Deze website gebruikt cookies. Ik ga akkoord met de privacy policy
OK
Filter
Milieu Sociaal Gezondheid Dierenwelzijn toon alles

Hoe werkt dat, zo'n tracé?

In een tracé volg je al scrollend de weg die een product aflegt, van de teelt tot afval. In de menubalk bovenaan klik je op de verschillende stadia in het tracé om meteen te springen naar het stadium waarin je interesse hebt. 

Linksboven staan de vier categorieën Milieu, Sociaal, Gezondheid en Dierenwelzijn. Je kunt de informatie filteren op die categorieën.

Tijdens het scrollen kom je de knop 'Laad meer info over ...'. Druk daarop om alle informatie binnen een stadium te laden.

Tussen de informatieblokjes kom je ook artikels tegen waarin onze journalisten dieper ingaan op een opmerkelijk aspect binnen het tracé van het product. 

Onderaan deze pagina kun je reacties plaatsen over de informatie die je hebt gelezen. Ook op de Community-pagina vind je mogelijkheden om je mening, aanvulling, of compliment te geven.

Veel plezier met dit tracé!

sluiten

Tracé van Zeewier

hoe werkt dit?
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn
Milieu
Sociaal
Gezondheid
Dierenwelzijn

Tracé van Zeewier

filter: Sociaal

Intro

Teelt

Sociaal

In de toekomst kan zeewier een antwoord bieden op het voedselvraagstuk. Zout water bedekt niet minder dan 70 procent van het aardoppervlak, en momenteel benutten we het nauwelijks. Naar schatting is er wereldwijd 48 miljoen vierkante kilometer zee geschikt om zeewier te telen: bijna drie keer de oppervlakte van Rusland! Zeewier eist bovendien geen schaarse hulpbronnen op, zoals zoet water, en in tegenstelling tot andere gewassen is bij zeewier zo goed als alles eetbaar. 

BRON: FAO
Sociaal

Aziatisch wier

Azië kweekt 97 procent van het zeewier, vooral roodwieren en bruinwieren. Het werelddeel met de tweede grootste productie is Amerika. Daar wordt 1 procent van het wier gekweekt. Europa draagt bij met 0,7 procent

Deze kaart toont de Aziatische landen waar het meeste zeewier geteeld wordt. Hoe donkerder de kleur, hoe meer zeewier.

BRON: FAO
Sociaal

De belangrijkste producenten in Azië

De landen met de hoogste productie zijn China (48% van de productie in Azië), Indonesië (38%) en de Filipijnen (5%)

Deze grafiek toont de productie per land, uitgedrukt in miljoen ton, en toont het type wier dat gekweekt wordt. De zeewierkweek omvat vooral roodwieren en bruinwieren.

BRON: FAO
Sociaal

Globale groei zeewierteelt

De laatste vijftig jaar groeide de zeewierteelt sterk. In Aziatische landen kwam er meer vraag naar zeewier dat gekweekt was in plaats van wild geplukt, omdat wild zeewier in aanraking zou komen met schadelijke stoffen in het vervuilde water. In landen waar zeewier minder wordt gegeten, ontstond er meer interesse in zeewiercomponenten voor biotechnologische en medische toepassingen.

Chinese nori-kwekers halen een nieuwe oogst binnen.
Sociaal

Roodwier: gekweekt voor sushi en bindmiddel

Het bekendste roodwier is nori, het zeewier dat de sushi-rollen bij elkaar houdt. 

Euchema-wieren en Kappaphycus alvarezii worden vooral gebruikt om hun carrageen: een stof die dient als verdikkingsmiddel en stabilisator in onder andere melkproducten, medicijnen en honden- en kattenvoer. Het wordt meer en meer gebruikt als vervangproduct voor gelatine. Carrageen staat op het etiket als E-nummer 407 of 407a

De voedingsindustrie onttrekt agar-agar, ook een bindmiddel, aan Gracilaria en Porfyra. Laboranten gebruiken agar-agar als kweekbodem voor bacteriën en schimmels

Van nori (geslacht Porphyra), het zeewier voor sushi, bestaan wereldwijd 133 soorten. Daarvan worden voornamelijk zes soorten gekweekt. De meest geteelde is Porphyra tenera.

Een Japanse visser verzamelt Hijiki.
Sociaal

De meest gekweekte bruinwieren zijn Kombu of Japanse kelp (Saccharina japonica), Wakame (Undaria pinnatifida) en Hijiki.

Een Japanse vrouw legt de wakame die ze heeft gevangen te drogen.
Sociaal

Het populairste bruinwier

Kombu of Japanse kelp wordt gebruikt in traditionele Chinese, Japanse en Koreaanse gerechten. Er wordt ook jodium, de zoetstof mannitol en alginezuur (alginaat) aan onttrokken. Alginezuur dient als bindmiddel in tabletten of als emulgator. 

Wakame kan je rauw, gedroogd of gekookt gebruiken in allerlei gerechten. 

Hijiki is een ingrediënt in de traditionele Japanse keuken.

Zeesla valt onder de groenwieren.
Sociaal

Het populairste groenwier

In vergelijking met de roodwieren en de bruinwieren, is de productie van groenwieren maar mager. Aonori (Monostroma nitidum) is het meest gekweekte groenwier. Net zoals nori, wordt het verwerkt tot gedroogde vellen. Aonori wordt ook gebruikt om zoete ‘nori confituur’ mee te maken, die je bijvoorbeeld kan eten als een snack met zoute crackers en kaas. 

Ook viltwier (Codium fragile) kan je gebruiken in gerechten.

Japanse vrouwen vissen op Kombu.
Sociaal

Zeewier plukken in het wild

In 32 landen wordt zeewier in het wild geplukt. Verzamelaars snijden het wier af bij laagtij of varen er met een boot naartoe. Soms duiken ze ook om bij het wier te komen. Een andere optie is aangespoelde stukken zeewier verzamelen, die losgerukt zijn tijdens een storm.

In vergelijking met de totale zeewieroogst, oogt het aandeel aan wilde zeewier mager: in 2014 bedroeg het zo’n 4 procent  (van in totaal 28,5 miljoen ton).

Op het Ierse eiland Mweenish harkt een man zeewier bij elkaar.
Sociaal

In Europa gebeurt de wilde pluk onder andere in Noorwegen, Frankrijk, Ierland en Spanje.

Aangespoelde Gracilaria.
Sociaal

Wild wier groeit niet op aanvraag

Het nadeel aan wild wier, is dat plukkers en verkopers geen invloed hebben op de aanvoer ervan. De Zuid-Afrikaanse zeewierindustrie steunde grotendeels op het aanspoelen van kelp en Gracilaria. Toen er plots minder Gracilaria aanspoelde, ging de industrie sterk achteruit.

Sociaal

Vergunning voor zeewier plukken

In Nederland mag je zonder vergunning geen zeewier oogsten. Wie dat wel doet, riskeert een boete. Dat geldt ook voor andere zeegroenten, zoals zeekraal en lamsoor. Verlang je toch naar verse zeegroenten? Dan kun je een vergunning aanvragen bij de provincie, of de grens oversteken. In België heb je immers geen vergunning nodig.

Sociaal

In dit filmpje zie je hoe kelp in China vaak gekweekt wordt.

Het oogstseizoen is aangebroken en dan is het alle zeilen bijzetten.
Sociaal

Seizoensarbeiders mager betaald

Traditioneel zeewier telen vereist veel arbeid. Vaak helpen naaste familie, echtgenoten en kinderen mee op de boerderij. Tijdens drukke periodes vraagt de zeewierboer hulp van buitenaf, bijvoorbeeld om het wier aan de koorden vast te maken of om het te oogsten. In gebieden waar veel ongeschoolde werkkrachten beschikbaar zijn, liggen de lonen voor die tijdelijke jobs vaak laag.

Deze eilandbewoners (van het Indonesische Bali, leven van de inkomsten uit zeewier.
Sociaal

Stabielere inkomstenbron dan vissen

In 2013 onderzocht de FAO de sociale voor- en nadelen van zeewier kweken. De onderzoekers constateerden dat in verschillende landen zeewier kweken de inkomsten verhoogde en de levensomstandigheden verbeterde. Zeewierboeren uit India, Indonesië, de Filipijnen en de Salomonseilanden gaven aan dat zeewier een stabielere inkomstenbron vormde dan vissen.
Een vrouw verzamelt zeewier en mosselen op het Tanzaniaanse eiland Zanzibar. Op de achtergrond toeristen.
Sociaal

Op sommige plaatsen brengt zeewierteelt per uur minder geld op dan de visvangst, maar biedt het wel meer zekerheid. In Tanzania bijvoorbeeld. Daar ondervinden sommigen voordelen van de zeewierkweek, anderen verdienden er bitter weinig aan.

Een Tanzaniaanse zeewierboer legt zeewier te drogen.
Sociaal

Gezondheidsproblemen bij Tanzaniaanse zeewierkwekers

Het werk op een zeewierkwekerij is minder idyllisch dan het eruitziet. De zeewierboeren trotseren zon, wind, zeewater en dieren zoals zee-egels en scherpe schelpen. Bovendien kan zeewier, als het in grote hoeveelheden ligt te drogen, giftige dampen uitstoten (waterstofperoxide en gehalogeneerde stoffen).

Een vrouw op Zanzibar oogst zeewier om naar Azië te exporteren.
Sociaal

Uit een onderzoek bij vrouwelijke zeewierboeren in Tanzania, blijkt dat die meer gezondheidsproblemen kregen dan vrouwen met andere beroepen. Het ging om pijnlijke ogen, spierpijn, honger, moeheid, verwondingen, huidproblemen, allergieën, astma en andere ademhalingsproblemen.

Zeewier gekweekt in afgesloten bassins op het Nederlandse eiland Texel.
Sociaal

Nieuwe kweekmethoden

De hierboven besproken teeltmethoden vallen onder de noemer ‘traditionele teelt’. 

De laatste jaren ontstonden er verschillende initiatieven die de zeewierteelt willen verbeteren met behulp van de moderne technologie. Die initiatieven situeren zich ook in landen die niet van oudsher aan zeewierteelt of -pluk doen, zoals Nederland en België. Vandaag zijn de Nederlandse en Belgische zeewierkwekerijen nog volop in ontwikkeling. 

Sioen Industries ontwikkelde een speciaal doek om zeewier op te kweken.
Sociaal

Hoogtechnologisch doek vervangt koord

Voor de Belgische kust, in Nieuwpoort, komt een echte zeewierboerderij. De eerste oogst zou in mei 2018 binnen moeten zijn. Het Belgische textielbedrijf Sioen Industries werkt hieraan mee en ontwikkelde in het kader van het AT~SEA project een speciaal soort textiel voor de zeewierkweek.

Oogs van zeewier op het Algae Tex-doek
Sociaal

Kweken in twee dimensies

Traditioneel wordt zeewier gekweekt op koorden, maar op een stuk doek kan veel meer zeewier groeien. Alleen in Japan kweken ze momenteel in twee dimensies, maar op netten in plaats van op doeken. 

Sioen Industries voerde drie jaar lang onderzoek naar welk soort doek het meest geschikt is voor de zeewierteelt. De sporen waaruit het wier groeit, werden met een speciale lijm op het doek gespoten.

De conclusie was dat zowel het materiaal als de structuur ervan een invloed hadden op de groei van het wier. De onderzoekers ontwikkelden een nieuw soort textiel, speciaal voor zeewier: Algae Tex. Afhankelijk van het soort zeewier, kan de stof lichtjes aangepast worden. Tijdens het project werd ook een oogstmachine ontwikkeld; vandaag gebeurt de oogst zo goed als altijd handmatig. Na de experimenten groeide het AT~SEA project in 2016 uit tot ATSEA Technologies, een bedrijf dat kant-en-klare zeewierkweeksystemen verkoopt.

Zeewierdoek van AT~SEA
Sociaal

Economisch haalbaar

Grootschalige oogst van zeewier lukt beter op een tweedimensionale ondergrond zoals een doek. Het zaaien en oogsten verloopt vlotter, en de oppervlakte waarop het wier groeit is groter. De Belgische zeewierkweek is waarschijnlijk zelfs onmogelijk op touwen. Die methode is niet efficiënt genoeg, waardoor de opbrengsten te laag zouden zijn. Voor sommige zeewiersoorten wordt er zelfs al geëxperimenteerd met driedimensionale kweekmethoden.

Sociaal

Sommige wieren willen niet gekweekt worden

De laatste vijftig jaar testten zeewierboeren zo’n honderd soorten wieren uit voor de kweek. Slechts bij een dozijn daarvan waren die pogingen ook succesvol.

Verwerking

Sociaal

Zout bemoeilijkt verwerking

Om zeewier te verwerken, moet het zout eerst weggewassen worden. Dat maakt het proces ingewikkeld en duur. Britse onderzoekers vonden een oplossing: een nieuwe verwerkingsmethode die gebaseerd is op katalysatoren (chemische stoffen) die het zeewier afbreken zonder dat wassen en drogen nodig is. Deze innovatie biedt mogelijkheden voor het grootschalig verwerken van zeewier.

Sliertjes agar agar, een bindmiddel gewonnen uit roodwier. Het is een plantaardig alternatief voor gelatine. Het woord agaragar komt uit het Maleis en betekent gelei.
Sociaal

Zeewier in Europa: bindmiddel en bemester

De Europese algen worden voorlopig vooral gebruikt om bindmiddel aan te onttrekken of voor de landbouw (bemesting, veevoeder).

BRON: Rhein-Knutsen et al. (2015)
Sociaal

Bindmiddel uit bruin- en roodwieren

Van de zeven meest geteelde wieren, worden er drie hoofdzakelijk aangewend voor de extractie van bindmiddelen. Dat is niet nieuw: de Chinezen deden het 2.600 jaar geleden al. 

Deze tabel geeft een overzicht van de afkomst en het gebruik van de bindmiddelen. Ze worden gebruikt in medicijnen en in allerlei voedingsmiddelen, waaronder ijs en yoghurt.

Transport

in Plouenan, vlak bij de de Franse kust wordt zeewier in een fabriek verwerkt.
Sociaal

In Europa bevinden de verwerkingsfabrieken zich dicht bij de plaatsen waar het zeewier groeit.

Zeewier ligt klaar om verwerkt te worden in een opslagplaats in Lantic, Noord-Frankrijk.
Sociaal

Europa: Korte weg van zee naar fabriek

Door de fabriek dicht bij de plaats te zetten waar het zeewier groeit, beperkt de industrie de kosten voor het transport van nat wier.  En ze wordt zo niet weggeconcurreerd door de import van gedroogd zeewier.

Consumptie

Een man verkoopt verschillende soorten zeewier in zijn kraam op de wereldberoemde Tsukiji-vismarkt in Tokio.
Sociaal

Vooral in Azië komt zeewier in zijn geheel op het bord, als ‘groente uit de zee’. In Japan, de grootste consument, eet een gemiddelde persoon dagelijks vier tot acht gram zeewier (droog gewicht). Het gaat vooral over kombu (Japanse kelp), nori en wakame.

Laverbread heeft weinig te maken met brood. Om laverbread te maken kook je zeewier, dan hak of pureer je het. Soms voegen ze nog havermout aan de laver toe en bakken ze het.
Sociaal

Groenten uit de zee

In Europa eten vooral de Fransen zeewier als een groente in gerechten. Voorbeelden zijn ‘Kombu Breton’ en zeesla (Ulva sp.). Van oudsher wordt het roodwier ‘dulse’ (Palmaria palmata) gegeten in IJsland, Ierland en Schotland. Laverbread is een traditioneel Welsh gerecht, gemaakt met laver (Porphyra umbicalis), een soort nori.

Agar agar is een extract van rood zeewier en kun je gebruiken als plantaardig alternatief voor het bindmiddel gelatine dat gebruikt wordt in confituur en desserts. Gelatine wordt gewonnen na het uitkoken van beenderen en visgraten
Sociaal

Minder succesvol in Europa

Hoewel de interesse voor zeewier stijgt, is het in Europa nog steeds ongebruikelijk om zeewier te eten. Wel zit het vaak in bewerkte voeding als verdikkingsmiddel: alginezuur (alginaat), agar of carrageen. Omdat zeewier niet ingebakken zit in onze cultuur, is het voorlopig nog onduidelijk hoe groot de zeewierconsumptie kan worden in de toekomst. Dat ondanks het label van ‘superfood’, dat zeewier al jaren draagt.

BRON: Netalgae
Sociaal

Gebruik van zeewiersoorten in Europa

Deze tabel toont de toepassingen voor verschillende soorten zeewier:

  • Landbouw: bemesting en veevoer (‘agricultural supplies’)
  • Cosmetica en medicatie (‘health and well-being’)
  • Verse voeding (‘seaweed vegetable’)
  • Verwerking van voeding en chemie (‘food processing and chemistry’)

Afval