Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Filter
Milieu Sociaal Gezondheid Dierenwelzijn toon alles

Hoe werkt dat, zo'n tracé?

In een tracé volg je al scrollend de weg die een product aflegt, van de teelt tot afval. In de menubalk bovenaan klik je op de verschillende stadia in het tracé om meteen te springen naar het stadium waarin je interesse hebt. 

Linksboven staan de vier categorieën Milieu, Sociaal, Gezondheid en Dierenwelzijn. Je kunt de informatie filteren op die categorieën.

Tijdens het scrollen kom je de knop 'Laad meer info over ...'. Druk daarop om alle informatie binnen een stadium te laden.

Tussen de informatieblokjes kom je ook artikels tegen waarin onze journalisten dieper ingaan op een opmerkelijk aspect binnen het tracé van het product. 

Onderaan deze pagina kun je reacties plaatsen over de informatie die je hebt gelezen. Ook op de Community-pagina vind je mogelijkheden om je mening, aanvulling, of compliment te geven.

Veel plezier met dit tracé!

sluiten

Tracé van Bier

hoe werkt dit?
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn

Tracé van Bier

filter: Milieu

Intro

Teelt

Milieu

Belgisch bier van Frans en Deens graan

Vroeger groeide er meer zomergerst in Vlaanderen, maar de productie daalde omdat andere gewassen meer geld in het laatje brachten. Vandaag halen brouwerijen hun gerst voornamelijk uit Frankrijk en Denemarken (zie transport). Volgens de Europese brouwersvereniging (the Brewers of Europe, nvdr.) wordt ongeveer 20 procent van de Europese gerst voor bier gebruikt.

Vanaf 2019 zoekt het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) naar de juiste teelttechniek om zomergerst terug in België te telen. Bier van lokaal geteeld graan wordt aangeprezen als duurzaam, omdat het minder voedselkilometers op de teller heeft. Toch is het de vraag of die lokale teelt een groot verschil maakt, gezien vooral de teelt zelf en de verpakking van het bier de uitstoot bepalen, niet zozeer het transport (zie Verwerking: ‘Koolstofvoetafdruk’).

Milieu

Bij de productie van bier vindt het grootste deel van het waterverbruik plaats tijdens de teelt. Omdat we de meeste gerst uit het buitenland invoeren, komt alleen het water voor de brouwerij uit België. De brouwer heeft (drink)water nodig voor in het bier zelf, maar ook voor onder andere het reinigen van de flesjes en de brouwinstallatie. Naar schatting gaat het om zes liter per liter bier. Volgens de Vlaamse overheid en negen brouwerijen kan dat beter en in 2018 sloten ze een ‘Green Deal’. Daarbij beloven alle partijen samen te werken aan een zuinige bierproductie tegen 2022, bijvoorbeeld door hergebruik van afvalwater. Hoeveel water er precies zal worden bezuinigd, is nog onduidelijk.

Milieu

Water zuiveren met filters of microben

Brouwerijen werken aan het hergebruik van hun afvalwater (zie ook ‘Green Deal’). Het water zuiveren kan onder andere met chemische stoffen, filters en microben, of met een combinatie van verschillende methoden. In Nederland bijvoorbeeld, laten de monniken die La Trappe brouwen het afvalwater van de brouwerij door een metabolic network reactor (een grote plantenkas, nvdr.) vloeien. In de kas staan 150 planten, maar de 3.000 soorten microben die op hun wortels en op kunstwortels leven, leveren het voornaamste werk. Het water is nog niet geschikt voor consumptie, maar het mag wel terug in de natuur om de planten water te geven of het grondwater aan te vullen. Het doel is om er binnenkort de flesjes mee te spoelen en het uiteindelijk ook te gebruiken voor het brouwen. 

De trappistenbrouwerij van Westmalle zuivert haar afvalwater dan weer met een membraanfilter. Dankzij de installatie, die er kwam in 2011, is het water opnieuw geschikt voor hergebruik en vergt het brouwen van een liter Westmalle nu vijf liter drinkwater in plaats van acht.

Milieu

Microben zuiveren het afvalwater van trappistenbier

Verwerking

Milieu

Hop verlengt houdbaarheid

Er bestaan bewijzen dat Germaanse monniken al in de 8e eeuw hop toevoegden aan hun bier, maar het duurde nog een paar eeuwen voor gehopt bier de norm werd. Dat komt doordat de kruiden die voorheen gebruikt werden om bier smaak te geven, ‘gruit’ (vaak gagel, laurier, rozemarijn, salie, duizendblad, maar ook laurierbessen), als verplicht ingrediënt via het gruitrecht belastingen opbrachten. Hop bedreigde die vorm van taxatie en werd op veel plaatsen verboden. 

Brouwers voegden hop voor het eerst toe in de 9e eeuw. De hopbellen geven bier haar typische, bittere aroma dat de zoete smaak van de mout balanceert. Bovendien verlengen ze de houdbaarheid. Omdat het bier zonder hop veel sneller slecht werd, moest men vroeger constant brouwen om bier te kunnen blijven drinken.

Voor de religieuzen was er nog een bijkomende reden om hop te gebruiken: het werkt libidoverlagend. Ideaal dus om zichzelf en de volgelingen vroom te houden. Hop is ook verdovend. Het helpt dus om beter te slapen of te ontspannen.

Milieu

Brouwen zonder koken

Wort koken kost veel energie. Een oplossing hiervoor is een kookvrij brouwproces. Daarbij wordt de vloeistof opgewarmd tot net onder het kookpunt. De energiebesparing zou overeenkomen met een CO2-reductie van 5 procent. Daarnaast verlaagt het drinkwaterverbruik met een halve procent: dat is een besparing van 3 centiliter water per liter bier. Een derde voordeel is dat het bier langer vers blijft. Dat komt doordat hoge temperaturen bepaalde chemische reacties versnellen, waarbij stoffen ontstaan die later uitgroeien tot verouderingsaroma’s. 

Klinkt goed, maar wat met de slechte aroma’s (zie boven)? Die kan je blijkbaar net zo goed verwijderen met gasbubbels die kunstmatig in het mengsel geblazen worden als met belletjes die ontstaan tijdens het koken

Milieu

Kleinere koolstofvoetafdruk dan wijn

Volgens een Britse studie gaat de productie van een liter bier gepaard met een uitstoot tussen 510 en 842 gram CO2-equivalenten*. Het brouwproces zelf heeft hier een beperkt aandeel in: tussen 9 en 14 procent. Dat valt terug te brengen tot het elektriciteitsgebruik en kan dus lager worden door hernieuwbare energie te gebruiken. Het mouten van de gerst en de productie van verpakkingsmateriaal zorgden voor de meeste uitstoot (zie verder). 

Wie zijn koolstofvoetafdruk laag wil houden, kiest beter voor bier dan voor wijn. Die laatste heeft immers een koolstofvoetafdruk van ongeveer 1,7 tot 2,9 kg CO2-equivalenten per liter, al hangt het er natuurlijk ook vanaf waar de wijn vandaan komt en hoe ze verpakt is. Zowel voor bier als voor wijn geldt: lokaal geproduceerd en licht verpakt (of in grote hoeveelheden) is meestal beter

*CO2-equivalenten omvatten ook andere broeikasgassen. Daarvan wordt berekend hoeveel CO2 er nodig is voor een vergelijkbaar broeikaseffect, zodat één cijfer volstaat.

Bron: Mekonnen & Hoekstra (2010)
Milieu

Watervoetafdruk

Bier maken vergt vooral veel water voor de productie van gerst. Globaal gezien bedraagt de gemiddelde watervoetafdruk 297 liter water per liter bier. Het brouwen zelf is verantwoordelijk voor ongeveer 6 liter daarvan. Voor een liter bier heb je minder water nodig dan voor hetzelfde volume aan wijn, zoals je op deze grafiek kan zien. Die is gebaseerd op het globale gemiddelde en geeft de groene, blauwe en grijze watervoetafdruk weer. Die kleuren staan voor het regenwater (groen), het irrigatiewater (blauw) en het afvalwater (grijs).

Bron: WWF & SAB Miller (2009)
Milieu

Watervoetafdruk in verschillende landen

Waar de gerst geteeld is, bepaalt voor een groot deel hoeveel water er in de productie van een pintje zit. WWF analyseerde in 2009 de watervoetafdruk van Tsjechisch en Zuid-Afrikaans bier, in samenwerking met brouwer SAB Miller. Beide watervoetafdrukken bevonden zich ver onder het globale gemiddelde, maar rekenden ook het afvalwater niet mee. De Tsjechische bedroeg 45 liter, de Zuid-Afrikaanse 155 liter. Met grijs water erbij stijgt dat naar schatting tot respectievelijk 46 en 191 liter. Het verbouwen van gerst en hop was verantwoordelijk voor 90 procent (Tsjechië) en 98,3 procent (Zuid-Afrika) daarvan. De rest van het water ging naar de verwerking, het brouwen, het bottelen en de afvalverwerking. 

Het belangrijkste verschil tussen de twee landen is het klimaat. Terwijl het in Tsjechië genoeg regent, krijgt Zuid-Afrika vaak met droogte te maken. Om hun gewassen in leven te houden, moeten de boeren er meer irrigeren (blauwe voetafdruk). Door de warmte verdampt het water er ook sneller, wat de grote groene voetafdruk verklaart.

Transport

Consumptie

Afval

Milieu

Bierdraf voor koekjes en koetjes

Na het maischen filtert de brouwer de vaste stukjes, de bierdraf, uit de wort. De draf wordt niet meer gebruikt tijdens het brouwen, maar bevat wel veel vezels, eiwitten en energie. Daarom krijgt het soms een tweede leven in voedingsproducten of in veevoer. Je kan er bijvoorbeeld brood of koekjes mee bakken. Momenteel wil de Belgische melkveesector de soja in het dieet van melkkoeien vervangen door lokale, milieuvriendelijkere ingrediënten zoals bierdraf.

Milieu

Alcohol om mee af te wassen

De alcohol uit alcoholvrij bier hergebruikt kan worden, bijvoorbeeld in afwasmiddel. Dat ontdekte detergentproducent Ecovert, die samen met AB Inbev afwasmiddel met hergebruikte alcohol ontwikkelde. In afwasmiddel zit immers steeds een beetje alcohol.

Milieu

Proper water met afval van bier

Bierdraf kan ook gebruikt worden voor een heel andere toepassing: waterzuivering. Een Vlaamse doctoraatsstudente slaagde erin om met verhitting en stoom de bierdraf te transformeren tot actieve kool. Na nog een paar aanpassingen kon die actieve kool allerlei stoffen uit het water filteren, waaronder zware metalen en radioactief cesium.

Bron: greezer.ch/Flickr CC
Milieu

Bierflesjes hergebruiken: het vierkante flesje van Heineken

‘Circulair’ is vandaag een buzzword, maar Freddy Heineken was zijn tijd ver vooruit. Bij een bezoek aan de Nederlandse Antillen zag hij bergen lege Heineken-flesjes, gecombineerd met een prangend huizentekort. De link was al snel gelegd: Heineken zou vierkante flesjes gaan maken die na gebruik een tweede leven beginnen als bouwmateriaal. Hij nam een architect in de arm die na een jaar klaar was met het ontwerp van de ‘World Bottle’. Het resultaat was een vierkant flesje met een diepe holte in de bodem, zodat de hals van het aangrenzende flesje er precies in past. Helaas is het flesje nooit op de markt gekomen. Zowel Heinekens pr-team als de mensen van de marketing dachten dat de World Bottle het imago alleen maar zou schaden. Het idee dat mensen in armere landen in huizen van lege flesjes zouden wonen, vonden ze respectloos.

Milieu

Statiegeld op bierflesjes

Voorlopig kan je in België je glazen verpakkingen nog niet binnenbrengen in ruil voor statiegeld, met uitzondering van bepaalde bierflesjes. Dat komt doordat de brouwers zelf beslissen of ze hun bierflesje al dan niet opnieuw gebruiken. Kleine brouwerijen doen er zelden aan mee, omdat ze de ruimte of de middelen niet hebben om de flesjes op te halen en te reinigen. Ook in Nederland staat er vaak statiegeld op de bierflesjes. 

Het principe van statiegeld is dat je de verpakking als het ware leent, in ruil voor een klein bedrag. Die waarborg krijg je terug als je je flesjes weer naar de winkel brengt, als cash geld of in de vorm van een waardebon. Het werkt, want in bijvoorbeeld Nederland wordt 95 procent van de hervulbare bierflesjes teruggebracht. De flesjes krijgen vervolgens een spoelbeurt en zijn klaar voor hergebruik. Flesjes waar je statiegeld voor krijgt, herken je in België aan deze logo’s hiernaast.

In Nederland staat er geen statiegeldlogo op de flesjes. Daar geldt: zie je geen recyclage-icoontje, dan staat er statiegeld op.

Milieu

Glasbak

Flesjes die je niet terug naar de winkel kan brengen, horen thuis in de glasbak. Je kan ze herkennen aan dit logo.

Milieu

Glas is volledig recycleerbaar. Dit filmpje toont hoe glazen flessen gerecycleerd worden. Volgens de European Container Glass Federation, wordt in Europa 73 procent van de glazen flessen en bokalen gerecycleerd.

Milieu

Bierblikjes recycleren

In het sorteercentrum sorteren machines de inhoud van de PMD-zak. Staal en aluminium, de materialen waar bierblikjes van gemaakt zijn, worden eruit gehaald met magneten, gezuiverd en afzonderlijk vermalen tot schroot. Staal gaat naar de staalfabriek. Afhankelijk van de fabriek, wordt het al dan niet gemengd met gietijzer. Het wordt in staven of cilinders gegoten en op termijn hersmolten. Gerecycleerd staal wordt bijvoorbeeld gebruikt in de transport-, bouw- en verpakkingsindustrie.

Er is 85 procent minder energie nodig om staal te recycleren dan om het te produceren.

Milieu

Dit filmpje toont wat er in het sorteercentrum gebeurt met de PMD-zak:

Milieu

Hoe worden hervulbare flessen opnieuw klaargestoomd voor gebruik? Dit filmpje toont hoe het eraan toegaat bij flesjes frisdrank. Die worden gesorteerd, gewassen en opnieuw gevuld in dezelfde fabriek.

Bron: Carlsberggroup
Milieu

Papieren bierflesjes

Carlsberg brengt binnenkort voor het eerst papieren bierflesjes op de markt. Het papier in de flesjes is volgens de brouwer afkomstig van een duurzaam hout. Toch is het flesje geen 100% papier; een dunne laag plastic (gerecycleerd PET of PEF van natuurlijke vezels) maakt het flesje waterdicht. Of dat duurzaam is? Volgens de brouwer kan die binnenlaag gemakkelijk verwijderd en apart van de rest gerecycleerd worden. Of de sorteercentra ook klaar zijn om dat op grote schaal te doen, is nog maar zeer de vraag. Daarnaast is het de bedoeling om de flesjes volledig bio-afbreekbaar te maken. De brouwer wil de eerste flesjes testen in 2020.