Tracés
Artikels
Community
Zoeken
Ook je steentje bijdragen?
Word lid
word lid
Mest van pluimvee is verantwoordelijk voor 9 procent van de ammoniakemissie in Vlaanderen. De uitstoot van ammoniak leidt tot verzuring en vermesting van het milieu.
Deze figuur toont waar de totale uitstoot van verzurende stoffen (voornamelijk ammoniak) van de landbouw vandaan komt. Stallen en mestopslag zijn de laatste jaren de voornaamste bronnen.
Grondwater is de belangrijkste bron van water voor de pluimveesector, maar ook regenwater wordt gezuiverd en benut op voorwaarde dat het water helder, geur- en kleurloos is. Het moet zuiver zijn en mag geen schadelijke stoffen bevatten of verontreinigd zijn. Om de leidingen van de watertoevoer zuiver te houden, moeten ze regelmatig gespoeld worden. Vooral na het toedienen van medicatie via de waterleidingen dienen ze grondig gezuiverd te worden.
Het voer dat pluimvee krijgt, wordt streng gecontroleerd. Drinkwater van kippen daarentegen wordt niet gecontroleerd.
Verwarming, ventilatie en verlichting zijn de grote energievreters van pluimveestallen.
Een gemiddelde stal verbruikt jaarlijks 126.987 kW. Dat betekent een CO2-uitstoot van 86,5 ton. Dat is 36 maal zoveel als een doorsnee gezin dat jaarlijks gemiddeld 3500 kW verbruikt.
De veeteelt in Vlaanderen is voor bijna 90 procent verantwoordelijk voor de ammoniakemissie. Daarvan is 9 procent afkomstig van pluimvee (2014). Omdat 85 procent van de Belgische pluimveesector zich in Vlaanderen situeert, is het aandeel ammoniakemissie van pluimvee in Wallonië kleiner. (2007)
De figuur toont de uitstoot van ammoniak (NH3), zwaveldioxide (SO2) en stikstofoxiden (NOx).
Afbouw van de veestapel, lagere stikstofinhoud van het veevoeder, emissie-beperkend gebruik van dierlijke mest op akkers en weiden, de bouw van emissiearme stallen en meer mestverwerking zorgden voor een daling van de ammoniak-emissies na 2000. Het laatste decennium blijft de uitstoot van ammoniak hetzelfde. Dat komt door een lichte groei van de veestapel vanaf 2008, die het effect van emissiearme stallen en mestgebruik niet langer compenseert.
Ammoniakemissie leidt tot verzuring en vermesting van het milieu en dat kan schadelijk zijn. Bovendien verhoogt een grote hoeveelheid ammoniak de concentratie van nitraten in het oppervlakte- en grondwater, wat de kwaliteit van drinkwater in gevaar brengt.
De laatste jaren stijgt de concentratie aan ongewenste stoffen zoals nitraten en pesticiden in het grond- en oppervlaktewater. De Europese Unie legt wel strenge parameters op. Met controleapparatuur kijkt de overheid toe of die parameters worden gehaald. Er zijn elf Vlaamse drinkwatermaatschappijen. Zij zorgen er met behulp van zuiveringsmachines voor dat de drinkwaterkwaliteit aan de strenge kwaliteitseisen voldoet. Voor de waterzuivering betaalt de Belg via belastingen een zekere prijs.
Waterwingebieden zijn de zones waarin de watermaatschappijen grondwater oppompen voor de productie van drinkwater. Uiteraard gelden hier strengere regels. Het is immers van cruciaal belang dat de kwaliteit van het grondwater in deze zones verzekerd blijft. Bij klachten over het drinkwater kunnen inwoners van België hun leidingwater gratis laten controleren door een drinkwaterbedrijf.
Vermesting is de verrijking van bodem, water en lucht met nutriënten: stikstof (N), fosfor (P) of kalium (K). In het geval van ammoniak (NH3), gaat het om stikstof. Te veel nutriënten kunnen de ecologische processen en natuurlijke kringlopen verstoren.
Ammoniak (NH3) wordt door oxidatie in de lucht of bodem omgezet naar salpeterzuur (HNO3), wat kan leiden tot verzuring. Dat kan schadelijk zijn voor bos- en natuurgebieden.
Ammoniakreducerende technieken die geïntegreerd worden in nieuwe stallen kunnen tot een vermindering van de ammoniakuitstoot leiden.
Bij pluimvee worden mest en urine samen uitgescheiden. In de urine zit urinezuur, dat door microben eerst wordt omgezet tot ureum, vervolgens tot ammoniak. Dat proces wordt oa. beïnvloed door het vochtgehalte, de temperatuur, de zuurtegraad en de zuurstofconcentratie.
Hoe vochtiger het strooisel is, hoe meer ammoniak gevormd wordt. Daarom is het belangrijk dat de mest snel kan drogen om de ammoniakemissie te verlagen. Gedroogde snijmaïs kan houtkrullen vervangen als strooiselmateriaal en kan de ammoniakemissie indammen.
Houtkrullen vervangen door snijmaïs zou een vermindering van ongeveer 50 procent voor de ammoniakuitstoot betekenen. Bovendien is snijmaïs goedkoper en blijkt uit onderzoek dat de kans op besmetting met salmonella ook gereduceerd wordt.
Het nadeel is dat snijmaïs een tamelijk vochtig product is waardoor er een droogproces aan te pas moet komen voordat het als strooiselmateriaal gebruikt kan worden. En dat kost dan weer extra energie.
Door de ventilatielucht te behandelen met een biologisch luchtwassysteem kan de ammoniakemissie met meer dan 70 procent dalen. Dankzij dat systeem wordt ammoniak omgezet in nitraten.
Met behulp van mestbandbatterijen wordt de mest van kippen op regelmatige basis (tweemaal per dag of tweemaal per week) afgevoerd naar een afgesloten opbergruimte.
De mestbandbatterij combineert bijna altijd de afvoer met het droogblazen van de mest. Die stoot daardoor minder ammoniak uit.
Intussen zijn er verschillende emissiearme stalsystemen voor pluimvee erkend in Vlaanderen. De ammoniakemissie wordt verminderd door bijvoorbeeld het zuiveren van de lucht, het sneller drogen van mest en automatische bandbatterijen die de mest regelmatig afvoeren naar een gesloten opslagplaats.
Extra investeringen zijn nodig om de ammoniakuitstoot nog meer te verlagen. Dat kan door de emissiearme stallen uit te breiden of de stikstofinhoud van veevoeder nog meer te verlagen.
Het verlagen van de hoeveelheid ammoniak in de lucht, leidt ook tot minder fijn stof.
Sinds het verbod op diermeel als kippenvoer, wordt soja gebruikt als alternatieve eiwitbron. De import van soja is daardoor sterk gestegen.
Kippenvoer bestaat grotendeels uit geïmporteerde soja. Europa zoekt alternatieven om ook bij ons eiwitrijke voeding te kweken. Donausoja maakt opgang en in de toekomst eten kippen misschien weer insecten.
Om een kilogram lichaamsgewicht aan te maken, moet een kip ongeveer 1,4 kilogram voeder eten waarvan 575 gram uit sojaschroot (soja waar de olie uit is onttrokken) bestaat. Die soja is vaak afkomstig uit Noord en Zuid-Amerika. Globaal wordt er op jaarbasis maar liefst 100 miljoen hectare aan soja geproduceerd en geconsumeerd. Dat betekent dat er jaarlijks een oppervlakte aan soja wordt geconsumeerd die ongeveer 31 keer groter is dan België.
De VS, Brazilië en Argentinië zijn verantwoordelijk voor maar liefst 80 procent van de wereldproductie van soja. Die wanverhouding veroorzaakt verschillende problemen. De grootschalige vraag naar soja leidt bijvoorbeeld tot de ontbossing van het Amazonewoud. Tussen 2003 en 2005 verdween ongeveer tweemaal de volledige oppervlakte van België (70 000 km²) aan Amazonewoud.
91 procent van de soja in de VS, 89 procent van de Braziliaanse soja en 99 procent van de Argentijnse soja is genetisch gemodificeerd (GGO). De ggo-soja is beter bestand tegen herbiciden, meerbepaald Roundup. Dat leidt ertoe dat de industrie het gebruik van dat middelen opvoert.
Het gebruik van meer bestrijdingsmiddelen kan schadelijk zijn voor het milieu. De genetisch gemodificeerde soja op zich is niet slecht voor het milieu of voor de gezondheid. De GGO's die op de Belgische markt terechtkomen, moeten beantwoorden aan de Europese wetgeving. Ze worden gecontroleerd en goedgekeurd door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) of het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA).
Verder wordt er vaak kunstmest gebruikt. Omdat soja als monocultuur wordt geteeld, raakt de bodem uitgeput en minder vruchtbaar.
De Beroepsvereniging van Mengvoederfabrikanten (BEMEFA) streeft naar het voorkomen van ontbossing door maatschappelijk verantwoorde soja of alternatieve eiwitbronnen als kippenvoer te gebruiken. Verder ondersteunen ze onderzoeksprojecten met betrekking tot het gebruik van alternatieve eiwitbronnen, zoals larven van de zwarte soldatenvlieg.
Voorlopig is soja een essentieel bestanddeel van kippenvoeder omdat het zo'n belangrijke eiwitbron is. Maar in de toekomst zou soja vervangen kunnen worden door tot kruimel verwerkte larven van de zwarte soldatenvlieg of andere insecten. Op die manier zou de pluimveesector niet langer afhankelijk zijn van soja. Momenteel verbiedt de Europese wetgeving nog om diermeel te gebruiken als dierenvoeding - TSE-verordening. Dat heeft te maken met de gekkekoeienziekte eind jaren 90.
Na de stopzetting van Europese steun is de teelt van alternatieve eiwitbronnen zoals de vlinderbloemigen (familie Fabaceae) erwt, veldbonen en lupinen afgenomen. Ze worden niet verwerkt in veevoeding omdat de eiwitopbrengst per hectare kleiner is dan die van soja. Momenteel ligt het prijskaartje van de alternatieve eiwitten zelfs hoger dan dat van de import van soja. Daarnaast kan er door de teelt van bijvoorbeeld zulke erwten een tekort aan andere gewassen ontstaan. Ze vereisen namelijk een grote oppervlakte en kunnen omwille van ziektes maar om de vijf jaar geteeld worden. Nieuwe alternatieven zijn dus noodzakelijk.
Dierlijk eiwit bevat veel fosfor, een van de belangrijke voedingsstoffen voor kippen. Fosfor afkomstig van dierlijke eiwitten is voor 80 procent verteerbaar. Doordat de fosfor door het pluimvee verteerd werd, was de nutriëntenkringloop in evenwicht. Kunstmest kon vervangen worden door dierlijke mest, rijk aan voedingsstoffen. Sinds het verbod van dierlijke eiwitten of bijproducten wordt pluimvee gevoed met plantaardige eiwitten waarbij fosfor slechts voor 30 tot 50 procent verteerbaar is.
De TSE-verordening is ontstaan om zowel mens als dier te beschermen tegen TSE’s (Transmissible Spongiform Encephalopathies). Dat zijn aandoeningen die gekenmerkt worden door een degeneratie van het hersenweefsel. De bekendste ziekte die tot die categorie behoort, is de ziekte van Creutzfeldt-Jakob bij de mens of de gekkekoeienziekte (BSE) bij rundvee. Geheugenverlies, onwillekeurige bewegingen en stijfheid zijn maar enkele van de symptomen. De TSE-verordening wil risico’s op zulke ziektes vermijden en verbiedt verwerkte dierlijke eiwitten in voeding voor vee.
De grootste energievreters van het slachthuis zijn de koel- en vriesinstallaties. Het energieverbruik van het verdovingsbad is relatief laag. Verder wordt er veel water verbruikt tijdens het slachten van de kippen, bij het verwijderen van de pluimen en het schoonmaken van het slachthuis. Intussen ontstaan er afvalstromen (mest en bloed) die het water vervuilen.
Gemeten over de productieketen vergt een portie kip (200 gram) maar liefst 624 liter water. Ter vergelijking: een stukje rundvlees van 200 gram vergt 3960 liter water. Een even grote portie tofu vereist 214 liter water.
Nadat de kippen geslacht zijn, worden ze door een verwarmd waterbad gevoerd zodat de pluimen makkelijker kunnen worden verwijderd. De temperatuur van het bad schommelt tussen 50 en 60 graden Celsius. De baden verwarmen en op temperatuur houden, vergt energie. Bovendien is het waterverbruik opnieuw groot en dat water wordt bevuild met bloed, pluimen en mest waardoor er afvalstromen ontstaan. Vervolgens worden de kippen geplukt met machines die voortdurend water sproeien om het vel van het dier glad te houden. Het broeien en plukken is verantwoordelijk voor ongeveer 21 procent van het totale waterverbruik tijdens de verwerking van kip.
Nadat de organen, poten, de nek en krop van de vleeskippen verwijderd zijn, wordt het karkas gecontroleerd. Wanneer er nog organen achterblijven, worden die weggenomen of weggespoeld. Bij het zuiveren van het karkas wordt er opnieuw spoelwater gebruikt.
Wanneer de karkassen gecontroleerd zijn, worden ze naar de koelingen gebracht. Die koelingen verbruiken heel wat energie. Afhankelijk van het soort koelinstallatie is water opnieuw noodzakelijk en komt er koelvloeistof vrij.
1: Alternatief water
Er kan bespaard worden op grondwater dat uitgeput raakt én op leidingwater dat prijzig is. Zoals je eerder kon lezen, wordt regenwater alvast gebruikt om de stallen maar ook vrachtwagens te reinigen. De voorwaarde is dat het water zuiver is en geen verontreinigingen bevat.
2: Detectoren
Door detectoren te plaatsen op de waterverbruikende systemen, kan het verbruik in de gaten worden gehouden. Bovendien kunnen eventuele lekken onmiddellijk opgespoord worden zodat er van verspilling geen sprake meer kan zijn.
3: Monitoren vuilverwijdering
Door het water dat gebruikt wordt tijdens het reinigingsproces en de vervuilingsgraad ervan te onderzoeken, kan het reinigingsproces geoptimaliseerd worden. Onnodig lang reinigen kan daardoor vermeden worden.
In de Belgische en Nederlandse veeteelt eten vleeskuikens het vaakst soja. Beide landen zijn belangrijke importeurs van soja. Zoals je hierboven al las, zijn de VS, Brazilië en Argentinië verantwoordelijk voor 80 procent van de wereldproductie. De transportafstanden bedragen gemiddeld 9500 kilometer.
Omdat soja een populaire bron van eiwitten is voor onder andere pluimvee, wil Europa de eigen sojateelt bevorderen en op die manier inzetten op duurzame soja. Zowel in Nederland als in België wordt soja geteeld, maar voorlopig maakt de Europese sojateelt slechts 1 procent van de wereldproductie uit.
In 2014 was de zeevaart verantwoordelijk voor 1,5 procent van de CO2-uitstoot van de transportsector. Het aandeel stikstofoxiden (NOx), zwaveldioxide (SO2) en fijn stof is groot bij de binnenlandse en internationale zeevaart, met respectievelijk 21, 96 en 31 procent. Vooral het voer van kippen wordt per schip vervoerd.
Het wegvervoer is de grootste boosdoener wat CO2-uitstoot betreft. Vrachtwagens vullen 97,7 procent van de totale uitstoot van de transportsector in. De overige 0,4 procent wordt uitgestoten door het spoor. Het vervoer van de kippen zelf gaat per vrachtwagen.
Hoewel kip de minst milieubelastende vleessoort is, is plantaardige voeding nog steeds beter voor het klimaat.
Van alle vleessoorten heeft kippenvlees de minst grote milieu-impact.
De consumptie van biologisch kippenvlees stijgt, al blijft het aandeel klein. Deze figuur toont de evolutie van Vlaamse consumptie tussen 2008 en 2015.
Kippenvlees wordt vaak afzonderlijk in plastic verpakt.
Voedselverlies voorkomen bij kippenvlees is een moeilijke evenwichtsoefening.
Om zo veel mogelijk verlies te voorkomen, zou de kip vacuüm verpakt of in de diepvries bewaard moeten worden.
Wist je dat ongeveer 90 procent van het huishoudelijk restafval naar de verbrandingsoven gaat?
Bij de productie van plastic komt veel CO2 vrij. Bovendien wordt het meeste plastic verpakkingsmateriaal eenmalig gebruikt. Slechts 5 procent wordt gerecycleerd. Dat leidt jaarlijks tot een economisch verlies van bijna 120 miljard euro.
