Waarom de wereldwijde drang om voedsel goedkoop te houden onhoudbaar is

Om het probleem aan te pakken zijn velen het erover eens dat de handelsbelemmeringen laag moeten worden gehouden. Dit betekent dat de export niet moet worden verboden, waarbij individuele landen vasthouden aan hun voorraden, en dat ervoor moet worden gezorgd dat sancties geen invloed hebben op de voedselvoorziening. De vrees is dat belemmeringen voor de wereldwijde voedselstromen de prijzen alleen maar verder zullen opdrijven.

Deze focus op het laag houden van de prijzen is begrijpelijk en noodzakelijk. Maar het is ook zorgwekkend, omdat de economische mechanismen die de prijzen de afgelopen decennia hebben doen dalen, het mondiale voedselsysteem ernstig hebben verzwakt.

Dit werd me duidelijk tijdens een recent bezoek aan Kenia. Toen ik op een avond vis at aan de oevers van het Victoriameer, een van 's werelds grootste binnenvisserijen, vroeg ik mijn Keniaanse collega's waar mijn tilapia vandaan zou zijn gekomen. Het verrassende antwoord was dat het heel goed mogelijk was dat het uit China kwam.

Maar in het goedkope voedsel paradigma is dit logisch. China heeft een fenomenale groei van zijn aquacultuursector gerealiseerd (het land heeft nu ongeveer 60% van de wereldmarkt in handen) en tegelijkertijd geïnvesteerd in Afrikaanse transportinfrastructuur. Uiterst efficiënte productie en distributie hebben de kosten verlaagd, waardoor plaatselijke verkopers in Kenia hun brood kunnen verdienen met de verkoop van ingevoerde tilapia tegen prijzen die hun klanten zich kunnen veroorloven. Het is dit soort dynamiek dat de globalisering van de voedselvoorziening mogelijk heeft gemaakt. Maar wanneer de geglobaliseerde handel wordt verstoord, wordt het hele systeem bedreigd.

Tot voor kort leverde Oekraïne bijvoorbeeld 36% van de zonnebloemolie van de wereld. De Russische invasie heeft de handel vanuit Oekraïne sterk beperkt, waardoor dit basisingrediënt aanzienlijk duurder is geworden voor de miljoenen huishoudens en bedrijven in de hele wereld die het gebruiken.

Veel Afrikaanse landen zijn voor meer dan de helft van hun tarwe afhankelijk van Oekraïne en Rusland. Door de tekorten als gevolg van de oorlog en de catastrofaal hoge kunstmestprijzen dreigt de honger in de regio toe te nemen.

Dit is de keerzijde van de wereldwijde inspanningen om de voedselprijzen laag te houden. Aan de ene kant heeft de toegenomen productiviteit en concurrentiekracht ervoor gezorgd dat voedsel goedkoper kan worden geproduceerd en gedistribueerd aan de mensen die het nodig hebben. Maar de niet-aflatende drang om de efficiëntie te verhogen en concurrentievoordeel te behalen heeft risico's gecreëerd voor de veerkracht van het voedselsysteem.

Het heeft ertoe geleid dat een kleiner aantal landen en bedrijven nu domineert, wat ten koste gaat van de diversiteit in voedselbronnen en toeleveringsketens die nodig is om kracht en betrouwbaarheid op te bouwen. Zoals een VN-rapport over voedselonzekerheid stelt, is diversiteit van belang omdat het "meerdere manieren creëert om schokken op te vangen". Die schokken kunnen catastrofaal zijn.

Het is dan ook geen wonder dat veel landen hun afhankelijkheid van geïmporteerd voedsel heroverwegen om hun bevolking te voeden.

Bescherming van de planeet

De eenzijdige focus op het laag houden van de voedselprijzen leidt ook af van andere zaken, zoals het milieu en het ondersteunen van duurzame bestaansmiddelen. Zoals de secretaris-generaal van de VN, António Guterres, heeft opgemerkt: 'Voedselsystemen kunnen onze gedeelde visie op een betere wereld verwezenlijken [door] groeiende bevolkingen te voeden op een manier die bijdraagt aan de voeding, de gezondheid en het welzijn van mensen, de natuur herstelt en beschermt, klimaatneutraal is, aangepast is aan lokale omstandigheden en zorgt voor fatsoenlijke banen en inclusieve economieën.'

Het is onwaarschijnlijk dat de vis die ik in Kisumu at, werd geproduceerd op een manier die rekening hield met veel van deze punten van zorg. Maar de goedkoopte van voedsel brengt elders grote kosten met zich mee - voor de gezondheid van mensen, hun bestaansmiddelen en voor de hele planeet. Deze "verborgen kosten" worden geschat op bijna 20 biljoen dollar (16,3 biljoen pond) per jaar. Eenvoudig gezegd: de prijzen die we vandaag voor voedsel betalen, weerspiegelen niet de werkelijke productiekosten ervan - en een dergelijk systeem is onhoudbaar.

Het lijdt geen twijfel dat voedsel in voldoende grote hoeveelheden over de grenzen moet kunnen stromen om honger te voorkomen. Maar het lijdt ook geen twijfel dat toekomstige generaties moeten kunnen vertrouwen op een duurzamer mondiaal voedselsysteem - een systeem dat rekening houdt met prijzen, voedingsgewoonten, milieu, bestaansmiddelen en veerkracht.

In de strijd tegen honger moet niet alleen worden nagegaan hoe voedsel op korte termijn goedkoop kan worden gehouden, maar moet er op langere termijn ook voor worden gezorgd dat voedselsystemen worden hervormd zodat ze sterker en duurzamer worden. Dit zou ingrijpende veranderingen met zich meebrengen, maar er zijn al tekenen van verschuivingen in de werking van de wereldeconomie.

Een prominente investeerder merkte onlangs op dat de Russische invasie in Oekraïne "een einde heeft gemaakt aan de globalisering zoals wij die kennen", en voorspelde een proces van "deglobalisering" en bedrijven die hun wereldwijde toeleveringsketens opnieuw afstemmen.

Dit biedt een kans om aan de hand van het meest recente onderzoek uit te werken welke economische modellen nodig zijn om de voedselsystemen van de planeet te veranderen. Daarbij moet worden uitgegaan van de "werkelijke kosten", die de verschillende kosten en baten van de productie, het vervoer en de verkoop van wat wij eten, naar behoren weerspiegelen.

Er kunnen ook belangrijke stappen worden gezet in de richting van een voedselsysteem waarin de circulaire economie (met meer nadruk op delen, hergebruik en recyclage) en het model van de "bio-economie", met zijn nadruk op het behoud van biologische hulpbronnen, zijn geïntegreerd.

Politici, bedrijven en consumenten moeten accepteren dat lage voedselprijzen deel uitmaken van een groter probleem. Ons alleen richten op het zo goedkoop mogelijk houden van voedsel en een niet aflatend streven naar productiviteit en winst, is niet de manier om de wereld goed gevoed te houden.

Er moeten dingen veranderen. En het feit dat het nu de moeilijkste tijd is om dit probleem aan te pakken, is precies waarom we dat moeten doen.

Dit artikel is een vertaling van The Conversation. De auteur is Corinna Hawkes (University of London).