Een beetje plastic voorkomt verspilling

Velen betreuren de grote hoeveelheid verpakkingen die supermarkten gebruiken. Met name in plastic verpakte groenten en fruit wekken wrevel op. Beschikken die immers niet over hun eigen natuurlijke bescherming? Een belangrijke reden voor het gebruik van zoveel verpakkingen, is echter om voedsel te beschermen en verspilling te voorkomen - vooral bij vers voedsel. Plastic volledig uit onze voedselvoorziening verwijderen, is misschien niet de beste oplossing om het milieu te beschermen en waardevolle hulpbronnen te behouden.

Voedselvoorzieningsketens zijn complexe netwerken met talrijke onderdelen. Alleen al in Europa produceren 12 miljoen boerderijen landbouwproducten die worden verwerkt door ongeveer 300.000 voedingsbedrijven. Ze worden vervolgens gedistribueerd door 2,8 miljoen retailers en restaurants, die ongeveer 500 miljoen consumenten bedienen.

Voedsel reist eerst van het veld waar het wordt geproduceerd naar een opslagfaciliteit voor verwerking. Het wordt vervolgens opgeslagen totdat het nodig is. Dan wordt het verpakt, vervoerd en verdeeld naar winkels, waar het in de rekken vertoeft tot het gekocht en geconsumeerd wordt. Dit kost een wisselende hoeveelheid tijd, afhankelijk van waar het product wordt gekweekt en hoe lang het in iemands (koel)kast blijft.

Plastic verpakkingen worden gebruikt in de voedselvoorzieningsketen omdat ze de veilige distributie van voedsel over lange afstanden ondersteunen en voedselverspilling minimaliseren door voedsel langer vers te houden. Uit een evaluatie uit 2016 van onderzoeken naar voedselverspilling bleek dat in de EU elk jaar 88 miljoen ton voedsel wordt verspild - dat is 173 kg per persoon en komt overeen met ongeveer 20% van het geproduceerde voedsel. Deze verspilling minimaliseren, is cruciaal voor de bescherming van het milieu en voor de voedselzekerheid.

Hoe verkleinen we de afvalberg?

Meer dan 50% van de voedselverspilling vindt plaats in huishoudens en bijna 20% wordt verspild tijdens de verwerking. Plastic verpakkingen zijn een noodzakelijk kwaad om de afvalberg van beide bronnen te verkleinen. Bij het bepalen van de bruikbaarheid van plastic verpakkingen in de voedselvoorzieningsketen moeten we er rekening mee houden dat we die verspilling kunnen voorkomen door de houdbaarheid van voedsel te verlengen. Zo kan het gebruik van slechts 1,5 g plastic folie voor het inpakken van een komkommer de houdbaarheid verlengen van drie dagen tot 14 dagen en door druiven in plastic zakken of bakjes te verkopen, is de verspilling van druiven in de winkel met 20% verminderd.

Door het verlengen van de houdbaarheid, minimaliseren verpakkingen het voedingsafval en besparen ze waardevolle hulpbronnen van boerderij tot schap. Recente schattingen van Zero Waste Scotland suggereren dat de koolstofvoetafdruk van geproduceerde voedselafval hoger kan zijn dan die van plastic. In het bijzonder bleek 456.000 ton voedselafval geproduceerd in Schotse huishoudens bij te dragen tot ongeveer 1,9 miljoen ton CO₂, drie keer meer dan dat van de 224.000 ton geproduceerde plastic afval.

Plastic verpakkingen zorgen voor voedselkwaliteit en veiligheid. Voedsel dat van nature beschermd wordt door een schil en toch een plastic laagje over zich heen krijgt, trekt vaak de aandacht. Maar onderzoek toont aan dat deze producten alleen duurzaam zijn in een korte voedselketen. Wanneer voedsel een lange weg aflegt, voorkomt plastic dat het afval wordt. Bovendien zijn plastic verpakkingen flexibeler en lichter dan alternatieven als glas en karton. Dit verlaagt de transportkosten en de CO₂-uitstoot die daarmee gepaard gaat.

Mogelijke oplossingen

Plastic volledig verwijderen uit voedselverpakkingen is dus niet zo duurzaam als je zou denken. Er zijn veel gevallen waarin plastic verpakkingen nuttig zijn om afval te verminderen. Maar voedselverkopers moeten ook manieren bedenken om het plastic waar mogelijk te verminderen en opnieuw te gebruiken.

Om de noodzakelijke hoeveelheid plastic te verminderen, moeten korte voedselvoorzieningsketens worden ontwikkeld. Zo zijn er maar weinig tussenstappen tussen bord en boerderij. Het kan betekenen dat we moeten overschakelen naar een meer seizoensgebonden levenswijze. Boerenmarkten, gemeenschapsgerichte telers en voedselmanden brengen consumenten in contact met de plaats waar hun voedsel vandaan komt en kunnen op die manier helpen om voedselverpakkingen en afval te verminderen.

Voor producenten is streven naar minder plastic en verspilling ook een economische uitdaging. De meeste verkopers gebruiken plastic immers niet alleen om hun product langer houdbaar te maken, maar ook als marketinginstrument dat de aandacht trekt en consumenten ertoe verleidt om meer te kopen (denk aan multipacks). Ook dat kan leiden tot verspilling. Een andere oplossing is een circulair economisch model waarin veel meer plastic hergebruikt en gerecycled wordt. Dit is zowel economisch als ecologisch verantwoord.

Er wordt ook gewerkt aan nieuwe, biobased verpakkingen die dezelfde rol kunnen vervullen als conventioneel plastic en bovendien biologisch afbreekbaar kunnen zijn. Maar het is onduidelijk of biobased plastics op lange termijn ook echt duurzaam zijn, vooral als er enorme hoeveelheden grondstoffen nodig zijn om ze te produceren.

Totdat er een duurzaam verpakkingsalternatief is ontwikkeld, zullen grote retailers blijven vertrouwen op plastic om te voorkomen dat voedsel verloren gaat. Plastic is op zich een heel nuttig materiaal. We moeten het effectiever en zuiniger gebruiken, maar helemaal zonder kunnen we niet.

Dit artikel is een vertaling van The Conversation. Auteurs van het artikel zijn Eleni Iacovidou (onderzoeker in Milieumanagement, Brunei University London) en Manoj Dora (hoofd Operations & Information Systems Management, Brunei University London)