Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Filter
Milieu Sociaal Gezondheid Dierenwelzijn toon alles

Hoe werkt dat, zo'n tracé?

In een tracé volg je al scrollend de weg die een product aflegt, van de teelt tot afval. In de menubalk bovenaan klik je op de verschillende stadia in het tracé om meteen te springen naar het stadium waarin je interesse hebt. 

Linksboven staan de vier categorieën Milieu, Sociaal, Gezondheid en Dierenwelzijn. Je kunt de informatie filteren op die categorieën.

Tijdens het scrollen kom je de knop 'Laad meer info over ...'. Druk daarop om alle informatie binnen een stadium te laden.

Tussen de informatieblokjes kom je ook artikels tegen waarin onze journalisten dieper ingaan op een opmerkelijk aspect binnen het tracé van het product. 

Onderaan deze pagina kun je reacties plaatsen over de informatie die je hebt gelezen. Ook op de Community-pagina vind je mogelijkheden om je mening, aanvulling, of compliment te geven.

Veel plezier met dit tracé!

sluiten

Tracé van Wijn

hoe werkt dit?
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn

Tracé van Wijn

filter: Milieu

Intro

Teelt

Pinot Noir zijn al na 100 dagen rijp om geplukt te worden.
Milieu

Het ideale klimaat voor druiven

Voor druiven ligt de perfecte omgevingstemperatuur tussen 25 en 30 °C. De druiven hebben een lange groeiperiode, gemiddeld tussen de 150 en 180 dagen, en de druivenranken groeien niet als het kouder is dan 10 °C of warmer dan 38 °C. 

Vriest het nadat de ranken in de lente al begonnen zijn met groeien, dan kan dat alle scheuten kapot maken en de oogst verpesten. De bodem moet vochtig genoeg zijn, maar te veel regen is dan weer niet goed. Het blijft best onder de 800 millimeter per jaar. In België valt er jaarlijks 818 millimeter neerslag, in Nederland 767 millimeter.

Er bestaan meer dan tienduizend druivenvarianten. Welk type het meest geschikt is voor een bepaalde regio, hangt af van het klimaat ter plaatse. Sommige druiven hebben genoeg aan een korter groeiseizoen en zijn al na een honderdtal dagen rijp, zoals Riesling of Pinot Noir.

Druiven worden geoogst op de hellingen van het Italiaanse bergdorpje Corniglia.
Milieu

De regio waar de druiven groeien, bepaalt de smaak en de stijl – droog, zoet, vol of fruitig – van de wijn. Die zijn het resultaat van de gemiddelde klimaatomstandigheden in die streek. De weersomstandigheden bepalen de jaarlijkse variaties in de kwaliteit en smaak van wijnen uit dezelfde streek. Dat verklaart waarom de jaargang of ‘vintage’ van een wijn zo belangrijk is. (zie Consumptie). 

Werknemers zetten 's morgens vroeg kachels neer, om wijngaarden te beschermen tegen vorstschade net buiten Chablis in Frankrijk.
Milieu

In 2017 was de wijnproductie in Europa op z’n laagst sinds de Tweede Wereldoorlog. De weersomstandigheden varieerden van vorst tot droogte, en de druivenoogst was desastreus. De grootste wijnlanden – Italië, Spanje en Frankrijk – zagen hun productie afnemen met een kwart. Wereldwijd was de productie 8,2 procent lager dan in 2016.

Bladeren van een wijnstok die zijn aangetast door phylloxera.
Milieu

Oud is goud, ook voor wijnstokken

Onder kenners genieten oude wijngaarden een hoog aanzien. Oude druivelaars zouden wijnen van een zeer hoge kwaliteit voortbrengen, die dan ook erg gewild en pittig geprijsd zijn. Toch zijn er weinig écht oude wijngaarden. Dat heeft verschillende redenen.

Ten eerste is het moeilijk om economisch rendabel te blijven. De meeste commerciële wijngaarden hebben druivelaars van maximaal veertig tot vijftig, uitzonderlijk zestig jaar oud. Daarna gaat de oogstopbrengst achteruit, te wijten aan onder meer ziekten of bodemverdichting en -verarming. In de EU is een goede veertig procent van de wijnstokken tussen 10 en 29 jaar oud.

De tweede reden is dat veel oude wijngaarden in Europa het loodje legden door een druivenziekte die in 1860 overkwam uit Amerika: phylloxera of wijnluis (Daktulosphaira vitifoliae). Die had daarvoor ook in de Verenigde Staten een slachting onder de druivelaars aangericht. De zeldzame wijnstokken die de plaag overleefden groeien op plaatsen waar de wijnluis niet kan overleven.

Milieu

Koolstofvoetafdruk van wijn

De gemiddelde koolstofvoetafdruk van een fles wijn (0,75 liter) bedraagt tussen 1,3 en 2,2 kg CO2 (-equivalenten, een hoeveelheid gassen waarvan het broeikaseffect overeenkomt met de uitstoot van 1,3 - 2,2 kg CO2). Dat is de uitstoot van het moment waarop de boer zijn wijnstokken plant, tot en met de afvalverwerking. De bemesting en het aanbrengen van bestrijdingsmiddelen op het veld zijn belangrijke bronnen van uitstoot, evenals de productie van de fles en het transport naar de winkel.

BRON: Point et al., 2012
Milieu

Uitstoot doorheen het leven van een fles wijn

Een Canadees onderzoek analyseerde in welke mate elke levensfase van de wijn bijdraagt aan de milieu-impact. 

Deze grafiek vat samen hoeveel broeikasgassen er uitgestoten worden tijdens elke fase. Het transport van de winkel naar de consument thuis veroorzaakte een relatief groot aandeel van de uitstoot. Dat kwam doordat de onderzoekers bij deze studie kozen voor een situatie waarin de klant vijf kilometer naar de winkel rijdt met de auto. Het aandeel is dus kleiner voor wie met het openbaar vervoer, te voet of per fiets winkelt. Niet alle uitstoot was gelinkt aan fossiele brandstoffen energiegebruik. 

Zo’n 16 procent was afkomstig van de bemesting. (Op de grafiek is dit samen met bv. pesticiden en energie van machines onderdeel van de fase ‘wijngaard’.)

Een Franse boer verspreidt meststoffen met een tractor waaraan een tank is bevestigd.
Milieu

Milieu-impact van bemesting

Bij de bemesting van de wijngaard, komen ook broeikasgassen vrij. Dat komt doordat de meststoffen stikstof bevatten, die door bodembacteriën omgezet wordt tot lachgas (N2O), een gas met een broeikaseffect dat 298 keer zo groot is als dat van CO2. 

Dat probleem kan de wijnboer deels oplossen door onder andere de bemesting beter aan te passen aan de noden van de planten en zo gericht mogelijk aan te brengen (in plaats van verspreid), druivenvarianten te telen die efficiënter met de meststoffen omspringen, of vlinderbloemigen (zoals peulvruchten) tussen de wijnstokken te planten. Vlinderbloemigen halen immers stikstof uit de lucht die ook andere planten kunnen gebruiken als meststof. 

Biologische meststoffen zijn niet automatisch beter dan kunstmest, bijvoorbeeld omdat mest uit uitwerpselen juist meer lachgas (en ook ammoniak) kan vrijgeven.

BRON: Bonamente et al. (2016)
Milieu

Watervoetafdruk

Om water te veranderen in wijn, heb je ongeveer 652,5 liter water nodig per fles (0,75 liter). Tenminste, dat berekenden Italiaanse wetenschappers voor rode, Italiaanse wijn. Het getal is de som van het regenwater (groene voetafdruk), de kunstmatige bevloeiing (blauwe voetafdruk) en het afvalwater (grijze voetafdruk). Regenwater maakte daarvan het grootste deel uit, zoals deze diagram toont. Voor hetzelfde volume, is de watervoetafdruk van wijn meer dan drie keer zo groot als die van bier (225 liter per 0,75 liter).

Een Franse boer sproeit bestrijdingsmiddelen op zijn wijnstokken.
Milieu

De voornaamste bedreiging voor de wijngaard zijn twee schimmels: valse meeldauw (Plasmopara viticola) en witziekte of echte meeldauw (Erysiphe necator). Om die schimmels, maar ook insecten en onkruid op afstand te houden, zouden wijnbouwers vrij intensief met bestrijdingsmiddelen sproeien.

BRON: FAOSTAT (cijfers uit 2015)
Milieu

Frankrijk gebruikt veel pesticiden voor wijn

Precieze cijfers zijn er niet, want de hoeveelheden pesticiden hangen af van tijdelijke en plaatselijke plagen. Ze variëren dus jaarlijks en per regio. Maar misschien zijn niet toevallig Frankrijk (63.800 ton), Italië (63.000 ton) en Spanje (59.000 ton) Europa’s grootste pesticidengebruikers, volgens de cijfers van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties. 

In Frankrijk gaat ongeveer twintig procent van de bestrijdingsmiddelen naar de wijnbouw, terwijl die sector slechts drie procent van de landbouwgrond inneemt.

Een Franse wijngaard behandeld met herbiciden, waardoor de bodem gevoeliger is voor bodemerosie.
Milieu

Spoken van verboden pesticiden

Niet alleen de wijnboeren ondervinden nog jaren na een verbod de gevolgen van pesticiden. Ook in het milieu richten sommige hardnekkige stoffen nog steeds schade aan. Een Franse studie toont aan dat door het gebruik van (wel legale) herbiciden, de hoeveelheid bodemerosie in de Franse wijngaarden steeg in het begin van de jaren 1990. Herbiciden zijn immers pesticiden die het onkruid bestrijden en een bodem zonder begroeiing ondergaat meer erosie. Door de erosie kwamen ook resten van DDT naar boven, ook al is het middel sinds 1986 verboden in Europa.

Een feromoonval die schadelijke insectensoorten lokt.
Milieu

Er bestaan natuurlijke alternatieven voor bestrijdingsmiddelen, die geen gebruik maken van giftige stoffen. Voorbeelden zijn de zogenaamde feromoonvallen, die de mannetjes van schadelijke insectensoorten zoals de ficuswolluis in de val lokken door vrouwelijke geuren te verspreiden. In plaats van een bevallige deerne gaan de insecten een kleverige dood tegemoet. Een andere optie is het inzetten van dieren, bijvoorbeeld schapen die het onkruid kort houden of nestkastjes voor vogels die de schadelijke insecten opeten. In het jargon heet dat geïntegreerde pestbestrijding.

Verwerking

Europese biowijn herken je aan het logo met groen blaadje.
Milieu

Biologische wijn

Sinds 2012 mogen Europese wijnbouwers hun wijn biologisch noemen. De EU bepaalt aan welke voorwaarden de wijnteelt moet voldoen en het etiket draagt het EU-label voor biologische producten. Die regels gaan niet alleen over de teelt van de druiven, maar ook over de producten en methoden die de gebruikt mogen worden om de wijn te maken. De wijnbouwer gebruikt geen kunstmest of chemische bestrijdingsmiddelen (natuurlijke zijn wel toegestaan) en mag bepaalde additieven niet of beperkt gebruiken. In Europa is bijvoorbeeld sulfiet wel toegelaten als additief, maar mag biowijn er minder van bevatten dan reguliere wijn. In de VS is sulfiet in de biologische wijn verboden. Wijnlanden buiten Europa hebben hun eigen regels. Om de wijn naar de EU te exporteren, moet die echter ook aan de Europese regels voor biowijn voldoen.

De verschillende labels voor biologische producten vind je hier.

Demeter kent een label toe voor biodynamische producten.
Milieu

Biodynamische wijn

De biodynamische landbouw gebruikt, net als de biologische landbouw geen kunstmest of chemische bestrijdingsmiddelen. Het verschil is dat de biodynamische landbouw zich baseert op de principes van Rudolf Steiner en een spirituele, mythische basis heeft. Ze streeft ernaar om elke plantage, tuin of boerderij te behandelen als een ‘volledig en levend organisme’, waarvan de verschillende elementen (zoals planten, dieren, bodem, compost, ‘spirit’) in evenwicht moeten zijn.

Biodynamische landbouwers volgen ook een zaaikalender die zich baseert op de stand van de maan en de sterren. Die maakt het onderscheid tussen vier verschillende dagen

vruchtdagen waarop je moet oogsten

worteldagen waarop je moet snoeien

bloeidagen waarop je de gewassen met rust moet laten

bladdagen waarop je de gewassen water moet geven

De biodynamische landbouw kent ook specifieke pseudowetenschappelijke gebruiken. Zo worden koehoorns gevuld met compost, een tijdje begraven en weer opgegraven om met de vulling een ‘thee’ te maken om de wijngaard mee te bemesten.

Wie op zoek wil naar biodynamische producten, kijkt uit naar het label van Demeter. De term ‘biodynamisch’ wordt, in tegenstelling tot ‘biologisch’, niet wettelijk gecontroleerd.

Natuurwijn is vaak wat troebeler omdat er geen additieven zijn gebruikt.
Milieu

Natuurlijke wijn

Natuurlijke wijn, of ‘natuurwijn’, wordt strikt gesproken gemaakt zonder additieven. Omdat er vandaag (nog) geen label voor bestaat, heeft de term wettelijk geen betekenis. Iedereen mag haar gebruiken en wat wel en niet ‘natuurlijk’ is, hangt af van de interpretatie van de wijnmaker. Vaak voegt die bijvoorbeeld wel sulfiet toe. Wijnencyclopedie ‘The Oxford companion to wine’, definieert natuurlijke wijn als volgt:

de druiven zijn afkomstig van kleinschalige biologische of biodynamische wijngaarden en worden met de hand geplukt

er wordt geen gist aan toegevoegd, de vergisting gebeurt spontaan met behulp van gisten die van nature op de druiven aanwezig zijn

tijdens de fermentatie worden er geen additieven gebruikt

sulfiet wordt beperkt of niet toegevoegd

Transport

Milieu

Het transport maakt een groot deel uit van de koolstofvoetafdruk van wijn. Dat komt doordat wijn gewoonlijk verpakt is in zware, glazen flessen. Een zwaardere lading betekent immers een groter energieverbruik.

Milieu

Zware fles verhoogt de uitstoot

De verpakkingen zijn niet alleen zwaar, maar nemen daarnaast ook veel plaats in, wat wil zeggen dat er minder wijn in een keer getransporteerd kan worden. Onderzoekers berekenden dat in een doos van twaalf wijnflessen de verpakking net zo zwaar weegt als de wijn zelf. Bovendien neemt de wijn een kleiner volume (40 procent van het totale volume) in dan zijn verpakking.

Een vrachtwagen vervoert tanks met wijn.
Milieu

Milieuvriendelijkere verpakkingen

Lichtere flessen of verschepen in bulk kunnen het transport goedkoper en milieuvriendelijke maken. Bulktransport gebeurt met grote, flexibele, plastic tanks of in een roestvrijstalen tank. Volgens wetenschappers die het transport van Australische wijn naar Groot-Brittannië onderzochten, kan een overstap van flessen naar bulk de uitstoot met 13 procent verminderen. Voor wijn die het best is na rijping op fles is bulk niet geschikt. Maar voor wijn die een paar maanden na de productie gedronken wordt, is het een prima keuze.

Het vervoersmiddel waarmee je naar de supermakrt gaat heeft een grote invloed op de milieu-impact van een voedingsmiddel.
Milieu

Wil je ecologisch eten, dan is ook de manier waarop je naar de winkel gaat van belang. Volgens een Canadees onderzoek heeft de trip van de klant naar de winkel een groot aandeel in de koolstofvoetafdruk. Zij berekenden dat als een klant vijf kilometer met de auto aflegt, die uitstoot wel 11,5 procent uitmaakt van de totale broeikasgasuitstoot van een fles wijn (0,75 liter van druiven telen tot en met recycleren van de fles).

Consumptie

Afval

Glazen flessen in een recyclagepark in Brussel.
Milieu

Glas kan goed gerecycleerd worden. Anders dan bij bijvoorbeeld papier, daalt de kwaliteit niet bij het recycleren. Daardoor kan het glas opnieuw gebruikt worden om hoogwaardige producten mee te maken, zoals drankflessen.

Milieu

Dit filmpje toont hoe glazen flessen gerecycleerd worden. Volgens de European Container Glass Federation, wordt in Europa 73 procent van de glazen flessen en bokalen gerecycleerd.

Milieu

Wijnflessen die via een statiegeldsysteem worden ingezameld, kunnen in hun geheel hergebruikt worden. Dit filmpje toont hoe de flessen klaargestoomd worden voor een nieuw leven.

Druivenresten: composteren of storten
Milieu

De wijnbouw creëert meer dan driekwart van zijn afval tijdens de oogst. Per ton verwerkte druiven zit je immers met 0,13 ton pulp dat overblijft na het persen, 0,06 ton droesem of bezinksel van bij het fermenteren, 0,03 ton druivensteeltjes en 165.000 liter afvalwater.

De overgebleven velletjes en pitjes van druiven na de pers.
Milieu

Hergebruik van afvalstoffen

In veel Europese landen moeten de wijnboeren verplicht de pulp en bezinksel naar een stokerij brengen, om de alcohol en het wijnsteenzuur (een stof die in de druiven zit) eruit te halen. Dankzij die regeling wordt 85 procent van de niet-vloeibare afvalstoffen verwerkt. De rest wordt gecomposteerd en hergebruikt als meststof, of als afval afgevoerd naar een verbrandingsoven of stortplaats

Sommige kleinere wijngaarden dumpen hun afval illegaal in een rivier of in het riool om afvalverwerkingskosten te vermijden. Illegaal dumpen leidt tot watervervuiling en geuroverlast.

Met de resten van druiven wordt onder meer grappa gemaakt.
Milieu

De resten van de wijnproductie kunnen ook gebruikt worden om andere voedingsproducten mee te maken. Uit de pitjes kan men druivenpitolie persen, bedoeld om mee te koken of voor in cosmetica. Velletjes, pitten en pulp kunnen ook samen verwerkt worden tot de sterke drank grappa.

Afvalwater dumpen in een rivier is schadelijk voor het milieu.
Milieu

Afvalwater hergebruiken

Het afvalwater van de wijnmakerij is niet eenvoudig te hergebruiken. Dat komt door hoge concentraties aan organische bestanddelen, natrium en sulfiden, en door de lage pH (zuur). Het water dumpen zonder het eerst te behandelen, zoals vandaag meestal gebeurt, is slecht voor het milieu. Toch zou het volgens een wetenschappelijke studie mogelijk moeten zijn om het water opnieuw te gebruiken op de wijngaard, mits het voldoende verdund is met proper water.