Hoe worden vitamine D-supplementen gemaakt?

Het is al lang bekend dat vitamine D samen met calcium onze botten gezond houdt en misvormingen voorkomt, zoals rachitis bij kinderen en osteomalacie bij volwassenen. Bovendien wordt steeds duidelijker dat vitamine D ook een sleutelrol speelt in ons immuunsysteem, bij de bestrijding van indringers als bacteriën, virussen en schimmels. Daarbij wordt de immuniteit op verschillende manieren versterkt, bijvoorbeeld door de immuuncellen te helpen om goed te functioneren en door ontstekingsreacties te temperen. Er is zelfs enig bewijs dat vitamine D bescherming biedt tegen het coronavirus, want lage concentraties worden in verband gebracht met een hoger aantal sterfgevallen en besmettingen in Europese landen, en tevens met ernstiger gevolgen voor besmette personen.

De zonnevitamine

Vitamine D is altijd al een buitenbeentje geweest, omdat het de enige vitamine is die ons lichaam kan produceren in de aanwezigheid van zonlicht. Tijdens de zonnigere maanden krijgen de meeste mensen zo voldoende vitamine D binnen om in hun behoeften te voorzien. Maar tijdens de winter kan het erg moeilijk zijn om dit niveau op peil te houden met behulp van natuurlijke middelen alleen. Als gevolg daarvan komt vitamine D-tekort erg vaak voor, naar schatting zelfs bij een miljard kinderen en volwassenen wereldwijd. Dat komt vooral doordat er naast zonlicht weinig andere bronnen van deze essentiële voedingsstof zijn.

Vitamine D2 of D3?

Niet onbelangrijk om te weten is dat er twee vormen van vitamine D zijn, namelijk vitamine D2 en D3. Beide vormen worden door ons lichaam in wezen op dezelfde manier omgezet in de actieve vorm. Vitamine D3 is het type dat we zelf bij blootstelling aan zonlicht aanmaken, en komt ook voor in een beperkt aantal dierlijke voedingsmiddelen, zoals vette vis en levertraan. Vitamine D2 is daarentegen afkomstig van planten en schimmels, waaronder paddenstoelen die onder uv-licht gekweekt worden.

Vitamine D-supplementen

Omdat er zo weinig voedselbronnen zijn die vitamine D bevatten, krijgen mensen in vele landen de raad om in de winter dagelijks een vitamine D-supplement in te nemen. In sommige landen worden voedingsmiddelen zoals melk, yoghurt en brood ook verrijkt met vitamine D (in beide vormen) om ervoor te zorgen dat de bevolking er genoeg van binnenkrijgt.

Maar als vitamine D zo moeilijk te vinden is, hoe worden die supplementen dan gemaakt?

Schapenwol

De in de handel verkrijgbare supplementen bevatten ofwel vitamine D2 of D3. Dit wordt normaal gezien vermeld op het etiket. Aan de pillen zie je geen verschil, maar ze komen uit heel andere bronnen.

Hoe worden vitamine D3-supplementen gemaakt?

Het verhaal van vitamine D3-supplementen begint gewoonlijk bij lanoline, een vetstof die door de huidklieren van schapen wordt afgescheiden als een soort conditioner voor de vacht. Deze stof, ook wel wolvet genoemd, wordt al duizenden jaren op diverse manieren gebruikt in verschillende culturen, en is nog steeds een populair ingrediënt van allerlei huidcrèmes, schoonheidsproducten en lippenbalsems, vanwege haar waterafstotende barrière-eigenschappen. Maar daarnaast bevat lanoline ook de chemische bouwstenen voor de synthese van vitamine D3. Voor de productie van vitamine D3 wordt schapenwol eerst gewassen om eventuele onzuiverheden te verwijderen, gaande van vuil en stro tot uitwerpselen en parasieten, zoals vleesvliegen. Vervolgens wordt een detergent toegevoegd om de ruwe lanoline los te maken. Die ondergaat dan 'saponificatie' of verzeping, een proces waarbij de vetten wordt opgesplitst in moleculen die door een centrifuge verwijderd kunnen worden. De resterende lanolinealcoholen worden vervolgens verder geraffineerd en ondergaan een spoeling met een oplosmiddel en/of chromatografie. Dit levert ruwe cholesterol op, die dan weer de basis vormt voor een reeks chemische reacties, die uiteindelijk een verbinding opleveren met de naam 7-dehydrocholesterol, ook wel previtamine D3 genoemd. Die wordt bestraald met uv-licht en vormt zo vitamine D3, naar analogie met wat er in onze huid gebeurt.

Veganistische vitamine D

Bepaalde mensen, bijvoorbeeld veganisten, kunnen bezwaar hebben tegen het gebruik van een product dat afkomstig is van schapen. Bovendien kan lanoline ook allergische reacties veroorzaken (en zo aan de basis liggen van bepaalde wolallergieën). In dat geval kan vitamine D2 een oplossing zijn, want die wordt verkregen via een ander proces, namelijk door ergosterol – een verbinding die wordt verkregen uit gist – te bestralen met uv-licht.

Er zit wel een addertje onder het gras: recent onderzoek heeft uitgewezen dat de vitamine D-concentraties in ons lichaam doeltreffender verhoogd worden door vitamine D3-supplementen dan door vitamine D2. Een veganistische versie van de 'betere' vitamine D3 was dus lang een gat in de markt, en daar zijn meteen enkele ondernemers op gesprongen. Vandaag worden er D3-supplementen gemaakt op basis van korstmossen. Dat zijn symbiotische associaties tussen twee of meer organismen: schimmels en algen en/of blauwwieren. De korstmossen voor de supplementen worden gekweekt in openlucht, in specifieke gebieden in Azië en Noord-Amerika. Er wordt vitamine D3 uit verkregen via methoden vergelijkbaar met die in de farmaceutische industrie, waar water, plantaardige ethanol en hoge druk aan te pas komen.

Genoeg vitamine D binnenkrijgen

Wie nu misschien twee keer gaat nadenken over waar z'n vitaminesupplementen vandaan komen, kan er in elk geval op berusten dat het in de zomermaanden volstaat om elke dag wat tijd buiten door te brengen om voldoende vitamine D aan te maken.

​Verklarende woordenlijst

Centrifugatie

Een proces om de componenten in een mengsel te scheiden door ze met hoge snelheid te laten draaien, meestal met behulp van een centrifuge. Na centrifugatie bevinden de componenten met een hogere dichtheid zich onderaan in de buis, en die met een lagere dichtheid bovenaan.

Chromatografie

Een techniek waarbij een chemisch mengsel in zijn samenstellende delen wordt gescheiden: het mengsel wordt meegevoerd door een mobiele fase (een vloeistof of een gas) en gaat door een stationaire fase heen, waarbij de componenten met verschillende snelheden gaan bewegen, en zo gescheiden kunnen worden.

Lanoline

Een natuurlijke, wasachtige substantie die door de talgklieren van woldragende dieren wordt uitgescheiden als 'conditioner' voor hun vacht. Deze stof, ook wolvet genoemd, wordt intens gebruikt in de cosmetica-industrie als basis voor crèmes en zalf.

Verzeping

Een proces, ook 'saponificatie' genoemd, waarbij vetten en oliën reageren met natrium- of kaliumhydroxide om glycerol en een vetzuurzout te produceren, dat wij beter kennen als ... zeep.

Dit artikel verscheen eerder in het Engels op de website van onze partner FoodUnfolded: https://www.foodunfolded.com/a... De auteur van het oorspronkelijke artikel is Caroline Wood.

Bronnen

[1] Abu-Amer, Y., & Bar-Shavit, Z. (1993). Impaired bone marrow-derived macrophage differentiation in vitamin D deficiency. Cellular immunology, 151(2), 356-368. Accessed 29/05/2020.

[2] Gruber-Bzura, B. M. (2018). Vitamin D and Influenza—Prevention or Therapy?. International journal of molecular sciences, 19(8), 2419. Accessed 29/05/2020.

[3] Helming, Laura, et al. (2005). 1α, 25-dihydroxyvitamin D3 is a potent suppressor of interferon γ–mediated macrophage activation. Blood, 106(13), 4351-4358. Accessed 29/05/2020.

[4] Ilie, P. C., Stefanescu, S., & Smith, L. (2020). The role of vitamin D in the prevention of coronavirus disease 2019 infection and mortality. Aging Clinical and Experimental Research, 1. Accessed 29/05/2020.

[5] Alipio, M. (2020). Vitamin D Supplementation Could Possibly Improve Clinical Outcomes of Patients Infected with Coronavirus-2019 (COVID-19). Available at SSRN 3571484. Accessed 29/05/2020.

[6] Grant, W. B., Lahore, H., McDonnell, S. L., Baggerly, C. A., French, C. B., Aliano, J. L., & Bhattoa, H. P. (2020). Evidence that vitamin D supplementation could reduce risk of influenza and COVID-19 infections and deaths. Nutrients, 12(4), 988. Accessed 29/05/2020.

[7] Holick, M. F. (2017). The vitamin D deficiency pandemic: approaches for diagnosis, treatment and prevention. Reviews in Endocrine and Metabolic Disorders, 18(2), 153-165. Accessed 29/05/2020.

[8] Tripkovic, Laura, et al. (2017). Daily supplementation with 15 μg vitamin D2 compared with vitamin D3 to increase wintertime 25-hydroxyvitamin D status in healthy South Asian and white European women: a 12-wk randomized, placebo-controlled food-fortification trial. The American journal of clinical nutrition, 106(2), 481-490. Accessed 30/05/2020.