Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
Als rechtsgeleerde die de afgelopen jaren onderzoek heeft gedaan naar hoe het EU- en internationaal economisch recht pogingen om duurzame voedselsystemen op te bouwen kan ondermijnen, wilde Tomaso Ferrando graag meedoen aan het 'boerenprotest'. Maar zodra hij het plein betrad, werd het idee dat hij aan zo'n evenement deelnam veel genuanceerder en complexer.
Op woensdag 1 februari stond ik zij aan zij met de boeren die het Luxemburgplein en de straten naast het Europees Parlement in Brussel hadden ingenomen. Onderweg waren lange rijen tractoren met Belgische, Franse en Nederlandse nummerborden te zien op bijna een kilometer afstand van het plein. Naarmate ik dichter bij het tafereel kwam, werden mijn oren en neus verzadigd door het geluid van hun claxons en de geur van verbrande banden.
Achter de uniformiteit van de tractoren openbaarde het plein zich als een verzameling van verschillende identiteiten, die elk hun eigenheid behielden en tegelijkertijd bijdroegen aan de zichtbaarheid van de actie. Van bovenaf zag het plein eruit als een lappendeken van blauwe, gele en groene jassen, doorschoten met gele ballonnen en hier en daar bespat met overvloedige hopen mest. Groene en gele spandoeken van linkse vakbonden en groeperingen, samen met Belgische en Vlaamse vlaggen die hun nationalistische aspiraties uitschreeuwen.
In werkelijkheid waren er minstens twee pleinen in één. Vlakbij de ingang riep een spandoek rond het standbeeld van de in Engeland geboren industrieel John Cockerill boeren op om "nee te zeggen tegen despotisme" en zich te organiseren tegen milieumaatregelen. Verderop in de centrale tuin gaven leden van een Italiaanse boerenbond interviews over de noodzaak om nieuwe genetische technologieën te liberaliseren om de productiviteit te verhogen, en weer anderen discussieerden over de beperkingen van wetten voor dierenwelzijn, terwijl ze in de rij stonden om een broodje met gegrild vlees te eten.
Maar er was ook een tweede gebied dat er anders uitzag en anders klonk. Vlakbij het Parlement wapperden vlaggen van biologische organisaties zoals La Via Campesina, La Confédération Paysanne en Boeren Forum naast die van Extinction Rebellion en Grootouders voor Klimaat. Vanaf het podium riepen sprekers het publiek en beleidsmakers op om iets te doen aan de macht van de detailhandel, marktconcentratie, goedkope prijzen en uitgebuite arbeid.
De complexiteit van de strijd van die dag begrijpen is niet alleen een kwestie van stedelijk landschap, maar is ook van belang voor de politiek. Als we echt willen leren van wat er gebeurt en beleidsreacties willen uitwerken, is het essentieel dat we erkennen dat er niet één uniform plein was, maar eerder uiteenlopende visies op de toekomst die waarschijnlijk voortkomen uit dezelfde structurele zwakheden.
In haar nieuwste boek "Dubbelganger: Een reis naar de spiegelwereld" suggereert Naomi Klein dat de Covid-19 crisis en de daarmee gepaard gaande staat van onzekerheid hebben geleid tot een uitzonderlijke manifestatie van zorg en solidariteit, maar ook tot een verschansing in individualisme, concurrentie en angst voor de ander. Hoewel onverenigbaar, kwamen beide reacties voort uit een gemeenschappelijk gevoel van isolatie, ontevredenheid, frustratie en het besef dat de maatschappij - en haar economie - velen van ons in de steek had gelaten. Volgens Klein fungeren de twee reacties als elkaars dubbelganger, maar hebben we de neiging om onze 'dubbelganger' (de ander) als anders of apart te zien, tot het punt dat we er de spot mee drijven. In plaats van de gemeenschappelijke oorsprong van onze toestand te confronteren en te identificeren, vechten we. En dit kan alleen maar leiden tot verdere divergentie en conflicten ten gunste van extreem rechts.
Toch zijn we niet gedoemd tot polarisatie, vertelt Klein ons. Als we de gedeelde oorsprong van ogenschijnlijk tegengestelde reacties erkennen, kunnen we beginnen een gemeenschappelijke ruimte van begrip te creëren en zo, in dit geval, een langetermijnvisie voor het voedselsysteem van de EU uit te werken, weg van snelle oplossingen zoals afgezwakte pesticidenregulering of nieuwe genoomtechnologieën. In Place Luxembourg meende ik de gemeenschappelijke oorsprong van de grieven van de boeren te kunnen herleiden tot één slogan: "Free Farmers! Stop de vrije handel!". 'Vrije boeren! Stop de vrijhandel!
Ongeacht hun politieke voorkeur leken de meeste boeren het erover eens te zijn dat een voedselsysteem dat voedsel behandelt als elk ander verhandelbaar goed aan de wortel ligt van alle kwalen. Vandaar de nieuwe naam van de Mercosur handelsovereenkomst: "auto's voor koeien"-overeenkomst. In de landbouw hebben ongebreidelde vrijhandel en de obsessie voor concurrentie geleid tot lagere inkomens, marktconcentratie, afhankelijkheid van machtige kopers, uitbuiting van natuur, dieren en arbeid, en het opgeven van land.
Er zijn nog andere redenen waarom de Covidepandemie die Klein noemt een nuttige blauwdruk kan zijn voor ons om de crisis van de boeren te analyseren. Aan het begin van die maanden werden boeren en voedselarbeiders erkend als essentieel en gevierd voor hun moed en hun rol in het voeden van Europa. In feite betekende essentieel vaak uitgebuit en waren ze in hoge mate blootgesteld aan het virus, aan de kwetsbaarheid van de markt en het gebrek aan langetermijnstrategieën om hun positie en hun levensonderhoud te consolideren. Het is misschien tijd om essentiële pijlers van onze samenleving te behandelen zoals ze verdienen.
Als we de huidige polarisatie willen overwinnen, is het essentieel dat we beleid aannemen dat de onderliggende oorzaken van het probleem aanpakt. Van 2020 tot 2023 leidde ik een onderzoeks-actieproject FASS-Food EU, dat boeren, consumenten, werknemers, milieuorganisaties en EU-beleidsmakers samenbracht om het agrofoodsysteem van de EU uit te pakken en te verbeteren. Het doel was om collectief na te denken over de obstakels op het gebied van regelgeving en beleid die verhinderen dat het blok kan genieten van voedselketens die eerlijk, toegankelijk, duurzaam en kort (FASS-Food) zijn.
De eerste les is dat het essentieel is om te erkennen dat niet alleen boeren lijden, maar dat het hele voedselsysteem in een permanente crisis verkeert en snel moet veranderen. Hoe lang kan de EU nog een systeem accepteren dat leidt tot zelfmoord onder boeren, voedselonzekerheid en ongezonde voeding, aantasting van het milieu, lijden onder dieren en onzekere arbeidsomstandigheden van boer tot bord? De discussie rond een kaderwetgeving voor duurzame voedselsystemen was een eerste poging van de EU-Commissie om het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid te verrijken met een stuk wetgeving dat de duurzame overgang van zowel de productie als de consumptie van voedsel in de EU zou bevorderen. Na maanden van vertraging en wrijvingen tussen verschillende directoraten-generaal liggen het voorstel en de mogelijkheid van een systemische discussie over voedselsystemen echter vergeten in een la bij DG-Sante. Integendeel, we zijn terug bij af met een Strategische Dialoog over de Toekomst van de EU-landbouw die de scheiding tussen landbouw en voedsel versterkt.
Het onderzoek voor het FASS-Food project identificeerde andere uitgangspunten, waarvan sommige werden genoemd op Place Luxembourg:
Welke oplossingen we ook kiezen, we zullen ze niet vinden in meer van dezelfde marktdynamiek of in een nieuwe ronde technologische oplossingen. Er bestaat een enorme gereedschapskist, maar om die te ontsluiten moeten we accepteren dat voedsel niet zomaar een ander mondiaal handelsartikel is, waarbij de protesten van boeren slechts het topje van de ijsberg zijn.
Dit artikel is een vertaling van The Conversation. De auteur is Tomaso Ferrando (Universiteit Antwerpen).
