogelijk 0,1 - 5 gram microplastic per week binnenkrijgt. Hoewel dit alarmerend klinkt, is deze conclusie gebaseerd op talloze aannames en schattingen. En de hoeveelheid microplastic die een individu binnenkrijgt wordt beïnvloed door een groot aantal factoren, zoals demografie, cultureel erfgoed en geografische locatie.

​Wat zijn de gezondheidsrisico's?

Net als vissen hopen onze lichamen geen microplastics op. Meer dan negentig procent van de ingeslikte microplasticdeeltjes kunnen via onze uitwerpselen worden geëlimineerd. Maar ondanks het feit dat microplastics slechts korte tijd in contact komen met ons lichaam, kunnen ze nadelige gezondheidseffecten veroorzaken. Voorlopig onderzoek over dit onderwerp geeft aan dat het consumeren van microplastic deeltjes kan leiden tot negatieve gezondheidseffecten zoals ontstekingsreacties, toxiciteit als gevolg van de chemicaliën die erin aanwezig zijn en de verstoring van het darmmicrobioom. Wetenschappers begrijpen echter nog niet volledig hoe microplastic met ons lichaam interageert. Ondanks dat sommige onderzoeken zich richten op individuele gevallen, kunnen deze resultaten zonder verder onderzoek niet worden toegepast op de algemene bevolking.

Is een toekomst zonder microplastic mogelijk?

De voedselketen zal vervuild blijven met microplastic deeltjes zolang plastic (zoals wij dat kennen) alomtegenwoordig blijft in onze omgeving. Op dit moment wordt microplasticvervuiling niet gezien als een ernstig probleem voor de voedselveiligheid. Maar als het dat in de toekomst wel zou worden, kunnen overheden veiligheidscontroles invoeren in de toeleveringsketen, vergelijkbaar met de manier waarop voedselproducten al worden gescand op fysieke en chemische verontreinigingen.

Verontreiniging door microplastic kan echter door bepaalde maatregelen worden teruggedrongen voordat het een serieus probleem voor de voedselveiligheid wordt. Zo kunnen bijvoorbeeld primaire microplastics in meststoffen, pesticiden, cosmetica, wasmiddelen en verf worden vervangen door minder schadelijke materialen. Strengere recycling- en afvalscheidingsprotocollen kunnen voorkomen dat grotere stukken plastic in zoetwatermilieus terechtkomen. Microplastic-verwijderingsstrategieën zoals absorptie, ultrafiltratie en membraantechnologie kunnen de kwaliteit van vervuild water helpen verbeteren en de ontwikkeling van biologisch afbreekbare kunststoffen die geschikt zijn voor voedsel kan secundaire microplastics tot op zekere hoogte uit ons voedsel helpen verwijderen.

Het plastic probleem mag dan enorm zijn, er is reden tot hoop. Van schimmels die plastic kunnen eten tot robotvissen die geprogrammeerd zijn om microplastics uit de oceaan te verwijderen en een magnetisch poeder dat minuscule stukjes plastic kan opvangen in afvalwaterinstallaties; microplastics zullen misschien niet voor altijd op ons bord liggen.

Dit artikel verscheen eerder in het Engels op de website van onze partner FoodUnfolded: https://www.foodunfolded.com/article/microplastic-in-our-food. De auteur is Madhura Rao.