De kwestie kweekvlees: Heeft het zin om onze eiwitten in een labo te kweken?

In verschillende labo's ter wereld knutselen wetenschappers aan iets wat op vlees moet lijken, zonder dat er dierenleed of landbeslag mee gepaard gaat. Uit printers rolt dan, na lang zoeken naar de juiste mix, iets dat zowel qua smaak als textuur op vlees lijkt.

Er zijn drie manieren om zover te komen. Een eerste is om echte dierlijke stamcellen te gebruiken en die verder te laten groeien in laboratoriumomstandigheden. Het is echter ook mogelijk om op basis van het DNA (Deoxyribonucleic Acid, ofwel desoxyribonucleïnezuur is de chemische naam van het biologische macromolecuul dat in alle levende cellen de basis vormt van erfelijkheid.) van een dier aan de slag te gaan. Met gisten wordt geprobeerd om uit dat DNA gelijkaardige eiwitten als die van dieren te laten groeien. Op basis daarvan kan bijvoorbeeld een hamburger worden gekweekt.

En dan is er nog de methode die enkel de molecule gebruikt die rundvlees zijn onmiskenbare geur en smaak geeft. Die heet heme, en is te vinden in het eiwit hemoglobine. Met inzet van de heme kan een volledig plantaardige burger worden gemaakt die er toch vlezig uitziet en smaakt.

Het kàn dus. Maar houdt het ook steek? Ethisch wringt er toch iets, want die stamcellen of dat DNA, worden meestal gewonnen uit Fetal Bovine Serum (FBS, verrijkt bloed van een geaborteerde kalfsfoetus. Voor het dierenwelzijn moet je kweekvlees dus niet aanschaffen en ook qua duurzaamheid scoort dat 'proper vlees', zoals het soms wordt genoemd, niet hoog.

Het broeikasgas methaan uitstoten doet kweekvlees niet, maar het kweekproces zelf is echter wel enorm energie-intensief. Zolang laboratoria en fabrieken die energie uit klassieke koolstofbronnen halen, draagt ook kweekvlees bij aan de opwarming van de aarde. Meer nog: de CO2-uitstoot die het zo veroorzaakt blijft langer in de atmosfeer hangen, dan het meer vluchtige methaan. Eigenlijk is kweekvlees dus schadelijker voor het milieu dan de traditionele landbouw.

En ook, zegt eiwitspecialist Ingeborg Brouwer, is de kostprijs een struikelblok. 'Een dun lapje kweekvlees kost op dit moment tachtig euro. Het vervelende is dat het na tien jaar onderzoek dus nog altijd niet betaalbaar is, en praktisch gezien dus niet bruikbaar. Daarnaast tonen onderzoeken ook aan dat mensen niet helemaal bereid zijn om kweekvlees te eten.'

Kaas die geen kaas is

We kunnen ook verder kijken dan vlees alleen. Ook zuivel is van oorsprong dierlijk, en ook daar zoekt men naar alternatieven. Vaak zijn die gebaseerd op precisiefermentatie, waarbij micro-organismen aangepast worden. Ze kunnen zo gemanipuleerd worden dat ze eigenschappen van bepaalde voedingsmiddelen krijgen. Zuivel uit de proefbuis bestaat ondertussen al. Zo is er Perfect Day, een start-up uit Californië die de eiwitten uit koemelk artificieel reproduceert tot genetisch gewijzigde microflora, op basis waarvan ze wei en caseïne produceren. Die zijn meteen niet alleen veganistisch, doordat ze zonder dierlijke input de eiwitten namaken, maar ook lactosevrij, en desondanks even voedzaam als echte melk-eiwitten, claimt het bedrijf.

Echte melk namaken is nog iets anders, want daarvoor heb je ook melkvet nodig. Maar als je weet dat het merendeel van door koeien geproduceerde melk wordt verwerkt in verdere bereidingen, dan kunnen die plantaardige wei en caseïne toch behoorlijk wat vervangen. En ook kaas zelf is al nagemaakt, al is niet iedereen daar mee opgezet: uit de industrie komen klachten dat dergelijke producten de naam 'kaas' niet zouden mogen dragen, omdat dat oneerlijke concurrentie is en ‘de consument zou misleiden’.

Toch is dit alles hier nog toekomstmuziek, want voorlopig zijn geen van deze producten in Europa te verkrijgen. Dat zou ten vroegste eind 2024 gebeuren.

En jij? Ben jij klaar voor kweekvlees?