Plasticvrije verpakkingen: hoe ver staan we?

In 2015 schatte men dat zestig procent van al het plastic dat ooit geproduceerd is, op stortplaatsen terechtkwam. Zelfs als consumenten weten we maar al te goed dat ons plasticgebruik immer groeiende stortplaatsen voedt. Maar wat veroorzaakte de snelle verspreiding van het gebruik van plastic binnen slechts tientallen jaren na de conceptie, en hoe raakte dit uithangbord voor materiaal-innovatie onlosmakelijk verweven in onze consumptiepatronen?

Waar begon het?

De twintigste eeuw bracht wereldwijde onrust, met name de wereldoorlogen. Gedurende deze tijd maakte het gebruiksgemak van plastic het materiaal perfect geschikt voor verschillende toepassingen, van voedselverpakkingen tot militaire functies zoals de Saran-wrap, die wordt gebruikt om apparatuur te beschermen. Tegenwoordig staat het op mijn aanrecht, nederig wachtend om zich vast te klampen aan een half opgegeten boterham.

In de loop der tijd vonden verschillende soorten kunststoffen hun weg naar onze keukens. Ze bieden gemak, bescherming en veelzijdigheid. Plastic verpakkingen voorkomen kruisbesmetting, reguleren portiegroottes, zijn breukvast, geven voedingsinformatie en andere voedselwetgevingsvereisten weer, en zijn goedkoop te produceren. Dankzij de mogelijkheid om meerdere lagen toe te voegen die dienen als versterkingen of de verpakking beter geschikt maken voor een bepaald type voedsel, scoorde plastic goede punten bij zowel producenten als consumenten. Al voel ik me schuldig bij deze verklaring - plastic is ideaal voor verpakkingen.

Wat kost plastic ons echt?

Aan al dat gemak hangt een prijskaartje. Materialen die in contact komen met voedsel (ook wel Food Contact Materials of FCMs) kunnen chemicaliën uitlogen of verspreiden in het voedingsproduct, een proces dat bekend staat als migratie. Die chemicaliën kunnen kankerverwekkend zijn, zoals formaldehyde in PET-verpakkingen, of hormoonontregelende chemicaliën zoals ftalaten, die ook in lage doses toxicologische effecten kunnen hebben bij langdurige blootstelling. Het meest opvallende probleem met plastic verpakkingen is echter de korte, lineaire levenscyclus. De meeste kunststoffen halen het recyclagecentrum niet en hebben een beperkte mogelijkheid om te worden gerecycled als ze dat wel doen.

Waar gaan we naartoe?

Op de weg naar een circulaire economie blijft plastic een moeilijk geval. Hoewel de productie ervan een lagere milieu-impact heeft in vergelijking met veel alternatieven zoals papier, glas of aluminium, blijft plastic afval zich ophopen en doordringen in onze omgevingen. De Green Deal van de EU, een beleidskader dat streeft naar een circulaire, duurzame economie, omvat plannen voor de herziening van de FCM-wetgeving voor een betere voedselveiligheid en voor meer herbruikbare, recycleerbare verpakkingen als onderdeel van de 'van boer tot bord'-strategie. Gerecycleerde kunststoffen brengen echter hun eigen uitdagingen met zich mee, en studies hebben aangetoond dat ze een hoger gehalte aan verontreinigingen kunnen bevatten dan nieuwe kunststoffen.

Zijn er alternatieven?

Een manier om deze impasse te doorbreken is door het gebruik van alternatieven. De eerste zijn onze pogingen om plastic te maken van (ten minste gedeeltelijk) biologisch afgeleide materialen, ook wel bioplastics genoemd. Die kunnen biologisch afbreekbaar of niet-biologisch afbreekbaar zijn. Op basis van deze materialen willen verpakkingsproducten zoals RefuCoat de biologisch afbreekbare eigenschappen van PHA's (polyhydroxyalkanoaat) en PGA's (polyglycolzuur) gebruiken om biogebaseerde barrières te creëren. Die lagen zouden de huidige niet-biogebaseerde gelaagdheid vervangen, die is gemaakt van niet-hernieuwbaar, op benzine gebaseerd materiaal, terwijl wordt onderzocht welke combinatie het beste werkt in termen van kost en recycleerbaarheid.

Er zijn ook pogingen om de levensvatbaarheid te onderzoeken van verpakkingen op basis van zetmeel of polysacchariden, zoals van cassave afgeleid materiaal of biologisch afbreekbaar TPS (thermoplastisch zetmeel) en PHA. Bovendien worden er gesprekken gevoerd over de mogelijkheden om deze materialen te mengen met op eiwit gebaseerde polymeren.

Hoewel dit zeker sterke stappen in de goede richting zijn, brengt elk alternatief zijn eigen uitdagingen met zich mee. Bioplastics die als biologisch afbreekbaar of composteerbaar worden aangeprezen, hebben een voorbehoud; niet alle bioplastics kun je thuis recycleren. Velen zijn in alleen composteerbaar onder een specifieke reeks van gecontroleerde behandelingen in een industriële faciliteit. Bij op zetmeel of eiwit gebaseerde materialen is er ook de uitdaging van voedselveiligheidsvoorschriften, houdbaarheid en watergevoeligheid. De kosten van voedselverspilling, bij verminderde houdbaarheid door alternatieve plastic verpakkingen, zijn veel groter dan de ecologische voetafdruk die plastic afval achterlaat. Als deze algehele impact niet kan worden gecompenseerd, roept dit de vraag op of het concept op de lange termijn haalbaar is.

Dit artikel verscheen eerder in het Engels op de webiste van onze partner FoodUnfolded: https://www.foodunfolded.com/a.... De auteur is Madhura Rao.

Bronnen

1. Geyer, R., Jambeck, J.R., & Law, K.L. (2017). Production, use, and fate of all plastics ever made. Science Advances, 3(7), 3. Last accessed 23 January 2021.
2. The Inventor of Saran Wrap. ThoughtCo. Last accessed 11 February 2021.
3. Muncke, J., Myers, J.P., Scheringer, M., & Porta, M. (2014). Food packaging and migration of food contact materials: will epidemiologists rise to the neotoxic challenge? Journal of Epidemiology and Community Health, 68(7), 592-594. Last accessed 23 Januar
4. Farm to Fork Strategy. European Commission, 13. Last accessed 23 January 2021.
5. Matthews, C., Moran, F., & Jaiswal, A. (2021). A review on European Union’s strategy for plastics in a circular economy and its impact on food safety. Journal of Cleaner Production, 283. 125263. Last accessed 23 January 2021.
6. Science Behind. RefuCoat. Last accessed 23 January 2021.